Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Η προσφυγή λαμβάνει χώρα σε μία χρονική στιγμή που συζητείται η πρόσφατη εξαμηνιαία έκθεση του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ως και η ανανέωση της παρουσίας της UNFICYP (υπό Νορβηγό διοικητή) στην Κύπρο. Η Λευκωσία επιδιώκει να τοποθετηθούν όλοι επί των τουρκικών κινήσεων και ειδικά τα 5 μόνιμα κράτη-μέλη του Συμβουλίου, που έχουν και το δικαίωμα του βέτο στη λήψη αποφάσεων, ενώ είναι άγνωστο αν θα κατατεθεί ψήφισμα καταδίκης ή θα λάβει χώρα οποιαδήποτε γραπτή ή προφορική άλλη ενέργεια του Συμβουλίου (π.χ. κάποια ανακοίνωση), γιατί πάντοτε υφίστανται περιορισμοί και «επιρροές» στα διάφορα κράτη ανάλογα με τα συμφέροντά τους.

Για την Ε.Ε.

Οπως επεσήμανε ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, στις δηλώσεις του με το πέρας της συνάντησης με τον Νίκο Δένδια, η όποια απόφαση -τοποθέτηση του ΣΑ/ΟΗΕ αναμένεται ότι θα έχει επιπτώσεις και στη θέση της Ε.Ε. Για τον τρέχοντα μήνα του Συμβουλίου προεδρεύει η Γαλλία (για αυτό και επιτάχυνε την αντίδραση της Λευκωσίας χρονικά), ενώ τον Αύγουστο την εκ περιτροπής προεδρία θα αναλάβει η Ινδία. Και ασφαλώς στην Ε.Ε. -παρά την ιδιαίτερα θετική τοποθέτηση του επιτρόπου Μπορέλ- υπάρχει πάντοτε το Βερολίνο.

Επί του παρόντος, το 15μελές ΣΑ/ΟΗΕ απαρτίζουν τα πέντε μόνιμα κράτη-μέλη, ήτοι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γαλλία, η Κίνα και η Μ. Βρετανία, ενώ τα δέκα μη μόνιμα μέλη είναι η Εσθονία, η Νορβηγία, η Ιρλανδία, η Κένυα, ο Νίγηρας, η Τυνησία, το Μεξικό, το Βιετνάμ, η Ινδία και το κράτος Σεν Βίνσεντ και Γρεναδίνες στην Καραϊβική.

Από το δυναμισμό της αντίδρασης του διεθνούς παράγοντα θα εξαρτηθεί όχι μόνο η υλοποίηση των τουρκικών θέσεων και τετελεσμένων, αλλά και αν θα έχει μέλλον για περαιτέρω ειρηνευτικές συνομιλίες το Κυπριακό, αφού Αγκυρα και ψευδοκράτος υποστηρίζουν ότι οι ιδέες για δικοινοτικές-διζωνικές συνομιλίες και επιλογές «έχουν πεθάνει» και όλα στο εξής θα πρέπει να συζητηθούν στη βάση των δύο χωριστών, ίσων και ισοδύναμων κρατικών οντοτήτων (το επανέλαβαν προχθές στην κατεχόμενη Λευκωσία, καθώς και των σημείων έγγραφο που επέδωσε ο κατοχικός ηγέτης στον Γκουντέρες στην Πενταμερή της Γενεύης στα τέλη Απριλίου).

Πιθανότητα βέτο

Προφανώς οι επόμενες ημέρες και εβδομάδες θα είναι αρκετά δύσκολες και με διευρυμένη διπλωματική κινητικότητα από Λευκωσία και Αθήνα, ενώ αν επιδιωχθεί ψήφισμα/Resolution, δεν αποκλείεται κάποιες χώρες να προβάλουν βέτο στην τυχόν καταδίκη της Τουρκίας ή και να απέχουν, αφού αρκετές από αυτές διατηρούν στενή σχέση με την Αγκυρα (διπλωματικο-στρατιωτική). Πάντως ήδη ο Νίκος Δένδιας το συζήτησε -πέραν όλων των άλλων θεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου- χθες στο Ισραήλ, με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό και νέο ομόλογό του Γιάιρ Λάπιντ.

Ας ληφθεί υπόψη ότι η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, διατηρεί πολύ στενές στρατιωτικές σχέσεις με τους Αμερικανούς-Γερμανούς-Βρετανούς και Ιταλούς, ενώ βρίσκεται στο πλέον καθοριστικό σημείο η λήψη τελικών αποφάσεων για την ανάληψη της διοίκησης και του ελέγχου του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ στο Αφγανιστάν σε συνεργασία με τις ΗΠΑ και την Ατλαντική Συμμαχία. Πληροφορίες του υπογράφοντα φέρουν ήδη την Αγκυρα να «έχει στείλει τα σχετικά μηνύματα, ως και συναφείς εκβιασμούς σε υψηλόβαθμους παράγοντες του ευρωατλαντικού χώρου».

Παραβίαση

Στο μεταξύ, ο Νίκος Δένδιας υποστήριξε ότι οι χθεσινές εξαγγελίες της Αγκυρας επιχειρούν να δημιουργήσουν νέα τετελεσμένα στην Κύπρο. Χαρακτηριστικά είπε: «Καταδικάζουμε τις τουρκικές ενέργειες, οι οποίες παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ» και ανέφερε, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζοντας ότι «εμείς θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες», σημειώνοντας ότι χθες τόνισε στις διπλωματικές επαφές που πραγματοποίησε με Γαλλία και Ισραήλ ότι οι παραβιάσεις από πλευράς Τουρκίας δεν παράγουν δικαιώματα.

Ξεκαθάρισε μάλιστα ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων όσο παραβιάζονται τα δικαιώματα της Κύπρου, ενώ σημείωσε ότι «η τουρκική προκλητικότητα δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη», ξεκαθαρίζοντας καταληκτικά ότι «η απάντησή μας θα βασίζεται στο Διεθνές Δίκαιο».

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι με τον Νίκο Δένδια αντάλλαξαν απόψεις για τα επόμενα βήματα και ειδικά σε ό,τι αφορά την αντίδραση της Ε.Ε. στο νέο κύμα των τουρκικών προκλήσεων επισημαίνοντας, ότι «θα πρέπει να αντιδράσει άμεσα και αποφασιστικά, και η αντίδρασή της να έχει τουλάχιστον συγκεκριμένο περιεχόμενο».

Πρόσθεσε ότι οι στιγμές είναι πολύ κρίσιμες και τόνισε ότι «εργαζόμαστε προς το στόχο της ανατροπής των τετελεσμένων από πλευράς Τουρκίας αλλά και τη δημιουργία ουσιαστικών προοπτικών για να επαναρχίσει ένας διάλογος στο Κυπριακό που θα έχει πραγματικές προοπτικές θετικής κατάληξης».

Κοινές προσπάθειες

Οι χθεσινές εξαγγελίες της τουρκικής πλευράς επιχειρούν νέα τετελεσμένα και τον ενταφιασμό της προσπάθειας για επανένωση της Κύπρου, καταπατώντας με τον πιο βάρβαρο τρόπο τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το Διεθνές Δίκαιο.

Επίσης ο Ελληνας ΥΠΕΞ ανέφερε ότι θα συνεχίσουμε τις κοινές μας προσπάθειες με την Κύπρο για να λυθεί το Κυπριακό μέσα στο γνωστό πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας. Ο Νίκος Δένδιας ανέφερε ότι ο σκοπός της παρουσίας του στη Λευκωσία είναι ο συντονισμός των ενεργειών με την Κύπρο απέναντι στις διαρκώς κλιμακούμενες τουρκικές προκλήσεις και ότι οι δύο χώρες κινούνται πάντοτε με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο και τις διεθνείς αξίες.

ΜΕΛΗ ΣΑ/ΟΗΕ ΠΡΟΣ ΑΓΚΥΡΑ

«Αντιστρέψτε τις αποφάσεις σας, σεβαστείτε τα ψηφίσματα»

Το θέμα της Αμμοχώστου μετά και τις τελευταίες ενέργειες της τουρκικής πλευράς, ως και την πρόκληση νέων τετελεσμένων επί του εδάφους, απασχόλησε τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το ΣΑ/ΟΗΕ είχε προγραμματισμένη συζήτηση των εξελίξεων στο Κυπριακό (εξαμηνιαία έκθεση Γ.Γ. για την UNFICYP και συνομιλίες), αλλά λόγω των τελευταίων δραματικών γεγονότων τα πέντε μόνιμα μέλη του ΣΑ επικεντρώθηκαν ειδικά στο θέμα της Αμμοχώστου.

Οι ισχυροί του πλανήτη αντέδρασαν με αρνητικά σχόλια και κριτική στις τελευταίες αποφάσεις της Αγκυρας αναφορικά με την Αμμόχωστο. Τα πέντε μόνιμα κράτη-μέλη του ΣΑ/ΟΗΕ, καθώς και η Γερμανία σε (πιο χαλαρή γλώσσα περί «ανησυχίας») σε γενικές γραμμές τάχθηκαν ως κάτωθι:

ΗΠΑ

 Με δήλωση του ΥΠΕΞ, Αντονι Μπλίνκεν, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αντέδρασε στις εξαγγελίες των Ερντογάν-Τατάρ για τα Βαρώσια. Σε γραπτή ανακοίνωσή του ο Αντονι Μπλίνκεν υπογραμμίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες καταδικάζουν την ανακοίνωση του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχετικά με τη μεταφορά τμημάτων των Βαρωσίων υπό τουρκοκυπριακό έλεγχο.

«Αυτή η κίνηση είναι σαφώς ασυμβίβαστη με τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία απαιτούν ρητά τα Βαρώσια να διοικούνται από τα Ηνωμένα Εθνη. Από τον Οκτώβριο του 2020, όταν οι Τουρκοκύπριοι, με την υποστήριξη της Τουρκίας, ανακοίνωσαν το άνοιγμα της παραλίας των Βαρωσίων και άρχισαν να αναλαμβάνουν δράσεις για την εφαρμογή αυτής της απόφασης, Τουρκοκύπριοι και Τουρκία έχουν αγνοήσει τις εκκλήσεις της διεθνούς κοινότητας και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να αντιστρέψουν τα μονομερή τους βήματα στα Βαρώσια».

«Προτρέπουμε τους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία να αντιστρέψουν την απόφασή τους», και ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας καταλήγει υπογραμμίζοντας τη σημασία αποφυγής προκλητικών μονομερών δράσεων που αυξάνουν τις εντάσεις στο νησί, ενώ εμμένει στην επιλογή της διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας.

Μεγάλη Βρετανία

Η βρετανική κυβέρνηση είναι «βαθιά ανήσυχη» για την ανακοίνωση που έγινε κατά την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν στην Κύπρο αναφορικά με το άνοιγμα και την εποίκηση εκ νέου μιας περιοχής που συνιστά το 3,5% της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων, δήλωσε εκπρόσωπος του Foreign Office. «Η ανακοίνωση αντιτίθεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε. και στην Προεδρική Δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας της 8ης Οκτωβρίου 2020, που καλούσε την Τουρκία να σταματήσει και να αναστρέψει τις ενέργειές της στα Βαρώσια», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.

Ο ΥΠΕΞ Ντομινίκ Ραάμπ καλεί τα εμπλεκόμενα μέρη να μην ενεργούν με τρόπο που μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω χειροτέρευση της κατάστασης που υπονομεύουν την περίπτωση επίλυσης του Κυπριακού.

Ρωσία

Στη Μόσχα το ρωσικό ΥΠΕΞ και μετά την τηλεφωνική επικοινωνία των δύο υπουργών Σεργκέι Λαβρόφ και Νίκου Χριστοδουλίδη τονίζει: «Η ρωσική πλευρά υπογράμμισε την προσήλωσή της στην αυστηρή εφαρμογή των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που προβλέπουν μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία στην Κύπρο μέσα από απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο νησί».

Η ρωσική πλευρά υπογραμμίζει επίσης «την ανάγκη αποχής από οποιαδήποτε βήματα που θα οδηγούν σε αποσταθεροποίηση της κατάστασης και θα δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια στις προσπάθειες εξεύρεσης λύσης του Κυπριακού μέσα στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου».

Γαλλία

Η Γαλλία αυτόν το μήνα προεδρεύει του ΣΑ/ΟΗΕ και έθεσε τα Βαρώσια χθες στο ΣΑ/ΟΗΕ κατά τις διαβουλεύσεις για την Κύπρο, που ήσαν προγραμματισμένες. Το γαλλικό ΥΠΕΞ αναφέρεται στη χθεσινή τηλεφωνική επικοινωνία των ΥΠΕΞ Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν και Νίκου Χριστοδουλίδη, και τονίζει ότι το Παρίσι κάνει έκκληση για τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας, ενώ μεταφέρει αυτό το θέμα στα Ηνωμένα Εθνη. Προσθέτει ότι η Γαλλία εξακολουθεί να υποστηρίζει τη διαχρονική θέση περί δικοινοτικής-διζωνικής ομοσπονδίας και ότι είναι απαραίτητο να αποφεύγονται οι μονομερείς και μη συγκροτημένες κινήσεις.

Κίνα

Σε ανάρτησή του στο twitter ο πρέσβης της Κίνας στην Κύπρο τονίζει ότι όλα εμπλεκόμενα μέρη θα πρέπει να είναι δεσμευμένα στην τρέχουσα διαδικασία του Κυπριακού και ειδικά στα Βαρώσια, και να αποφεύγουν ενέργειες που μπορούν να τροφοδοτήσουν διεύρυνση και ενίσχυση των εντάσεων. Επιπλέον, είπε ότι μετέφερε προσωπικό μήνυμα του Κινέζου προέδρου σχετικά με τα Βαρώσια στον Νίκο Αναστασιάδη.

Γερμανία

Μεγάλη ανησυχία προκαλούν στο Βερολίνο οι δηλώσεις του Ερντογάν για τα Βαρώσια, και το ΥΠΕΞ ζητά από την Αγκυρα να σεβαστεί τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Ο εκπρόσωπος του γερμανικού ΥΠΕΞ Κρίστοφερ Μπούργκερ, απαντώντας σε σχετική ερώτηση για τις δηλώσεις Ερντογάν, ανέφερε πως «τους τελευταίους μήνες το Βερολίνο έκανε επανειλημμένες προσπάθειες για διάλογο και αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο», τονίζοντας ότι τα αμφισβητούμενα ζητήματα μπορούν να επιλυθούν μόνον με εποικοδομητικό διάλογο.

Για το λόγο αυτόν, η γερμανική κυβέρνηση εκφράζει την ανησυχία της για τα Βαρώσια και καλεί την Τουρκία να αποδώσει την περιοχή στην ειρηνευτική δύναμη UNFICYP, γιατί τέτοιες κινήσεις θέτουν σε κίνδυνο τα πρόσφατα θετικά βήματα που έγιναν στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής