Διαφορετικά, θα εξανεμιστεί πολύ γρήγορα η μεγάλη ιδέα της δωρεάν επικοινωνίας – ήδη η εταιρία του μετρά απώλεια 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Και να σκεφθεί κανείς ότι πέρυσι είχε ξεκινήσει μεγάλη συζήτηση για το αν ο δισεκατομμυριούχος Ζούκερμπεργκ θα έκανε το επόμενο βήμα προς την πολιτική και, ίσως, να έφθανε μέχρι τοn Λευκό Οίκο!

Η αλήθεια είναι πως ο τρόπος επικοινωνίας άλλαξε δραματικά το 2006, όταν η υπηρεσία δικτύωσης του facebook έγινε προσβάσιμη σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη που η ηλικία του ξεπερνούσε τα 13 χρόνια. Μέσα σε δέκα χρόνια, οι χρήστες του facebook ξεπέρασαν τα δύο δισεκατομμύρια! Η ζήτηση φέρνει κέρδος και από μηχανή επικοινωνίας εύκολη στην πρόσβαση, το facebook μετατράπηκε σε «κυνηγό» διαφημίσεων που απευθύνονται σε στοχευμένο κοινό (βάσει των δεδομένων των χρηστών). Η επαναστατική πλατφόρμα άμεσης επικοινωνίας χωρίς μεσάζοντες και κόστος φαίνεται ότι απαιτεί κάτι πολύ μεγαλύτερο από τα χρήματα: την ιδιωτικότητα των ανθρώπων.

Η σκανδαλώδης επιχείρηση της βρετανικής εταιρίας Gambridge Analytica που χρησιμοποίησε δεδομένα χρηστών του facebook για να επηρεάσει ψηφοφόρους αποδεικνύει και μια άλλη πλευρά του περιζήτητου κοινωνικού δικτύου, το οποίο μέχρι τώρα δεν είχε υποστεί καμία κριτική ή αξιολόγηση. Ο Economist μιλάει για το μεγαλύτερο «φιάσκο» της εποχής μας. Η αποκάλυψη των διαρροών δεδομένων δεν προκαλεί μόνο κρίση στην εταιρία του Ζούκερμπεργκ, αλλά θέτει πολλά ερωτήματα για το αν οι πρακτικές αυτές απειλούν τη δημοκρατία και την ελεύθερη βούληση σε ευρεία έννοια.

«Αν μου λέγατε το 2004, που ξεκίνησα το facebook, ότι σήμερα θα ήμουν υπεύθυνος γιατί δεν βοήθησα στην προστασία της εκλογικής διαδικασίας, δεν θα το πίστευα», δήλωσε ο Ζούκερμπεργκ στο CNN. Το πίστεψαν όμως κάποιοι πιο επιτήδειοι, που στήριξαν τη λειτουργία εταιριών τους στα στοιχεία του facebook. Αυτό έκανε και η βρετανική εταιρία Cambridge Analytica που συνεργάστηκε με το προεκλογικό επιτελείο του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, αλλά και με την εκστρατεία υπέρ του Brexit στη Βρετανία. Η εταιρία αυτή -και μάλλον δεν είναι η μόνη- αντιλήφθηκε πως η μεγάλη δύναμη του facebook είναι οι ίδιοι οι χρήστες του. Συγκέντρωσε με πονηρό τρόπο -μέσω δήθεν ψυχολογικών προφίλ, ερευνών κ.λπ.- τα στοιχεία εκατομμυρίων χρηστών τους οποίους άρχισε να βομβαρδίζει με μηνύματα, με απώτερο στόχο τον επηρεασμό των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Είναι φυσικά δύσκολο να αποδειχθεί κατά πόσον επηρεάστηκαν οι ψηφοφόροι σε ορισμένες αμερικανικές Πολιτείες υπέρ του Τραμπ.

Για την καμπάνια υπέρ του Brexit υπάρχουν πιο συγκεκριμένες αποδείξεις και ήδη η βρετανική Βουλή εξετάζει πόσα χρήματα και από ποιους δόθηκαν στην Cambridge Analytica την προεκλογική περίοδο πριν από το δημοψήφισμα του 2016. Ο Κρίστοφερ Γουάιλι, πρώην αναλυτής της Cambridge Analytica, κατέθεσε συνταρακτικά στοιχεία στην επιτροπή της βρετανικής Βουλής, τονίζοντας ότι ήταν «συνήθης πρακτική» της εταιρίας η χρήση στοιχείων από το Διαδίκτυο. Ο Γουάιλι τόνισε ότι με την εταιρία του (μέσω μιας άλλης μικρότερης καναδικής εταιρίας) συνεργάζονταν τέσσερις αντιευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες στη Βρετανία – η Vote Leave, η BeLeave που έκαναν εκστρατεία υπέρ του Brexit, το DUP και η ομάδα Veterans For Britain. Καθόλου τυχαίο.

Ο ιδρυτής του facebook και οι κορυφαίοι συνεργάτες του αρνούνται τις κατηγορίες ότι συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στον επηρεασμό ψηφοφόρων ή αδιαφόρησαν για την «κλοπή» δεδομένων από την Analytica. Πριν από ένα χρόνο ο Ζούκερμπεργκ χαρακτήριζε παράλογη την ιδέα ότι οι ψεύτικες ειδήσεις (τα λεγόμενα «fake news») -που διαδίδονταν μέσω των κοινωνικών δικτύων- μπορούν να επηρεάσουν τις εκλογές. Κι όμως, τον Σεπτέμβριο ο ίδιος ομολόγησε ότι εταιρίες που συνδέονταν με το Κρεμλίνο είχαν αγοράσει 3.000 θέσεις διαφημίσεων στο facebook και τουλάχιστον 150 εκατομμύρια χρήστες είχαν δει αυτές τις αναρτήσεις.

Η ικανότητα του facebook να «στοχεύει» χρήστες το έχει κάνει «κυρίαρχο της ψηφιακής διαφήμισης» μαζί με τη διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης Google. Oπως λένε οι ειδικοί επί των νέων τεχνολογιών, «αν η Google γνωρίζει τι ψάχνεις, το facebook γνωρίζει ποιος είσαι»! Το facebook έχει δημιουργήσει μια τεράστια διαφημιστική υπηρεσία, με πωλήσεις άνω των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2017. Για να συσταθεί αυτή η «υπηρεσία» έχουν χρησιμοποιηθεί τα προσωπικά στοιχεία των χρηστών. Για την απόδοση δικαιοσύνης, το επιτελείο του Τραμπ δεν χρησιμοποίησε για πρώτη φορά αυτές τις χρήσιμες πληροφορίες του Διαδικτύου. Η καμπάνια του Μπαράκ Ομπάμα ήταν η πρώτη «διαδικτυακά στοχευμένη» σε ψηφοφόρους «φιλικούς» προς τον πρώην πρόεδρο.

Ακτιβιστές υπέρ της ιδιωτικότητας στο Διαδίκτυο, όπως ο Αυστριακός δικηγόρος Μαξ Σρεμς, καταγγέλλουν ότι το σκάνδαλο που ξέσπασε τώρα είναι μια πραγματικότητα που συμβαίνει εδώ και χρόνια! Οι μέθοδοι αξιοποίησης των δεδομένων από τη βρετανική εταιρία Cambridge Analytica αποτελούν επανάληψη όσων είχαν καταγγελθεί το 2011 στην ιρλανδική Αρχή Προστασίας των Δεδομένων. Ο ακτιβιστής τονίζει ότι μπορεί να γίνεται τώρα φασαρία με το facebook, όμως μπορεί να μην είναι η χειρότερη διαρροή δεδομένων όπου έχει συμβεί, καθώς πολλές εφαρμογές κάνουν το ίδιο ακριβώς.

Επιβεβλημένη η ανάγκη θέσπισης νέων κανόνων

Οι γνώστες μέσα και έξω από τη facebook.Inc συμφωνούν πως το σκάνδαλο με την πρωταγωνίστρια Cambridge Analytica προξένησε ανυπολόγιστη ζημιά στον αμερικανικό τεχνολογικό κολοσσό.

Θα χρειαστούν τιτάνιες προσπάθειες για να επουλωθούν οι πληγές και να επανέλθει η εμπιστοσύνη του κοινού, μετά τις δεσμεύσεις σχετικά με την προστασία δεδομένων.

Το σκάνδαλο ανέδειξε πολλές και διαφορετικές πτυχές, και, φυσικά, το μεγαλύτερο πρόβλημα της εταιρίας, που παραδόξως αποτελεί το DNA του facebook: την εκμετάλλευση των δεδομένων. Το facebook βγάζει χρήματα, μεταξύ άλλων, από την αξιοποίηση των προσωπικών στοιχείων που εθελοντικά δίνουν οι χρήστες, τα οποία πουλάει σε προγραμματιστές εφαρμογών και διαφημιστές. Πηγές από τη facebook παραδέχονται πως είναι αδύνατον να ελέγξει τι θα απογίνουν αυτά τα στοιχεία όταν φτάσουν στα χέρια προγραμματιστών και διαφημιστών. Hδη το 2014 θέσπισε αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο, επιτρέποντας στους χρήστες να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο των πληροφοριών που μοιράζονται με «τρίτους». Προ ημερών και μετά το σάλο, τα μέτρα έγιναν ακόμη πιο σκληρά. Οι ειδικοί εντός της εταιρίας επιμένουν πάντως πως δεν είναι αρκετά για να διασφαλίσουν πως προσωπικά στοιχεία χρηστών δεν θα διαρρεύσουν από την «προστασία» της facebook.

Το facebook ενημερώθηκε το 2015 ότι τα δεδομένα που είχαν συγκεντρωθεί από τους χρήστες μέσω μιας εφαρμογής πουλήθηκαν στην Cambridge Analytica. Παρ’ όλα αυτά, πέρασε πολύς καιρός μέχρι το facebook να κινητοποιηθεί. Ο μίστερ facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ παραδέχθηκε τα λάθη που έκανε η εταιρία του στο σκάνδαλο με την Cambridge Analytica, αλλά η αντίδρασή του ήταν καθυστερημένη και «χλιαρή». Αμήχανοι, επίσης, παραμένουν οι περισσότεροι πολιτικοί στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, θεωρώντας πως είναι δύσκολο να τιθασεύσoυν το χάος του Διαδικτύου.

Στο Καπιτώλιο, η αυστηρότερη νομοθεσία για τη λειτουργία των τεχνολογικών κολοσσών αποτελεί τις τελευταίες ημέρες το κορυφαίο ζήτημα στις πολιτικές ατζέντες. Οι νομοθέτες αναζητούν το νέο πλαίσιο, αφού το σκάνδαλο τους αγγίζει άμεσα. Αλλωστε, η Cambridge Analytica συνεργάστηκε με την προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ και σύμφωνα με το «βαθύ λαρύγγι» της βρετανικής εταιρίας συμβούλων, τα στοιχεία της facebook αξιοποιήθηκαν άμεσα την περίοδο πριν από τις εκλογές του 2016. Η αμερικανική Γερουσία -ενώπιον της οποίας θα καταθέσει ο Ζούκερμπεργκ- εξετάζει την παραβίαση ορισμένων κανόνων του εμπορίου, καθώς δεν υπάρχουν κανόνες παραβίασης της ιδιωτικής ζωής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Μπαράκ Ομπάμα είχε προτείνει μια «χάρτα» με κανόνες προστασίας της ιδιωτικότητας του καταναλωτή, αλλά τίποτε δεν είχε προχωρήσει.

Η Ευρώπη είναι περισσότερο έτοιμη να επιβάλει κανονισμούς. Το facebook έχει υποχρεωθεί να πληρώσει υψηλό πρόστιμο για τη χρήση δεδομένων του WhatsApp (άλλης πλατφόρμας επικοινωνίας) και από τον ερχόμενο Μάιο θα υπακούει στον Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων του καταναλωτή. Η Ε.Ε. επίσης συζητεί μια Οδηγία για το Διαδίκτυο και την ιδιωτικότητα, που, αν ισχύσει, θα δεσμεύσει πολύ τη σημερινή λειτουργία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

 ΑΛΙΚΗ ΚΟΤΖΙΑ – ΑΘΗΝΑ ΣΟΥΤΖΟΥ 

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]