Χωρίς να σημαίνει ότι τέτοιες αρνητικές πρακτικές έχουν εκλείψει, εντούτοις δεν πρέπει να μπαίνουν όλα τα συμπληρώματα διατροφής στο ίδιο «τσουβάλι». Τα περισσότερα από αυτά κυκλοφορούν νόμιμα, φέρουν όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις και, πράγματι, κάνουν αυτά τα οποία υπόσχονται. Αρκεί, βέβαια, τα

συμπληρώματα διατροφής να χρησιμοποιούνται με σωστό τρόπο, πάντα με καθοδήγηση από τον προπονητή (ή και τον διατροφολόγο για τους πιο έμπειρους αθλητές) και, βέβαια, να μην υποκαθιστούν, αλλά να ενισχύουν τη σωστή πρόσληψη τροφής.

Είναι τα συμπληρώματα αυτό που χρειάζονται όσοι αθλούνται;

Τι γίνεται, λοιπόν, στην περίπτωση που αθλούμαστε (ασχέτως αν είμαστε έμπειροι αθλητές ή όχι) και η διατροφή μας δεν είναι η κατάλληλη, είτε για λόγους χρόνου είτε για λόγους κακών συνηθειών ή στην περίπτωση που επιβαρύνεται ο οργανισμός με την προπόνηση τόσο που η πρόσληψη των απαραίτητων στοιχείων για τον οργανισμό να μην καλύπτεται από το συνηθισμένο φαγητό μας; Μπορούν τα συμπληρώματα διατροφής να μας δώσουν την κατάλληλη στήριξη;

• Τα συμπληρώματα διατροφής είναι ακριβώς αυτό που εννοεί η λέξη: συμπληρώματα. Δεν αντικαθιστούν σε καμία περίπτωση μία ισορροπημένη διατροφή. Την ενισχύουν και τη βοηθούν, ώστε να επιταχυνθεί η αποκατάσταση του οργανισμού από τις προπονήσεις και τους αγώνες (για τους πιο έμπειρους). Με αυτό ως δεδομένο, η λογική και στοχευμένη χρήση τους (ανάλογα με το επίπεδο του καθενός) συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων που θέτει κάθε αθλητής.
• Από ένα επίπεδο και πάνω κάποια στοιχεία από τη διατροφή δεν είναι εφικτό να προσληφθούν από τον οργανισμό και να αφομοιωθούν εγκαίρως,ώστε να επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από τη βελτίωση του αθλητή και την αποκατάσταση του οργανισμού. Οπότε, σε αυτήν την περίπτωση τα συμπληρώματα πράγματι «κάνουν δουλειά».

Παρακάτω θα επιχειρήσουμε μια πολύ απλή ανάλυση των βασικών συμπληρωμάτων διατροφής που ένας αθλητής μπορεί να έχει στη διάθεσή του.

Οι ηλεκτρολύτες

Μια πολύ βασική μορφή συμπληρωμάτων είναι αυτά που αφορούν στην αποκατάσταση των υγρών, ώστε να αποφεύγεται τυχόν αφυδάτωση.

Ηλεκτρολύτες και μαγνήσιο, λοιπόν, είναι βασικά συστατικά που κάθε αθλητής χρειάζεται, ανεξαρτήτως επιπέδου και ηλικίας, ειδικά το καλοκαίρι, που επιβαρύνεται ο οργανισμός από τις υψηλές θερμοκρασίες χάνοντας περισσότερα υγρά. Στο εμπόριο διατίθενται και ηλεκτρολύτες με ελαφριά δόση υδατανθράκων, ώστε να αναπληρώνεται και η ενέργεια, αλλά και καφεΐνης για τόνωση, οπότε η επιλογή για τον κάθε αθλητή γίνεται ανάλογα με τις ανάγκες του. Επίσης, διατίθενται και ηλεκτρολύτες σε μορφή κάψουλας, ώστε να είναι βολικοί στη μεταφορά τους από τον αθλητή, όταν το ζητούμενο είναι το μειωμένο βάρος.

«Τζελάκια», μπάρες, υπερτροφές

Σε ό,τι αφορά την ενέργεια, κατά τη διάρκεια της άθλησης, της προπόνησης και των αγώνων (κυρίως εκεί) οι αποθήκες γλυκογόνου του οργανισμού αδειάζουν όσο αυξάνεται χρονικά και η επιβάρυνση. Η άμεση αναπλήρωση ενέργειας, λοιπόν, γίνεται με τη χρήση ειδικών σκευασμάτων υδατάνθρακα (τα λεγόμενα «τζελάκια») σε παχύρρευστη μορφή, όπως επίσης και με ενεργειακές μπάρες ή μπάρες δημητριακών με υπερτροφές. Ολα τα παραπάνω συμβάλλουν στο να αποκατασταθεί η ενέργεια του οργανισμού, ώστε ο αθλητής κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα να αποδίδει τα μέγιστα. Παράλληλα, διατίθενται και ειδικά σκευάσματα σε σκόνη για ενεργειακή αποκατάσταση, όπως επίσης και ενεργειακά ποτά που συνήθως περιέχουν ισχυρές δόσεις καφεΐνης και χρήζουν προσοχής.

Πρωτεΐνες και αμινοξέα για «ανάρρωση» των μυών

Για την αποκατάσταση του οργανισμού μετά την άθληση, ειδικά σκευάσματα recovery με βάση την πρωτεΐνη και με ικανές δόσεις υδατανθράκων και αμινοξέων είναι απαραίτητα, ώστε ο οργανισμός να λάβει τα απαραίτητα εκείνα στοιχεία που θα αναπλάσουν και θα επουλώσουν τις μυϊκές ίνες που επιβαρύνονται ανάλογα με το άθλημα. Ετσι, αθλητές που κατά βάση ασχολούνται με αθλήματα αντοχής έχουν ανάγκη για διαφορετική αποκατάσταση από αθλητές που προπονούνται σε αθλήματα που απαιτούν μέγιστη δύναμη και εκρηκτικότητα. Η διαφορετικού τύπου αποκατάσταση οδηγεί και στη διάθεση διαφορετικών τύπων σκευασμάτων (καθαρή πρωτεΐνη ορού γάλακτος, κρεατίνη, γλουταμίνη, μπάρες πρωτεΐνης, συμπλέγματα αμινοξέων κ.λπ.) που ανάλογα με τον αθλητή, το επίπεδο και τις καταπονήσεις που υφίσταται ο οργανισμός του είναι κατάλληλα να βελτιώσουν τον ρυθμό «ανάρρωσης». Εδώ καταλυτικό ρόλο παίζουν και το μαγνήσιο και η βιταμίνη Β, γνωστά και τα δύο στη συμβολή τους για την αποκατάσταση ακόμα και μικροτραυματισμών, που άπτεται όλων των αθλητών ανεξαρτήτως επιβάρυνσης.

Πολυβιταμίνες και «superfoods» για τις απαιτήσεις της προπόνησης

Ανεξαρτήτως επιπέδου και επιβάρυνσης, ορισμένα συμπληρώματα διατροφής ενδείκνυται να χρησιμοποιούνται στις περιόδους προετοιμασίας, ώστε να προσδίδουν στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια και τόνωση που χρειάζεται, όπως επίσης να θωρακίζουν την άμυνα και την ανθεκτικότητα. Μια πολυβιταμίνη είναι απαραίτητη σχεδόν πάντα, όπως επίσης και η βιταμίνη C για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού.

Στην ενέργεια και την τόνωση, επίσης, συμβάλλουν και οι υπερτροφές (ginseng, goji berry, ρόδι, ιπποφαές κ.λπ.), τα μελισσοκομικά προϊόντα, όπως η γύρη και ο φρέσκος βασιλικός πολτός, που είναι πλούσια σε αμινοξέα και βιταμίνες, καθώς επίσης και οι φρέσκοι ξηροί καρποί, συνήθως μη επεξεργασμένοι και ανάλατοι (π.χ. τα αμύγδαλα που είναι πλούσια σε «καλά» λιπαρά και βιταμίνες). Σημαντική, επίσης, είναι και η πρόσληψη σιδήρου, καθώς όσοι αθλούνται έντονα έχουν αυξημένες ανάγκες έως και 30%.

Ειδικές ανάγκες για τους αθλουμένους που δεν τρώνε κρέας

Τα τελευταία χρόνια, στους αθλητικούς κύκλους επικρατεί μια τάση αποφυγής του κρέατος και των ζωικών προϊόντων με ταυτόχρονη στροφή σε vegan διατροφή. Τα οφέλη στην αθλητική απόδοση βρίσκονται υπό διερεύνηση, με τα μέχρι τώρα αποτελέσματα να ποικίλλουν. Σε κάθε περίπτωση, η αποφυγή του κρέατος και των ζωικών προϊόντων δεν αναιρεί ότι η λήψη της πρωτεΐνης και των θρεπτικών στοιχείων που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες τροφίμων είναι ανέφικτη από μη ζωικές τροφές (π.χ. τα αμύγδαλα και τα μαύρα φασόλια έχουν ικανές ποσότητες πρωτεΐνης για να αντικαταστήσουν τη συνιστώμενη δοσολογία για έναν οργανισμό). Η επιλογή είναι στον κάθε αθλητή να καθορίσει, πάντα με τη σωστή καθοδήγηση, τη διατροφή που θα ακολουθεί, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του οργανισμού του σε σχέση με την αθλητική του επιβάρυνση.

Τα συμπληρώματα διατροφής πρέπει να χρησιμοποιούνται με σωστό τρόπο, πάντα με καθοδήγηση από τον προπονητή (ή και τον διατροφολόγο για τους πιο έμπειρους αθλητές) και βέβαια να μην υποκαθιστούν αλλά να ενισχύουν τη σωστή πρόσληψη τροφής.

Και η άλλη όψη του νομίσματος: Συμπληρώματα με απαγορευμένες ουσίες

Δυστυχώς, όμως, δεν κινούνται όλοι με βάση τη λογική ή τις ιατρικές συστάσεις. Με το πρόσχημα της καταπόνησης του οργανισμού από τις εντατικές προπονήσεις και τις αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά, αλλά και για τη βελτίωση των επιδόσεών τους, πολλοί αθλούμενοι καταναλώνουν διάφορα σκευάσματα, τα οποία πολλές φορές περιέχουν απαγορευμένες ουσίες, όπως αυτές που αναφέρονται στις λίστες των αρμόδιων διεθνών ελεγκτικών φορέων, π.χ. World Anti-Doping Agency (WADA). Εχει καταγραφεί ότι περίπου το 40% των συμπληρωμάτων λαμβάνεται από τον γενικό πληθυσμό, ενώ το υπόλοιπο από αθλητές.

Η κατάχρηση ορισμένων ουσιών που λαμβάνονται από τους αθλητές, π.χ. κρεατίνης, κυρίως όσων ασχολούνται με αγωνίσματα που απαιτούν μυϊκή δύναμη και αντοχή, μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες επιπλοκές στον οργανισμό τους, όπως αρνητικές επιπτώσεις στην ηπατική και τη νεφρική λειτουργία, συσσώρευση υποδόριου λίπους, αύξηση αρτηριακής πίεσης και συγκέντρωσης σακχάρου στο αίμα, απώλεια μετάλλων και άλλων απαραίτητων ιχνοστοιχείων, διαταραχές του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, καθώς και επιθετική συμπεριφορά.