Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Το Αφγανιστάν, γνωστό και από το ιστορικό βιβλίο του αναλυτή Σεθ Τζόουνς (στη νεότερη έκδοση) «In the graveyard of empires» (Νεκροταφείο αυτοκρατοριών), διαιρείται σε 34 επιμέρους επαρχίες, εκ των οποίων, μέσα από μια προέλαση των Ταλιμπάν ειδικά στον Βορρά, και στα δυτικά (όπου δεν κυριαρχούν οι Παστού, αλλά διαφορετικές φυλές, όπως οι Τατζίκοι, οι Ουζμπέκοι, οι Χατζάροι κ.λπ.), έχει προκαλέσει ήδη τεράστια προβλήματα εσωτερικών κενών ασφαλείας, ενώ δεν αποκλείεται προσεχώς να δούμε ακόμα πιο μεγάλη και υπολογίσιμη προσφυγική κινητικότητα και φυγή Αφγανών, ειδικά μέσω Ιράν.

Τις κινήσεις των Ταλιμπάν προσπαθούν με διάφορους τρόπους να εκμεταλλευτούν η Κίνα, η Ρωσία, ενώ κάποιας μορφής «συνύπαρξη» επιδιώκει το Σιιτικό Ιράν. Ανησυχία επικρατεί σε ορισμένες αραβικές χώρες, στην Ινδία, αλλά και σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, λόγω των θρησκευτικών «πιστεύω» ως και της σκληροπυρηνικής σουνιτικής στάσης των Ταλιμπάν (1996-2001). Οι συνομιλίες στην Ντόχα με τους Δυτικούς ευνοούν τους Ταλιμπάν, που ήδη έφθασαν στην Καμπούλ, σε μια προέλαση-εξπρές που έχει προβληματίσει, ξαφνιάσει, και χαρακτηρίζεται «συμφωνημένη».

Ας μη λησμονούμε ότι στα βουνά των Κανταχάρ και Τζαλαλαμπάντ σχεδιάστηκε η μέγα τρομοκρατική ενέργεια των 19 τρομοκρατών της Αλ Κάιντα στις 9/11 στις ΗΠΑ, ενώ ο τότε ηγέτης των Ταλιμπάν, Μουλά Ομάρ, είχε επιτρέψει στο τζιχαντιστικό δίκτυο της Αλ Κάιντα να καταστήσει το Αφγανιστάν «μαγνητικό πόλο» της διεθνούς τρομοκρατίας, με επιθέσεις σε πολλά κράτη, αρχής γενομένης από Ναϊρόμπι/Κένυα και Ντάερ Σαλάμ/Τανζανία κατά αμερικανικών στόχων το καλοκαίρι του 1998.

Το Αφγανιστάν είναι για τους Αμερικανούς ο μεγαλύτερος χρονικά πόλεμος, ενώ ως πεδίο μάχης και εμπλοκής απασχόλησε τέσσερις προέδρους των ΗΠΑ (Μπους ο νεότερος, Ομπάμα, Τραμπ και Μπάιντεν). Επιπλέον, ήταν η μεγαλύτερη εκτός γεωγραφικών ορίων ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ, μέσω των αποστολών ISAF-Resolute Support σε υποστήριξη αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών.

1. Αυτό που πραγματικά ξαφνιάζει όλους τους διεθνείς αναλυτές σήμερα ήταν και είναι η πλήρης καθίζηση μιας δύναμης 300.000 ανδρών που εκπαιδεύτηκαν όλα αυτά τα 20 χρόνια από τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ. 83 δισ. δολ. δαπανήθηκαν για τον αφγανικό στρατό και την αστυνομία. Μόνο για τα αεροσκάφη και ελικόπτερα της Αφγανικής Αεροπορίας για ανάπτυξη – συντήρηση κ.λπ. ξοδευτήκαν 10 δισ. δολ. Η ταλιμπανική προέλαση έχει ξεπέρασε εκείνη του ISIS στη Μεσοποταμία το 2013-2014.

Ο υπογράφων σε πολυσέλιδη πρόσφατη μελέτη εκτιμά ότι οι λόγοι τής άρον άρον υποχώρησης των αφγανικών δυνάμεων είναι πολλοί, μεταξύ των οποίων ότι οι Δυτικοί εκπαίδευαν τους Αφγανούς βάσει των δικών τους πορισμάτων, τάσεων, επιλογών, τακτικών, δογμάτων κ.λπ., και όχι αποκλειστικά να είναι επικεντρωμένοι σε αντιτρομοκρατικές αποστολές και ασύμμετρο πόλεμο. Οι Ταλιμπάν αντιστάθηκαν και επιβίωσαν γιατί σε Χελμάντ, Κανταχάρ, Πάκτια, Πακτιίκα, Γκαζνί επέβαλαν το δικό τους μοτίβο πολέμου απέναντι στους Δυτικούς. Επίσης, δεν αποκλείεται να έχουν συμφωνηθεί περίεργα πράγματα στην Ντόχα του Κατάρ.

Επίσης, οι βόρειοι Ουζμπέκοι και Τατζίκοι δεν πολυνοιάζονται για τους νότιους Παστού του Κανταχάρ και του Χελμάντ. Δεν μπορούσε -παρά τις προσπάθειες των Δυτικών- να οικοδομηθεί μια έστω οριακή-συμπαγής και συνεκτική κουλτούρα πολέμου όλων των άλλων απέναντι στους Ταλιμπάν. Την ίδια στιγμή, η εκάστοτε κυβέρνηση στην Καμπούλ χαρακτηριζόταν από διαφθορά πολιτικών στελεχών, αδυναμία συγκεντρωτικής στρατιωτικής ηγεσίας, ενώ οι περιφερειακοί διοικητές των 34 επαρχιών δεν ήσαν επικεντρωμένοι στην περιθωριοποίηση των Ταλιμπάν.

Οι επόμενες ημέρες και εβδομάδες είναι πολύ κρίσιμες και εξαρτώνται από το πώς θα κινηθούν οι Ταλιμπάν μέσα στην Καμπούλ. Τις τελευταίες ημέρες, επιμέρους ταξιαρχίες της επίλεκτης 82ης αερομεταφερόμενης μεραρχίας αναπτύσσονται στο αεροδρόμιο της Καμπούλ (προερχόμενες από το Φορτ Μπραγκ στη Βόρεια Καρολίνα), ενώ εφεδρικές δυνάμεις βρίσκονται ήδη σε Κατάρ και Κουβέιτ. Την ίδια στιγμή, οι εκθέσεις των CIA-DIA, στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ σε Τάμπα/Φλόριντα και Αλ Ουντεΐντ/Κατάρ, είναι πολύ ανησυχητικές… για τα επόμενα βήματα.

2. Μια ολοκληρωτική επικράτηση των Ταλιμπάν θα αποτελεί σημαντική νίκη για το παγκόσμιο τζιχαντιστικό κίνημα. Η επιλογή Μπάιντεν, όπως δείχνουν τα πράγματα, ήταν λάθος, και η αποχώρηση από το Χίντου Κους θα έπρεπε να γίνει διαφορετικά. Οι υπουργοί Αμυνας του Καναδά και της Βρετανίας ήδη επικρίνουν έντονα την απόφαση Μπάιντεν.

Αυτή ήταν μεν μια σημαντική απόφαση εξωτερικής πολιτικής που ελήφθη σε μεγάλο βαθμό έχοντας κατά νου την εσωτερική πολιτική, κι αυτό το «προοδευτικό» πείραμα έχει σαφώς αποτύχει. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, που υπερηφανεύεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ανθρωπισμό και τις φιλελεύθερες, δημοκρατικές αξίες, δεν σκέφτηκε τα εκατομμύρια των γυναικών και των κοριτσιών που αντιμετωπίζουν τώρα μια ζωή κάτω από τη μεσαιωνική, βίαιη και μισογυνιστική κυριαρχία των Ταλιμπάν. Την εγκατάλειψη εκατομμυρίων σε μια τέτοια μοίρα δεν θα τη χαρακτήριζα «προοδευτική» ή υπεύθυνη, και μην εμπιστεύονται κάποιοι τους Ταλιμπάν ότι έχουν αλλάξει…

Επίσης, προβληματίζουν οι απώλειες δυτικών οπλικών συστημάτων που έπεσαν στα χέρια των Ταλιμπάν, και ως εκ τούτου ενίσχυσαν την εκθετική δυναμική της στρατιωτικής τους προέλασης.

Ενα Αφγανιστάν που, αν στο τέλος θα κυριαρχείται συνεχώς από τους Ταλιμπάν, «υπόσχεται» στην Αλ Κάιντα ένα εγγυημένο ασφαλές καταφύγιο που το χρειαζόταν απεγνωσμένα, ως χώρο αναπνοής μετά από δύο δεκαετίες αμείλικτης αντιτρομοκρατικής πίεσης των ΗΠΑ. Η Αλ Κάιντα εξακολουθεί να χρωστάει στους Ταλιμπάν όρκο πίστης – και αυτή η σχέση δεν πρόκειται ποτέ να εκλείψει από τις διαπραγματεύσεις με τη Δύση. Η δυνατότητα συλλογής πληροφοριών και αποτροπής εκδήλωσης τρομοκρατικών επιχειρήσεων στον παγκόσμιο χάρτη δέχθηκε και δέχεται σοβαρό πλήγμα από την απόφαση Μπάιντεν για αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Είκοσι χρόνια μετά την 9η/11 η Αλ Κάιντα έχει πλέον περιθώρια ανασύνταξης και ενδυνάμωσης, κάτι που με σαφήνεια επισημαίνουν στον υπογράφοντα κορυφαίοι Αμερικανοί και νατοϊκοί στρατιωτικοί.

* Ο υπογράφων έχει επισκεφθεί δύο φορές το Αφγανιστάν, το 2004 και το 2007, φιλοξενούμενος συμμαχικών δυνάμεων, όπου μεταξύ άλλων έδωσε διαλέξεις σε Καμπούλ και Μπαγκράμ.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής