Οι Ρωμαιοκαθολικοί καρδινάλιοι ξεκινούν σήμερα, Τετάρτη, τη μυστική διαδικασία εκλογής του νέου Πάπα, κλείνοντας πίσω τους τις πόρτες της Καπέλα Σιξτίνα, καθώς η Καθολική Εκκλησία καλείται να επιλέξει τον επόμενο πνευματικό ηγέτη των 1,4 δισεκατομμυρίων πιστών της, μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου τον περασμένο μήνα.

Η διαδικασία, που ανάγεται στον Μεσαίωνα, ξεκινά με δημόσια λειτουργία στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, προτού οι καρδινάλιοι μεταβούν στην Καπέλα Σιξτίνα για να ξεκινήσουν το κλειστό Κονκλάβιο. Καθ’ όλη τη διάρκειά του, θα βρίσκονται σε απομόνωση, χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο – όπως επιβάλλει η παράδοση αλλά και η τεχνολογία, με χρήση συσκευών που μπλοκάρουν κάθε επικοινωνία.

Κανένας Πάπας δεν έχει εκλεγεί από την πρώτη ημέρα του κονκλαβίου εδώ και αιώνες, οπότε οι ψηφοφορίες ενδέχεται να συνεχιστούν για αρκετές ημέρες μέχρι ένας από τους «πρίγκιπες της Εκκλησίας» με το κόκκινο καπέλο να λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων για να γίνει ο 267ος Ποντίφικας.

Σήμερα θα πραγματοποιηθεί μόνο μία ψηφοφορία. Στη συνέχεια, οι καρδινάλιοι μπορούν να ψηφίσουν έως και τέσσερις φορές την ημέρα. Μαύρος καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιξτίνα θα σημαίνει ανεπιτυχή ψηφοφορία, ενώ ο λευκός καπνός και το χτύπημα των καμπανών θα ανακοινώσουν στον κόσμο ότι η Εκκλησία των 1,4 δισεκατομμυρίων μελών έχει νέο ηγέτη.

Δείτε LIVE εικόνα από το Βατικανό

Αβέβαιη έκβαση

Η Σύνοδος συγκεντρώνει 133 καρδινάλιους από 70 χώρες, αριθμός-ρεκόρ που αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες του Φραγκίσκου να ενισχύσει την παρουσία της Εκκλησίας σε απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου. Το 80% των εκλεκτόρων έχουν διοριστεί από τον ίδιο, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες να επιλεγεί διάδοχος με παρόμοιο προοδευτικό όραμα.

Ωστόσο, οι καρδινάλιοι εμφανίζονται διχασμένοι. Κάποιοι ζητούν συνέχεια στο μεταρρυθμιστικό πνεύμα του Φραγκίσκου, ενώ άλλοι επιθυμούν επιστροφή σε παραδοσιακές αξίες και μεγαλύτερη «σταθερότητα».

Οι επικρατέστεροι υποψήφιοι φέρονται να είναι ο Ιταλός καρδινάλιος Πιέτρο Παρολίν και ο Φιλιππινέζος Λουίς Αντόνιο Τάγκλε, χωρίς όμως να έχει διαμορφωθεί καθαρό φαβορί. Εφόσον καταστεί σαφές ότι κανείς από τους δύο δεν συγκεντρώνει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, οι ψήφοι μπορεί να στραφούν σε εναλλακτικούς υποψήφιους, με γνώμονα γεωγραφία, θεολογική ταύτιση ή κοινή γλώσσα.

Μεταξύ των άλλων ονομάτων που ακούγονται βρίσκονται οι:

• Ζαν-Μαρκ Αβελίν (Γαλλία)
• Πέτερ Έρντο (Ουγγαρία)
• Ρόμπερτ Πρέβοστ (ΗΠΑ)
• Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλλα (Ιταλία)

Η μέση διάρκεια των δέκα τελευταίων κονκλαβίων ήταν λίγο πάνω από τρεις ημέρες, με το συντομότερο (του 2013) να διαρκεί μόλις δύο. Οι καρδινάλιοι επιθυμούν και αυτή τη φορά μια ταχεία απόφαση, ώστε να μην ενισχυθεί η εικόνα ενός εσωτερικά διχασμένου Βατικανού ή μιας Εκκλησίας σε κρίση.

Η εκλογή του νέου Πάπα υπερβαίνει τα στενά όρια της Καθολικής Εκκλησίας. Πρόκειται για μια παγκόσμια προσωπικότητα με ηθική επιρροή και πνευματικό κύρος που δεν συγκρίνεται με κανέναν άλλο ηγέτη στον κόσμο.

Ανοιχτό παραμένει το ερώτημα αν οι καρδινάλιοι θα επιλέξουν και πάλι έναν Πάπα από τον παγκόσμιο Νότο, όπως έγινε το 2013 με την εκλογή του Αργεντίνου Φραγκίσκου, θα επιστρέψουν στην Ευρώπη ή ίσως τολμήσουν την επιλογή του πρώτου Πάπα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Βατικανό: Το χρονοδιάγραμμα των επόμενων δύο ημερών ενόψει της σύγκλησης του Κονκλαβίου

Ο διευθυντής της αίθουσας Τύπου του Βατικανού Ματέο Μπρούνι, επιβεβαίωσε πως την Τετάρτη ο πρώτος καπνός του Κονκλαβίου θα είναι «όχι πριν από τις 7 το απόγευμα».

Από την Πέμπτη, θα υπάρχουν δύο πρωινές ψηφοφορίες (περίπου 10:30 και 12:00 π.μ. στο τέλος της δεύτερης καίγονται τα ψηφοδέλτια) και δύο απογευματινές (περίπου 17:30 και 19:00, στο τέλος καίγονται τα ψηφοδέλτια). Η εφημερίδα La Repubblica μεταδίδει σχετικά: «Αν όμως ο Πάπας εκλεγεί στις ενδιάμεσες ψηφοφορίες, προφανώς δεν θα υπάρχει πλέον αναμονή και η σόμπα θα ανάψει νωρίς. Έτσι, θα μπορούσε επίσης να υπάρξει κάποιος “πρώιμος” λευκός καπνός: γύρω στις 10.30 π.μ. ή στις 5.30 μ.μ.».

Κονκλάβιο: Η εκλογή του Πάπα είναι πάνω απ’ όλα μια πολιτική επιλογή

Το Κονκλάβιο που ξεκινά σήμερα, Τετάρτη 7 Μαΐου, στο Βατικανό θα επιτρέψει στην Καθολική Εκκλησία να ορίσει τον άνθρωπο που θα διαδεχθεί τον Πάπα Φραγκίσκο. Μια επιλογή που στηρίζεται στις ψήφους των 135 εκλεκτόρων καρδιναλίων που συγκεντρώθηκαν στη Ρώμη για την περίσταση. Η συγκεκριμένη εκλογή θα πρέπει να απαντήσει σε πολλαπλά και αναμφίβολα πιο σύνθετα ζητήματα απ’ ό,τι έχει διατυπώσει ο γαλλοαλγερινός καρδινάλιος Ζαν-Πολ Βέσκο, για τον οποίο θα είναι πάνω απ’ όλα θέμα ανακάλυψης «εκείνου που έχει ήδη επιλεγεί από τον Θεό».

Ο Πάπας είναι πνευματικός και πολιτικός ηγέτης

Επιλέγοντας τον νέο τους Πάπα, οι καρδινάλιοι δεν θα διορίσουν μόνο τον πνευματικό ηγέτη μιας Εκκλησίας. Θα διορίσουν επίσης τον επικεφαλής του κράτους του Βατικανού. «Θα ήταν λάθος να κάνουμε διάκριση μεταξύ αυτών των δύο ρόλων», εξηγεί η Καρολίν Σάζεσερ, ερευνήτρια στο Κέντρο Κοινωνικοπολιτικής Έρευνας και Πληροφόρησης (CRISP) στο Βέλγιο.

«Η πολιτική διάσταση ενισχύει τη θρησκευτική εξουσία και το αντίστροφο. Στην προκειμένη περίπτωση, η πρόκληση είναι να ενωθούν οι διαφορετικές τάσεις που διχάζουν την Καθολική Εκκλησία, οι συντηρητικοί και οι πιο προοδευτικοί, το βόρειο ημισφαίριο και το νότιο ημισφαίριο, προς το συμφέρον της Εκκλησίας, αλλά και προς το συμφέρον του Πάπα ως επικεφαλής της διπλωματίας του Βατικανού, η οποία φημίζεται ως η πιο ισχυρή στον κόσμο» επισημαίνει η ερευνήτρια.

Μεταρρυθμίσεις ή επαναπροσκόλληση στην παραδοσιακή δογματική γραμμή;

«Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι καρδινάλιοι θα πρέπει να κάνουν μια πολιτική επιλογή, εφόσον θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της συνέχισης των μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησε ο Φραγκίσκος ή της επιστροφής σε μια πιο δογματική παράδοση», εξηγεί η Ζουστίν Μανουέλ, λέκτορας στη Θεολογική Σχολή του UCLouvain στο Βέλγιο.

«Μεταξύ των καρδιναλίων, συναντάμε πολύ διαφορετικά προφίλ. Ορισμένοι είναι ανοιχτοί στις έμφυλες και σεξουαλικές μειονότητες και είναι έτοιμοι να επανεξετάσουν την ένταξη των γυναικών στην Εκκλησία και τα μυστήρια για τους διαζευγμένους και εκείνους που έχουν ξαναπαντρευτεί. Υπάρχουν όμως και εξαιρετικά συντηρητικές φυσιογνωμίες που επιθυμούν την επιστροφή σε ένα πιο παραδοσιακό δόγμα, ιδίως όσον αφορά τη σεξουαλική ηθική» συνεχίζει.

Ο πρώτος Αφρικανός ή Ασιάτης πάπας;

Για πολλούς παρατηρητές, αυτό το κονκλάβιο θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την εκλογή του πρώτου Αφρικανού Πάπα, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ στην κοσμική ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας. Ακούγοντα πολλά ονόματα. Ο Πίτερ Τούκσον, καρδινάλιος από τη Γκάνα, ο Φριντολίν Αμπόνγκο, καρδινάλιος από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ή ο Ρόμπερτ Σάρα, καρδινάλιος από τη Γουινέα. Όλοι αυτοί είναι προσωπικότητες που έχουν πολύ συντηρητικές θέσεις, ιδιαίτερα στο θέμα των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+. Αυτή η επιλογή θα μπορούσε να είναι το κλειδί για το μέλλον, ή ακόμη και για την επιβίωση της Εκκλησίας.

«Στην Αφρική, οι ευαγγελικές προτεσταντικές εκκλησίες αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς», σημειώνει η Ζουστίν Μανουέλ. Η επιλογή ενός συντηρητικού Αφρικανού πάπα θα επέτρεπε στο Βατικανό να μιλήσει στους πιστούς, ακόμη και αν το κίνημα αυτό δεν είναι αποκλειστικά φονταμενταλιστικό. Μια τέτοια κίνηση της Εκκλησίας δεν θα είχε πραγματικές συνέπειες στην Ευρώπη, όπου οι κοινωνίες είναι περισσότερο εκκοσμικευμένες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο Βέλγιο, όπου η επιρροή του ιερέα είναι συχνά μεγαλύτερη από εκείνη του Πάπα, ιδίως για τους αριστερούς καθολικούς, οι οποίοι είναι ανοιχτοί στις μειονότητες των φύλων, σε φεμινιστικά θέματα και σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Αυτοί οι πιστοί είναι ήδη αντίθετοι σε πολλές θέσεις του Βατικανού. Αν το κονκλάβιο διορίσει έναν υπερσυντηρητικό Πάπα, αναμφίβολα θα απομακρυνθούν ακόμη περισσότερο από το Βατικανό, χωρίς όμως να απομακρυνθούν και από την πίστη τους, την οποία τελικά ζουν με έναν τρόπο που είναι ήδη πολύ ατομικός, εξηγεί.

«Οι προοδευτικοί καθολικοί στην Ευρώπη μπορεί ακόμη και να θεωρούν ότι είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός να έχουμε έναν πάπα από την υποσαχάρια Αφρική”, συνεχίζει η Καρολίν Σάζεσερ. Είναι λίγο πατερναλιστικό, αλλά πιθανώς θα συγχωρούσαν περισσότερο τις οπισθοδρομικές θέσεις για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ από έναν Αφρικανό Πάπα παρά από έναν Ευρωπαίο. Γι’ αυτό έχω πολύ λίγη εμπιστοσύνη στον διορισμό ενός Ιταλού πάπα, για παράδειγμα», προσθέτει.

Αυτή η στρατηγική ανοίγματος προς τη μεγάλη πλειοψηφία των ασκούμενων καθολικών, οι οποίοι ζουν εκτός της ευρωπαϊκής ηπείρου, θα μπορούσε να καθοδηγήσει την επιλογή των καρδιναλίων κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένα άλλο όνομα εμφανίζεται διαρκώς στη λίστα. Ο καρδινάλιος από τις Φιλιππίνες, Λουίς Αντόνιο Τάγκλε.

«Όπως και ο Πάπας Φραγκίσκος, συμβολίζει το γεωγραφικό άνοιγμα, την ιδιαίτερη προσοχή στους πιο μειονεκτούντες και στα περιβαλλοντικά ζητήματα», εξηγεί η ερευνήτρια του CRISP. Και όλα αυτά ενώ παραμένει σταθερός στις δογματικές θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας.

Βέβαια, όλα αυτά είναι εικασίες. Όπως επαναλαμβάνουν οι καρδινάλιοι σε κάθε κονκλάβιο, «όποιος μπαίνει πάπας, βγαίνει καρδινάλιος». Σίγουρα, οι σχέσεις με τις ευαγγελικές εκκλησίες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής είναι μεταξύ των ζητημάτων που διακυβεύονται, όπως και το ζήτημα του κοινωνικού και σεξουαλικού δόγματος», επιβεβαιώνει ο Λουί Λεόν Κρίστιανς, διευθυντής της έδρας Δικαίου και Θρησκείας στο UCLouvain. Αλλά αυτά είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα. Αυτό που χρειάζεται περισσότερο απ’ όλα η Εκκλησία είναι ένας χαρισματικός Πάπας που θα ενθουσιάσει τους πιστούς».

Η επιλογή του κατάλληλου ανθρώπου για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες μπορεί φυσικά να προκαλέσει ίντριγκες και να οδηγήσει σε δημιουργία συμμαχιών. Από το ποντιφικό αξίωμα του Ιωάννη Παύλου 2, η Καθολική Εκκλησία έχει υιοθετήσει κανόνες που έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν από εξωτερικές επιρροές κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου. Έτσι, οι καρδινάλιοι θα κλειστούν μέσα στο Βατικανό. Δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν το τηλέφωνο, να διαβάσουν εφημερίδες ή να δουν τηλεόραση. Το Camerlingue είναι ακόμη υπεύθυνο για τον έλεγχο ότι δεν έχουν κρυφτεί κατασκοπευτικές συσκευές στην Καπέλα Σιξτίνα.

Οι κανόνες αυτοί θεσπίστηκαν από τον Ιωάννη Παύλο 2, ο οποίος φοβόταν την επιρροή της ΕΣΣΔ, εξηγεί ο Κρίστιανς. Απαγορεύεται επίσης ρητά στους καρδινάλιους να ανταλλάσσουν υποσχέσεις μεταξύ τους — τύπου “θα σε ψηφίσω αν μου υποσχεθείς αυτό” — με την ποινή του αφορισμού να προβλέπεται για όσους παραβιάσουν τον κανόνα.

«Αλλά ας μην είμαστε αφελείς», λέει η Σάζεσερ. «Οι τελευταίες δέκα περίπου ημέρες μας έδωσαν αναμφίβολα τη δυνατότητα να αναπτύξουμε στρατηγικές. Ένας ανθρώπινος πειρασμός από τον οποίο τίποτα δεν μπορεί να θωρακίσει τους καρδιναλίους, ούτε καν η πνοή του Θεού», καταλήγει.