Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει τις ισορροπίες μεταξύ των κρατών αλλά και μεταξύ των Εκκλησιών, οι επικεφαλής των οποίων παρακολουθούν με ιδιαίτερο προβληματισμό τον Ρώσο Πατριάρχη Κύριλλο να υποστηρίζει το πολεμικό αφήγημα του Κρεμλίνου, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο να καταδικάσει τις εχθρικές του ενέργειες. Οπως εκτιμούν, ο κ. Κύριλλος -στενός φίλος του Βλαντιμίρ Πούτιν-  στο επόμενο διάστημα θα κληθεί να δώσει εξηγήσεις για τη στάση του αλλά και για  όλες τις άλλες προσπάθειες που έχει κάνει προκειμένου να διευρύνει την επιρροή του στους σλαβόφωνους και στη Μέση Ανατολή.

Και εάν ο ίδιος,  από την ενθρόνισή του (2009) και έπειτα,  προσπαθεί να συσπειρώσει γύρω του ορθόδοξες Εκκλησίες ώστε να επικρατήσει στον παγκόσμιο ορθόδοξο χάρτη, σήμερα φαίνεται πως είναι απομονωμένος. Είναι γεγονός ότι ακόμη και οι Εκκλησίες που τον υποστήριζαν, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Γεωργία, πλέον διαχωρίζουν  τη θέση τους.

Μάλιστα, εντύπωση προκαλεί η στάση τελευταία της Εκκλησίας της Πολωνίας υπέρ του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο προκαθήμενός της, μητροπολίτης Βαρσοβίας Σάββας, διατηρούσε ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με τον Κύριλλο και στήριζε τη ρωσόφιλη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον Ονούφριο. Ωστόσο, από τη στιγμή που το Κρεμλίνο εισέβαλε στην Ουκρανία αυτό άλλαξε. Κάτι που φαίνεται και από την πρόσφατη επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Πολωνία (μετά από πρόσκληση του προέδρου   Αντρέι Ντούντα και του Πολωνού προκαθήμενου) στους καταυλισμούς των Ουκρανών προσφύγων.

Χαρακτηριστική δε είναι τοποθέτηση (τέλη του περασμένου Μαρτίου) της Εκκλησίας της Πολωνίας για την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία: «Απροσδόκητα έγινε η εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στα εδάφη της Ουκρανίας, τα οποία άρχισαν πολεμικές δραστηριότητες (…) Η Ιερά Σύνοδος Επισκόπων της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Πολωνίας, καθοδηγούμενη από αυτή τη βιβλική αλήθεια, καλεί τις αρχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας, με επικεφαλής τον πρόεδρο, να σταματήσουν τις πολεμικές ενέργειες στην Ουκρανία, θεωρώντας τες ως αθέμιτες και ακατανόητες».

«Απέναντι» στο Πατριαρχείο Μόσχας βρίσκεται η Ελλαδική Εκκλησία αλλά και εκείνοι από τους κόλπους της οι οποίοι στο παρελθόν υπήρξαν θερμοί υποστηρικτές του. Παραδοσιακά η Αθήνα τάσσεται στο πλευρό του Οικουμενικού Πατριαρχείου για αυτό και πρώτη αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Ουκρανικής Εκκλησίας με αποτέλεσμα η Μόσχα να διακόψει κάθε εκκλησιαστική επικοινωνία μαζί της.

Στο «μέτωπο» που έχει συγκροτηθεί εναντίον του ρωσικού ορθόδοξου πατριαρχείου συμμετέχουν επίσης η Εκκλησία της Κύπρου, η Αρχιεπισκοπή Αλβανίας, η Αρχιεπισκοπή Αμερικής καθώς και τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων. Το δε Πατριαρχείο Αλεξανδρείας «έχει και έναν λόγο παραπάνω», μια που  πρόσφατα οι Ρώσοι δημιούργησαν πατριαρχική εξαρχία στην Αφρική. Σε κάθε περίπτωση, ο Κύριλλος φαίνεται ότι χάνει «έδαφος» και από φιλορώσους κληρικούς Ουκρανούς, καθώς τον θεωρούν πλέον ως τον θρησκευτικό ηγέτη της εχθρικής χώρας.

Ολα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή όπου το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει κηρύξει «πόλεμο» στο Φανάρι, αντιδρώντας στην αναγνώριση της Ουκρανικής Εκκλησίας. Η Μόσχα σε καμία περίπτωση δεν ήθελε την εκκλησιαστική αυτοκεφαλία της Ουκρανίας διότι το ρωσικό πατριαρχείο θα έχανε την ακτινοβολία του και ένα σημαντικό μέρος του πολυπληθούς ποιμνίου του. Εξαρχής, το σχίσμα βρισκόταν στο «κάδρο» των απειλών που εκτόξευε ο Κύριλλος προς το Φανάρι. Μάλιστα, με μια σειρά επιθετικών ενεργειών και εκβιασμών προσπάθησε να αποτρέψει το αυτοκέφαλο διχάζοντας, όπως επανειλημμένα έχει ειπωθεί στους εκκλησιαστικούς κύκλους, τον ορθόδοξο κόσμο.

Παρά τις πιέσεις και τις απειλές ο κ.κ. Βαρθολομαίος προχώρησε κανονικά στη χορήγηση του αυτοκεφάλου στην Ουκρανία. Η ρωσική πλευρά με καμία διάθεση υποχώρησης διέκοψε  την επικοινωνία με το Φανάρι, κάνοντας λόγο για οργανωμένο σχέδιο των ΗΠΑ με στόχο την αποδυνάμωσή της, καθώς και με τις υπόλοιπες Εκκλησίες που αναγνώρισαν το ουκρανικό αυτοκέφαλο.

«Οσα συμβαίνουν σήμερα στην Ουκρανία σίγουρα θα έχουν ένα πάρα πολύ επικίνδυνο αποτέλεσμα στη ζωή πολλών χωρών. Τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ως προηγούμενο και συνεπώς όλα αυτά τα στοιχεία, τα οποία συντελούσαν στη διαθρησκειακή ειρήνη, τη θρησκευτική ελευθερία, τα πραγματικά ανθρώπινα δικαιώματα, θα παύσουν, προφανώς,  να είναι απαραβίαστα, εάν όλα αυτά σταθούν εμπόδιο στον δρόμο οποιουδήποτε επιτήδειου κατά την επίτευξη των α’ ή των β’ πολιτικών σκοπιμοτήτων» είχε δηλώσει σχετικά ο κ. Κύριλλος. Και ως αντίποινα αποφάσισε να ιδρύσει δυο νέες εξαρχίες σε Δυτική Ευρώπη και Νοτιανατολική Ασία, Αφρική αλλά και μια μητρόπολη σε Ισπανία και Πορτογαλία.

Ρωσικά παιχνίδια στο Αγιο Ορος

Η Μονή Αγίου Παντελεήμονος αποτελεί το πνευματικό «καταφύγιο» του Βλαντιμίρ Πούτιν. Τελευταία φορά που την επισκέφθηκε ήταν τον Μάιο του 2016.

Στον Αθω τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο. Χρόνια τώρα το Πατριαρχείο Μόσχας και το Κρεμλίνο επιδιώκουν να έχουν «ισχυρή παρουσία», ασκώντας έτσι επιρροή στο Αγιο Ορος, με αιχμή τη Μονή Αγίου Παντελεήμονος  (ρωσικό μοναστήρι), στην οποία, όπως καταγγέλθηκε, πρόσφατα αναρτήθηκε σημαία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας της εποχής των Ρομανώφ, όπου αναγραφόταν η φράση «Ρωσικός Ορθόδοξος Στρατός». Θεωρείται οργάνωση ακροδεξιών φονταμενταλιστών ενώ, σύμφωνα με πρόσφατες καταγγελίες, στο κατειλημμένο κεντρικό συγκρότημα της Μονής Εσφιγμένου είναι έντονη η παρουσία Ρώσων υπερεθνικιστών.

Στόχος και σε αυτή την περίπτωση της Ρωσίας είναι, όπως λέγεται, να πληγεί το κύρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Το ενδιαφέρον της Ρωσικής Εκκλησίας και του Κρεμλίνου είναι ιδιαίτερα έντονο για τη Μονή Παντελεήμονος.  Συχνά την επισκέπτονται Ρώσοι επιχειρηματίες, προσφέροντας μεγάλες δωρεές για έργα ανακαίνισης αλλά και Ρώσοι διπλωμάτες, πολιτικοί και αξιωματούχοι. Αλλωστε η Μονή Αγίου Παντελεήμονος αποτελεί το πνευματικό «καταφύγιο» του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Τελευταία φορά που την επισκέφθηκε ήταν τον Μάιο του 2016 με αφορμή τα 1.000 χρόνια από την ίδρυσή της, χωρίς ωστόσο να παραστεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης, καθώς  αρνήθηκε. Για να αποκτήσει «σφαίρες επιρροής» στο εσωτερικό της Αθωνικής Πολιτείας,  η οποία υπάγεται πνευματικά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, η ρωσική πλευρά εκτιμάται ότι έχει προσφέρει περισσότερα από 200 εκατομμύρια ευρώ για έργα συντήρησης και αποκατάστασης, κατασκευή παρεκκλησίων, και ανακατασκευή καταστραμμένων κτιρίων σε αγιορείτικες μονές. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν και προσπάθειες μαζικής εγκατάστασης Ρώσων μοναχών, ώστε να ισχυροποιηθεί η ρωσική παρουσία στη μοναστική κοινότητα. Παρατηρώντας τις ρωσικές κινήσεις και για να αποτρέψει την κάθοδο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος επέβαλε περιορισμούς, επιτρέποντας μόνο το 10% του συνόλου των μοναχών να είναι αλλοδαποί.

Σε κάθε περίπτωση, το Πατριαρχείο Μόσχας διεκδικεί μετόχια τα οποία ανήκουν σε ελληνικές μονές. Ζητά τις σκήτες του Προφήτη Ηλία, που ανήκουν στη Μονή Παντοκράτορος, αλλά και του Αγίου Ανδρέα, που ανήκουν στη Μονή Ιβήρων.

Σχίσμα και με τον Πάπα από το «παπαδοπαίδι του Πούτιν»

Και ενώ η Ρωσική Εκκλησία εμφανίζεται απομονωμένη από τον υπόλοιπο ορθόδοξο κόσμο, την περασμένη εβδομάδα εκτόξευσε τα… βέλη της και προς το Βατικανό. Συγκεκριμένα, προς τον Πάπα Φραγκίσκο ο οποίος από τη πρώτη στιγμή έχει ταχθεί ανοιχτά κατά του πολέμου στην Ουκρανία. Αφορμή, η αναφορά του Ποντίφικα στην ιταλική εφημερίδα Corriere Della Sera ότι ο Κύριλλος «δεν μπορεί να γίνει το παπαδοπαίδι του προέδρου Πούτιν».

Το Πατριαρχείο Μόσχας επέστησε την προσοχή στο Βατικανό ότι τέτοιου είδους δηλώσεις μπορεί να πλήξουν τον διάλογο μεταξύ των Εκκλησιών, τονίζοντας ότι είναι θλιβερό το γεγονός ότι ενάμιση μήνα μετά την απευθείας συζήτηση που είχαν ο Πάπας Φραγκίσκος με τον Πατριάρχη Κύριλλο, ο Πάπας υιοθέτησε ένα τέτοιο ύφος.

«Παρόμοιες δηλώσεις είναι απίθανο να συνεισφέρουν στην καθιέρωση ενός εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι εξαιρετικά αναγκαίος στην παρούσα χρονική περίοδο». Το Πατριαρχείο Μόσχας ανακοίνωσε ότι ο Κύριλλος είχε πει στον Πάπα Φραγκίσκο στις 16 Μαρτίου ότι τα δυτικά μέσα ενημέρωσης απέτυχαν να παρουσιάσουν την κατάσταση στην Ουκρανία, κάτι που συνιστά ένα παράπονο που διατυπώνουν συχνά οι Ρώσοι.

Ο Κύριλλος έχει δηλώσει ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία ξεκίνησε το 2014, όταν διαδηλώσεις ανέτρεψαν τον φιλορώσο πρόεδρο, μιλώντας για διώξεις, όπως είχε πει, των ρωσόφωνων στην ουκρανική πόλη-λιμάνι Οδησσό, κάτι που η Ουκρανία αρνείται.

Σημειώνεται ότι το Βατικανό ήταν αυτό που ακύρωσε και τη συνάντηση Πάπα και Πατριάρχη Μόσχας.