«Δεν νομίζω ότι ο Ερντογάν θα πάρει κανένα μάθημα…». Η δήλωση ανήκει στον Τούρκο συγγραφέα Νεντίμ Γκιουρσέλ, που ζει στο Παρίσι. Όχι μόνο δεν θα αλλάξει ρότα, αλλά το αποτυχημένο πραξικόπημα, που μοιάζει να έχει βγει από τη δεκαετία του 1980, θα δώσει στον Ταγίπ Ερντογάν το «άλλοθι» να συνεχίσει απτόητος τις «εκκαθαρίσεις» στο στράτευμα, στη Δικαιοσύνη και τις δημόσιες υπηρεσίες.

Όλα δείχνουν ότι ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει την απόπειρα πολιτειακής ανατροπής προς όφελός της εξουσίας και της προσωπικής ισχύος του, ακολουθώντας μια πιο σκληρή γραμμή. O Τούρκος πρόεδρος, που βγήκε πιο ισχυρός από το πραξικόπημα, έκανε ό,τι μπορούσε την επόμενη μέρα των ταραχών για να πλησιάσει το λαό.

Κάλεσε όλους να συνεχίσουν τις λαϊκές συγκεντρώσεις υπέρ της Δημοκρατίας, ενώ ξεκαθάρισε τις προθέσεις του, λέγοντας ότι «θα γιατρέψει τη δημόσια διοίκηση από τον «ιό του Γκιουλέν», θα καθαρίσει τη Δικαιοσύνη και τις Ενοπλες Δυνάμεις από τους αντιφρονούντες και δεν απέκλεισε την επαναφορά της θανατικής ποινής, την οποία ζητούν πολλοί φανατικοί υποστηρικτές του για τιμωρία των προδοτών.

Όλα αυτά προλειαίνουν το έδαφος για μια πιο σκληρή, εσωστρεφή και αναχρονιστική Τουρκία, μακριά από τα κριτήρια της Ευρώπης και από τις επιδιώξεις των Αμερικανών με τους οποίους ξεκίνησε ήδη μεγάλη διπλωματική αντιπαράθεση. Βραχυπρόθεσμα, ο Τούρκος πρόεδρος είναι ο θριαμβευτής. Μακροπρόθεσμα, όμως, θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα από τη νέα «απολυταρχική» στροφή της τουρκικής εξουσίας. Η απομάκρυνση από την Ευρώπη και η επιστροφή της Τουρκίας σε παλαιές εποχές είναι ανησυχητικές εξελίξεις για μια μεγάλη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ.

Το σύστημα Ερντογάν έδωσε δείγμα γραφής από την επομένη κιόλας του πραξικοπήματος των λίγων ωρών, με μαζικές συλλήψεις, αποπομπές, παρότρυνση σε λιντσαρίσματα και βιαιοπραγίες σε βάρος των «αντίθετων». Την επαύριον του πραξικοπήματος δεν έλειψαν οι φήμες και οι υπαινιγμοί για «στημένη» κίνηση ομάδας στρατιωτικών που παρέσυραν μερίδα του στρατεύματος ακόμη και με παραπλανητικές δηλώσεις – περί ασκήσεων. Οι οπαδοί του Φετουλάχ Γκιουλέν κατηγόρησαν την Αγκυρα για προβοκάτσια.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αναλυτές απέφυγαν να λάβουν θέση επί του θέματος, αν και ορισμένοι, όπως ο Γερμανός πολιτικός επιστήμονας Μίχαελ Λίντερς, που μίλησε στην «Ντόιτσε Βέλε», θεωρούν πως το κίνημα του Γκιουλέν δεν έχει τη δύναμη να υποκινήσει ένα πραγματικό πραξικόπημα. «Πιθανότατα να υπήρχαν ανοιχτοί λογαριασμοί με τον Ερντογάν που κάποιοι θέλησαν να κλείσουν…

Όλα αυτά όμως είναι εικασίες», τονίζει ο Λίντερς. Το αν υπήρξε σοβαρή απειλή στην Τουρκία από τους πραξικοπηματίες ή όχι ενδεχομένως θα απασχολεί για καιρό τους πολιτικούς αναλυτές και τους ιστορικούς. Τα ερωτήματα είναι πολλά – για τα πρόσωπα που ηγήθηκαν του πραξικοπήματος, για τον τρόπο έγινε, για τις μεγάλες αστοχίες των πραξικοπηματιών κ.λπ. Το συμπέρασμα ωστόσο είναι ότι το πραξικόπημα θα συμβάλει στην ενίσχυση του ολοκληρωτισμού στην Τουρκία.

Ο πρόεδρος Ερντογάν υποσχέθηκε ότι θα στρέψει την οργή του στους υποστηρικτές του ιμάμη και θα ξεριζώσει τον «γκιουλενισμό» από την Τουρκία, απειλώντας εμμέσως και την Αμερική που τον «υποθάλπει». Το ερώτημα που προκύπτει είναι πού θα σταματήσουν οι «εκκαθαρίσεις» και αν ο Ερντογάν περιοριστεί μόνο στους «γκιουλενιστές» ή επεκταθεί σε όποιον θεωρείται «αντιφρονών». Μετά τις περίπου 6.500 συλλήψεις στρατιωτικών και δικαστικών, το «μαχαίρι» αναμένεται να μπει βαθιά σε πολλούς χώρους, ακόμη και στα Πανεπιστήμια, για την απομάκρυνση των αντιπολιτευομένων – ενδεχομένως δε και στα μέσα ενημέρωσης, αν και αποδείχθηκαν το στήριγμά του τη στιγμή της κρίσης.

ΑΛΙΚΗ ΚΟΤΖΙΑ

[email protected]

Διαβάστε το αναλυτικό ρεπορτάζ στον Ελεύθερο Τύπο που κυκλοφορεί