Ο φαύλος κύκλος που εγκαινιάστηκε το 2018, με τις οικονομικές κυρώσεις Τραμπ κατά της Τουρκίας λόγω τη ομηρίας του ιερέα Αντριου Μπράνσον, αρκετά προτού η Αγκυρα αποβληθεί από το πρόγραμμα των F35, είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Καταβαράθρωση της αξίας του τουρκικού νομίσματος, υψηλό πληθωρισμό, αύξηση του κόστους δανεισμού και κατά συνέπεια αυξημένες χρεοκοπίες τουρκικών επιχειρήσεων, είτε αυτές διέκοψαν τη λειτουργία τους είτε όχι.

Πώς φτάσαμε εδώ

Η κρίση προκλήθηκε από τα υπερβολικά ελλείμματα και τον τεράστιο όγκο ιδιωτικού χρέους σε ξένο συνάλλαγμα, σε συνδυασμό με την αυταρχική και ανορθόδοξη πολιτική του Ερντογάν στο θέμα των επιτοκίων. Σημαντικό ρόλο παίζουν βέβαια οι γεωπολιτικές τριβές της Αγκυρας με Ουάσιγκτον και Ε.Ε. για σειρά ζητημάτων, όπως η Ανατολική Μεσόγειος και η διπλωματική απομόνωση του Ερντογάν, που συμπεριφέρεται στο προσφυγικό σαν κοινός εκβιαστής και εξαργυρώνει τοις μετρητοίς την κομβική θέση του στο ΝΑΤΟ, με κυνικές συμμαχίες συμφερόντων, όπως αυτή με την Μαδρίτη για τα εξοπλιστικά.

Οπως και να έχει έλαβε οριστικά τέλος το λεγόμενο «οικονομικό θαύμα του Ερντογάν», που βασίστηκε στην έκρηξη του κατασκευαστικού κλάδου και στον υπερδανεισμό σε ξένο συνάλλαγμα. Ετσι η «μεσαία Τουρκία» όχι μόνο χάνει όλα τα κέρδη της προηγούμενης δεκαπενταετίας, αλλά βυθίζεται σε λατινοαμερικανικού τύπου «μαύρη τρύπα», με «βασικό μισθό περίπου 230 ευρώ, σχεδόν το ένα τρίτο του ελληνικού» (Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος και της αξιωματικής αντιπολίτευσης), ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου, δελτίο στα είδη πρώτης ανάγκης και μια πολιτική κρίση, η οποία είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει.

Υστερα από ένα σύντομο διάστημα ήπιας ανάκαμψης το 2020 και στις αρχές του 2021 εν μέσω της πανδημίας, η τουρκική λίρα βούτηξε σε ιστορικό χαμηλό μετά την απόλυση του κεντρικού τραπεζίτη Νατζί Αγμπάλ, τη μείωση των επιτοκίων κατά 2 μονάδες και την απειλή του Ερντογάν ότι θα απελάσει 10 πρέσβεις δυτικών χωρών για την παρέμβασή τους υπέρ της απελευθέρωσης του επιχειρηματία Οσμάν Καβάλα. Δεν πρέπει εξάλλου να μας διαφεύγει ότι το εσωτερικό πολιτικό περιβάλλον έχει γίνει πλέον εξαιρετικά εχθρικό για τον Ερντογάν, που έχασε το 2019 τους δήμους της Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, ενώ στις τρέχουσες δημοσκοπήσεις αρχίζει να βλέπει την πλάτη της αντιπολίτευσης, οι «αγάδες» της οποίας (Κιλιτσντάρογλου, Νταβούτογλου, Μπαμπατζάν, Ακσενέρ) συσπειρώνονται σιγά σιγά για να τον εκθρονίσουν, απαιτώντας πρόωρες εκλογές εδώ και τώρα, αντί για το 2023.

«Θηλιά» τα επιτόκια

Λόγω της επιτοκιακής πολιτικής του Ερντογάν η Τουρκία χρειάζεται πάνω από 200 δισ. δολάρια τον χρόνο να αποπληρώνει τα χρέη της, τη στιγμή που τα συναλλαγματικά της αποθέματα μετά βίας ξεπερνούν τα 85 δισ. δολάρια, τα κεφάλαια φεύγουν και οι ξένοι επενδυτές αναζητούνται με το… κιάλι. Ταυτοχρόνως τα 10ετή επιτόκια δανεισμού της Τουρκίας ανέβηκαν στο 21% και την εβδομάδα που διανύσαμε η τουρκική λίρα έπεσε σε ιστορικά τάρταρα έναντι του δολαρίου και του ευρώ, φθάνοντας ακόμη και τις 13,45 λίρες προς ένα δολάριο, την ώρα που ο πληθωρισμός καλπάζει με 20%, μετατρέποντας τους Τούρκους σε κάτι χειρότερο από… Βενεζουελάνους. Το δελτίο σε βασικά τρόφιμα που επέβαλαν μεγάλα σούπερ μάρκετ ήταν αναπόφευκτη συνέπεια αυτής της κατάστασης, η οποία εδράζεται εν πολλοίς στις ιδεολογικές, θρησκευτικές, πολιτικές ψυχώσεις του «σουλτάνου».

Αρνούμενος πεισματικά να αυξήσει τα επιτόκια, όπως τον πιέζουν οι φωνές της λογικής στη χώρα και το εξωτερικό, ο Τούρκος πρόεδρος εκπληρώνει «μεγάλα οράματα» όπως η αντίθεσή του στον «αποτυχημένο δυτικό καπιταλισμό» και η αίσθησή του ότι βρίσκεται σε «οικονομικό πόλεμο ανεξαρτησίας» (σ.σ.: όπως ο Μουσταφά Κεμάλ το 1919-22) στον οποίο και ορκίστηκε ότι… θα νικήσει. Ας μη λησμονάμε άλλωστε, ότι ο «σουλτάνος» καρατόμησε ακόμη και τον γαμπρό του Μπεράτ Αλμπαϊράκ πέρυσι τέτοια εποχή, καλεί συχνά-πυκνά τους Τούρκους να βγάλουν τον χρυσό από τα σεντούκια τους και να τον εμπιστευθούν στις τράπεζες για να στηρίξουν το εθνικό νόμισμα, ενώ μετά το πραξικόπημα του 2016 έβαλε τη χώρα σε δαπανηρές και αιματηρές περιπέτειες στη Συρία και τη Λιβύη, χωρίς να ακούει τίποτα και κανέναν.

Υποβάθμιση

Αυτά σημαίνουν πως η Τουρκία θα τιναχτεί στον αέρα τη στιγμή που είναι υπερεκτεθειμένες σε αυτήν μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες και βιομηχανίες, ιδίως γερμανικές; Σίγουρα όχι, αλλά θα γνωρίσει μια περίοδο διεθνούς υποβάθμισης, μεγάλων εσωτερικών αναταράξεων και αστάθειας. Σε σημείωμα προς τους πελάτες της η Goldman Sachs εκτίμησε πως η τουρκική Κεντρική Τράπεζα (δηλαδή ο Ερντογάν…) θα υποχρεωθεί να αυξήσει τα επιτόκια από 15% σε 20% το δεύτερο τρίμηνο του 2022, κάνοντας στροφή 180 μοιρών από την άφρονα σημερινή πολιτική, που φτωχαίνει τους Τούρκους και αποδιοργανώνει την οικονομική δραστηριότητα. Παράγοντες του λονδρέζικου Σίτι εκτιμούν πως αυτό θα γίνει αρκετά νωρίτερα, διαφορετικά ο Μεγάλος Ασθενής της Ανατολίας θα πέσει στα βράχια.