Χαράματα Παρασκευής, προτού ακόμη ανακοινωθούν τα τελικά αποτελέσματα, αλλά με δεδομένη την απώλεια της αυτοδυναμίας των Συντηρητικών, που εξαρτώνται πλέον από τους Βορειοϊρλανδούς προτεστάντες, ο υπουργός Brexit, Ντέιβιντ Ντέιβις, δήλωσε πως η κυβέρνηση «θα ξανασκεφτεί» την άκαμπτη θέση της για αποχώρηση από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση, όπως διατυπώθηκαν από τη Μέι στο «μανιφέστο σκληρού Brexit» της 29ης Μαρτίου.

Ενδόμυχα οι Ευρωπαίοι ικανοποιήθηκαν με το κάζο της Μέι (που πήρε επάξια τη σκυτάλη της γκάφας από τον Κάμερον), αλλά βασικό τους μέλημα είναι να εμποδίσουν τη μετάδοση της βρετανικής κρίσης στην Ε.Ε. Γι’ αυτό, εν όψει της Συνόδου Κορυφής στις 22 Ιουνίου, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έθεσε ως προτεραιότητα την επιτάχυνση της αμυντικής ενοποίησης της Ε.Ε. με ίδια κεφάλαια, ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ (και τη Βρετανία).

Πρακτικά, κανείς δεν ξέρει πόσο θα καθυστερήσει επί της ουσίας η έναρξη των ευρω-βρετανικών διαπραγματεύσεων για το Brexit, που είχε προγραμματιστεί για τις 19 Ιουνίου. «Περιμένουμε επισκέπτες από το Λονδίνο. Είμαστε έτοιμοι να τους υποδεχθούμε ακόμη και στις 9.30 αύριο το πρωί», δήλωσε την Παρασκευή ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, είπε ότι μετά την ενεργοποίηση του Αρθρου 50 δεν υπάρχει επιστροφή από τη διαδικασία του Brexit. «Δεν ξέρουμε πότε θα αρχίσουν οι συνομιλίες, αλλά ξέρουμε ότι θα λήξουν τον Μάρτιο του 2019», σημείωσε με νόημα.

Πιο ρεαλιστής από τον Γιούνκερ, που προειδοποίησε τους Βρετανούς ότι «το ρολόι κάνει ήδη τικ-τακ», ο κορυφαίος Ευρωπαίος διαπραγματευτής, Μισέλ Μπαρνιέ, άφησε κάποιο εύλογο χρόνο στους Βρετανούς ώστε να προετοιμαστούν για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Την κατηγορηματική άποψη ότι το Βrexit είναι μη αναστρέψιμο, αφού κάτι τέτοιο απαιτεί την ομοφωνία των 27 κρατών-μελών, εξέφρασε ο Γάλλος πρωθυπουργός, Εντουάρ Φιλίπ, ενώ σε στιλ… Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Μίχαελ Ροτ, προέτρεψε τους Βρετανούς «να μην καθυστερούν».

Το ζήτημα πάντως είναι εξόχως πολιτικό και κανείς δεν μπορεί να εκβιάσει χρονοδιαγράμματα αν μία από τις δυο πλευρές βρίσκεται σε προφανή σύγχυση (όπως τώρα η Βρετανία) και κυριολεκτικά δεν ξέρει τι θέλει! Με τη μακρά εμπειρία του, ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, Καρλ Μπιλντ, πρόβλεψε ότι έρχονται χρόνια αστάθειας για τη Βρετανία. «Η μια ανακατωσούρα φέρνει την άλλη. Αυτό είναι το τίμημα απουσίας στιβαρής ηγεσίας», πέταξε το καρφί του στους Κάμερον-Μέι.

Τα πέντε πιθανά σενάρια για το Brexit

1. Μίγμα συναινετικού – σκληρού

H προοπτική ρήξης με την Ε.Ε. δεν βρίσκεται πλέον στο τραπέζι της Τερέζα Μέι, μολονότι η ίδια στο δρόμο προς την κάλπη άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο «να τα βροντήξει και να φύγει» από τις διαπραγματεύσεις, αν οι Ευρωπαίοι επιμένουν να της θέτουν σκληρούς όρους. Οι Βρετανοί διαπραγματευτές αναμένεται να μαλακώσουν τη στάση τους, μετακινούμενοι προς τη γραμμή των Εργατικών και της φιλοευρωπαϊκής μερίδας των Τόρις. Αυτό σημαίνει ότι το Λονδίνο μπορεί να υποχωρήσει από τις αρχικές του θέσεις για ταχεία ολοκλήρωση της εμπορικής συμφωνίας και για έλεγχο της μετανάστευσης από και προς την Ε.Ε. Κανείς δεν ξέρει αν η κόκκινη γραμμή των Βρετανών θα μετακινηθεί τόσο ώστε να δεχτούν να πληρώσουν το «λογαριασμό» μερικών δεκάδων δισ., που τους ζητούν οι Βρυξέλες. Το σενάριο αυτό προβλέπει σε γενικές γραμμές «μη ρήξη» και κάποιο είδος συμφωνίας, έστω και με δυσκολίες.

2. Η ήπια εκδοχή

Σε οκτώ περιφέρειες, όπου είχε επικρατήσει το Remain, ψηφοφόροι των Τόρις μετακινήθηκαν στους Εργατικούς, στέλνοντας μήνυμα στη Μέι ότι δεν επιθυμούν ρήξη με την Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά θα ήταν μεγάλο ρίσκο και για τους Εργατικούς να υιοθετήσουν άκρατη φιλοευρωπαϊκή στάση, ιδίως αν έχουμε σύντομα νέες εκλογές. Ισως η κυβέρνηση προσπαθήσει να βρει έναν τρόπο παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ενιαία αγορά, κάνοντας παραχωρήσεις στο θέμα της μετανάστευσης, κάτι που είχε αποπειραθεί και ο Κάμερον. Η στρατηγική αυτή μοιάζει με ολίσθημα σε λεπτό στρώμα πάγου και μακροπρόθεσμα δεν είναι βιώσιμη.

3. Χάος και συγκρουσιακό κλίμα

Aν οι 27 μπουν στον πειρασμό να επωφεληθούν από την αδυναμία της βρετανικής κυβέρνησης και προσπαθήσουν να τη στριμώξουν στα σκοινιά (επιμένοντας σε τσουχτερό «λογαριασμό εξόδου», αρνούμενοι να της δώσουν χρονικά περιθώρια και παραμένοντας αδιάλλακτοι στο θέμα της εκχώρησης εθνικής κυριαρχίας προκειμένου το Ηνωμένο Βασίλειο να διατηρήσει οικονομικά προνόμια), η Τερέζα Μέι θα βρεθεί προ του διλήμματος «κακή συμφωνία ή καθόλου συμφωνία». Αν πιεστεί από τη σκληρή αντιευρωπαϊκή της πτέρυγα, η πρωθυπουργός κινδυνεύει να βρεθεί να διαχειρίζεται χάος κι ένα πιθανό ατύχημα στις σχέσεις Λονδίνου-Βρυξελλών.

4. Προσχώρηση στην ΕΖΕΣ

Μια λιγότερο πιθανή -αλλά υπαρκτή- εναλλακτική λύση είναι να προσπαθήσει να παραμείνει η Βρετανία στην ενιαία αγορά με ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών (EZEΣ/EFTA) μαζί με τις Νορβηγία-Ελβετία. Μια τέτοια κίνηση θα συνεπαγόταν τεράστιο πολιτικό κόστος για τη Μέι, καθώς οι Ελβετοί ανακάλυψαν πως η ΕΖΕΣ τούς απαγορεύει σε μεγάλο βαθμό να ασκούν ανεξάρτητη μεταναστευτική πολιτική και τους υπαγάγει στη δικαιοδοσία των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων. Για τους Βρετανούς ίσως να αποτελούσε μια κακή πλην αναγκαία μεταβατική λύση, ωσότου καταλήξουν σε τελική συμφωνία με την Ε.Ε.

5. Επανάληψη του δημοψηφίσματος

Αντιμετωπίζοντας μια σειρά κακών επιλογών, οι Βρετανοί θα μπορούσαν ακόμη και να ξανασκεφτούν το Brexit, μετά το άκαρπο πέρας των διαπραγματεύσεων. Αν η ομάδα τους γυρίσει από τις Βρυξέλλες χωρίς εμπορική συμφωνία που να μπορεί να σταθεί στην κοινή γνώμη κι αν φανεί ότι στην πράξη ένα «ανώδυνο Βrexit» είναι ανεφάρμοστο, η νέα Βουλή θα μπορούσε θεωρητικά να ξαναζητήσει τη γνώμη των ψηφοφόρων. Αφενός όμως μια τέτοια εξέλιξη οδηγεί μαθηματικά σε νέες εκλογές και περισσότερη αστάθεια, αφετέρου κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τα δύο μεγάλα κόμματα να υποστηρίζουν την αναστροφή του Brexit, κόντρα σε μεγάλα τμήματα της βάσης τους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

[email protected]

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής