Καθώς δεν είμαι ούτε ιστορικός της διπλωματίας ούτε πρώην γνωστός του, θα αφήσω σε άλλους να ρίξουν φως στη ζωή και την κληρονομιά του. Εξετάζοντας, ωστόσο, τόσο τη διχογνωμία όσο και τον θαυμασμό που υπάρχουν στο πρόσωπο του Κίσινγκερ, θεωρώ ότι ο θάνατός του αποτελεί μια ευκαιρία να αναλογιστούμε τη σημασία της στρατηγικής σκέψης και την ανάγκη εξισορρόπησης συμφερόντων και ιδανικών. Ως βασικός πρωταγωνιστής στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Κίσινγκερ αναδείχθηκε σε μια εποχή που η στρατηγική σκέψη ήταν σεβαστή και περιζήτητη και που ο προσδιορισμός των εθνικών συμφερόντων -αν και εξακολουθούσε να είναι κατά καιρούς δυσάρεστος για πολλούς- έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Στη Δύση, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, τόσο η στρατηγική σκέψη όσο και η έννοια του εθνικού συμφέροντος απέκτησαν το στίγμα των παρωχημένων, ακόμη και των κακών ιδεών.

ΑΝ ΔΟΥΜΕ τις ενέργειες, τις δηλώσεις και τα γραπτά του Κίσινγκερ, θα διαπιστώσουμε την προτίμησή του στο συμφέρον έναντι των ιδανικών. Σε μια εποχή έντονου αντικομμουνισμού, ο Κίσινγκερ ηγήθηκε του ανοίγματος στην Κίνα ως τρόπο εκμετάλλευσης της σινοσοβιετικής διάσπασης, ενισχύοντας παράλληλα τον περιορισμό. Οταν τα πολιτικά ιδεώδη επεδίωκαν την αντιμετώπιση της κομμουνιστικής επέκτασης ως τρόπο διασφάλισης των δημοκρατικών ελευθεριών, υποστήριξε βομβαρδισμούς στην τότε ουδέτερη Καμπότζη για την επίτευξη των αμερικανικών στόχων στο Βιετνάμ, καθώς και την ανατροπή δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική για τη διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας στο δυτικό ημισφαίριο. Ενώ ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε προκάλεσε φυσική ζημία σε πολλούς (και ισχυρισμούς για εγκλήματα πολέμου), οι σκοποί, μακροπρόθεσμα, φαίνεται ότι ήταν αποτελεσματικοί στην αναχαίτιση της σοβιετικής προέλασης και συνεπώς στην παρεμπόδιση της «ισχύος της καρδιάς της γης», αν και είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Για τον Κίσινγκερ, οι πολιτικές αποφάσεις σπάνια ήταν ξεκάθαρες ή αντλούνταν από έναν κατάλογο καλών επιλογών. Η ευρύτερη εικόνα, οι στρατηγικοί σκοποί ήταν αυτό που βάρυνε την ισορροπία μεταξύ δύο ή τριών κακών επιλογών.

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ του Κίσινγκερ για τη διεθνή ασφάλεια είναι ξεκάθαρα πλαισιωμένη με κλασικούς ευρωαμερικανικούς γεωπολιτικούς όρους. Είδε τη Σοβιετική Ενωση ως τη δύναμη της καρδιάς της γης, αντλώντας από τις εικόνες του Βρετανού γεωγράφου Μάκιντερ. Πολέμησε την πιθανή κομμουνιστική επέκταση κατά μήκος αυτού που ο Αμερικανός γεωπολιτικός Nicholas Spykman ονόμασε «αναχωματικό δακτύλιο» (rimland), την έκταση της παράκτιας γης που περικλείει την Ευρασία. Χρησιμοποίησε την ισορροπία δυνάμεων ως εργαλείο για να μειώσει αυτό που θεωρούσε ως δυνητικές υπαρξιακές απειλές για τις ΗΠΑ και για να διαχειριστεί την περιφερειακή και παγκόσμια δυναμική.

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ του Κίσινγκερ για τα αμερικανικά συμφέροντα, με βάση την κλασική γεωπολιτική, αναγνώριζε την ανοησία της παραδοχής ότι οι υπέρ του απομονωτισμού ΗΠΑ θα ήταν ασφαλείς Ηνωμένες Πολιτείες. Η ικανότητά του να σκέφτεται στρατηγικά, βλέποντας γεωγραφικά και χρονικά, του παρείχε έναν τρόπο να βλέπει και να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες ακόμη και όταν η πολιτική σκοπιμότητα μπορεί να ήταν εναντίον τους. Εξασφάλισε την κυρίαρχη επιρροή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή μετατρέποντας την Αίγυπτο από Σοβιετικό σύμμαχο σε Αμερικανό πελάτη, σχεδίασε την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Βιετνάμ, εκμεταλλεύτηκε τη σινοσοβιετική διάσπαση και αναδιαμόρφωσε τη σοβιετική ανάσχεση μέσω της ύφεσης.

Καθένα από αυτά αποδείχθηκε αποτελεσματικό, αλλά συχνά με τεράστιο ανθρώπινο κόστος στο εξωτερικό και εις βάρος της συνολικής εικόνας των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Κίσινγκερ ασχολήθηκε με τη «σκληρή ισχύ», όχι με την ήπια ισχύ, και θυσίασε τα ιδανικά για τα συμφέροντα, θεωρώντας τα τελευταία πιο σημαντικά και τελικά απαραίτητα για να διασφαλίσει τα πρώτα. Ενα από τα δυνατά σημεία του Κίσινγκερ, λοιπόν, ήταν η ικανότητά του να εντοπίζει και να ενεργεί με βάση τα εθνικά συμφέροντα, διατυπωμένα με ωμούς όρους εθνικής ασφάλειας, ακόμη και όταν οι ενέργειες αυτές εμφανίζονταν αντίθετες με τα δηλωμένα ιδανικά ή την πολιτική σκοπιμότητα. Μπορούσε να εξηγήσει την προσέγγιση των ΗΠΑ με την κομμουνιστική Κίνα (και την εγκατάλειψη της Ταϊβάν), για παράδειγμα, με όρους συμφερόντων και όχι με την εγκατάλειψη των αντικομμουνιστικών ιδεωδών.

Ο ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ δεν απέφυγε τη δυσάρεστη αλήθεια ότι τα έθνη έχουν συμφέροντα που, στα πιο βασικά τους, διαμορφώνονται από την ωμή γεωγραφία, η οποία είναι άσπλαχνη και άδικη. Για να παραθέσουμε το βιβλίο του Mackinder «Δημοκρατικά ιδεώδη και πραγματικότητα» του 1919, «Δεν υπάρχει στη φύση κάτι τέτοιο, όπως η ισότητα ευκαιριών για τα έθνη». Αυτή η απλή δήλωση εξακολουθεί να αποτελεί αδιάψευστη βάση για τις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική ανάλυση. Οι πόροι, το κλίμα, η πρόσβαση και οι διαδρομές δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλη την υδρόγειο και έτσι εξαρχής υπάρχουν ανισότητα και ανταγωνισμός. Είτε μέσω του εμπορίου είτε μέσω της κατάκτησης, του προσεταιρισμού ή του εξαναγκασμού, τα έθνη επιδιώκουν να διατηρήσουν και να εκμεταλλευτούν ό,τι έχουν και να αποκτήσουν πρόσβαση ή να παρακάμψουν ό,τι δεν έχουν. Δεν χρειάζεται να μας αρέσει αυτό για να αναγνωρίσουμε ότι παραμένει βασικό μοτίβο των διεθνών σχέσεων.

Ο ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ αναμφίβολα αφήνει πίσω του μια περίπλοκη κληρονομιά. Αλλά ενώ οι διαμάχες που περιβάλλουν τη διπλωματική του σταδιοδρομία αναδεικνύουν τους κινδύνους της επιδίωξης συμφερόντων χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιδανικά, η επιδίωξη ιδανικών χωρίς σαφή κατανόηση και διατύπωση συμφερόντων μπορεί να προκαλέσει εξίσου μεγάλη ζημιά. Η πορεία στον σημερινό ολοένα και πιο πολυπολικό κόσμο θα απαιτήσει συνεπώς την ανανέωση της σημασίας και της εκπαίδευσης για τη στρατηγική ανάλυση, τον προσδιορισμό των συμφερόντων και τη διαμόρφωση των προτεραιοτήτων, αναγνωρίζοντας παράλληλα τη αέναη δύναμη των ιδανικών.