Γράφει ο Λυκούργος Χατζάκος

Η Ευρώπη, προσπαθεί να επανακάμψει από την πρόσφατη κρίση, η οποία εμφανίζεται να αποδράμει. Ιρλανδία και Κύπρος εξήλθαν έστω και με απώλειες από τα προγράμματα στήριξης· Πορτογαλία και Ισπανία βρίσκουν βηματισμό, παρά τις όποιες δυσκολίες· Ιταλία, Γαλλία, καίτοι έχουν να αντιμετωπίσουν σοβαρά ζητήματα, διαθέτουν όμως τις δυνάμεις και τους πόρους να διαχειρισθούν τα προβλήματα. Μόνον η Ελλάδα παραμένει στον βασανιστικό κύκλο των αναγκαίων αξιολογήσεων και συμβατικών υποχρεώσεων.

Η κρίση, όμως, άφησε βαθειά αποτυπώματα στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες και η ενωμένη Ευρώπη δέχεται την μεγαλύτερη αμφισβήτηση. Τους φόβους και την ανασφάλεια των πολιτών από την οικονομική δυσχέρεια και την εργασιακή αβεβαιότητα, ενισχύουν αφ’ ενός, ο όγκος του πληθυσμού προσφύγων και μεταναστών, των οποίων η ροή αιφνιδίασε εθνικές Αρχές και όργανα της ΕΕ και αφ’ ετέρου, η έξαρση και το μέγεθος των τρομοκρατικών επιθέσεων στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ή σε άλλες σημαντικές πόλεις ή θέρετρα.

Αυτών δεδομένων, η αύξηση αποδοχής λαϊκιστών, δημαγωγών και εθνικιστικών πολιτικών μορφωμάτων, καθίσταται ερμηνεύσιμη. Προ ετών, κανείς δεν θα έδινε σημασία στις πολιτικές γραφικότητες,  όπως η Λεπέν, ο Βίλντερς ή τις παρ’ ημίν καρικατούρες. Και είναι απορίας άξιον πως υφαρπάζουν ψήφους, ακόμη και όταν ερχόμενοι σε επαφή με την πραγματικότητα μεταστρέφουν τις απόψεις τους· πλείστα όσα παραδείγματα και στην Ελλάδα μας αλλά και πρόσφατα οι δηλώσεις της κ. Λεπέν για το ευρώ. Προς το παρόν, με μόνη εξαίρεση την γηραιά Αλβιόνα, όπου ο Φάρατζ και οι συνοδοιπόροι του πέτυχαν το Brexit (συνεπικουρούμενοι και από τις Αγγλικές ιδιαιτερότητες αλλά και από τις αδυναμίες του κ. Κάμερον), σε Αυστρία, Ολλανδία και Γαλλία, κατά τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις πλειοψήφησαν οι φιλελεύθερες, δημοκρατικές και φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις. Ακόμη και στις ΗΠΑ, ο Τράμπ εξελέγη χάριν στο αμερικανικό σύστημα των εκλεκτόρων και όχι διότι πλειοψήφησε στο σύνολο των ψήφων.

Όμως, οι αρνητές της Ευρωπαϊκής ιδέας και της προοδευτικής προοπτικής εμφανίζονται να έχουν αποκτήσει ισχυρά ερείσματα και, κυρίως, από-ενοχοποιημένοι. Και αυτό είναι το τελευταίο σήμα που εκπέμπεται και προειδοποιεί για την ανάγκη αλλαγών στην δομή και την πολιτική της Ε.Ε.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στην  Γαλλία, ο κ. Μακρόν πέραν της θετικής αισθήσεως που προκαλείται από την εικόνα του, παρουσιάζει και ενδιαφέρουσες σκέψεις, μεταξύ άλλων προτάσεις για την ανάγκη ύπαρξης ενιαίου σχεδιασμού και διαχείρισης της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Το σημείο αυτό έχει ζωτική σημασία,  διότι δεν νοείται ενιαίο νόμισμα δίχως ενιαία οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική. Αυτό είναι μία δομική αδυναμία του κοινού νομίσματος και το αίτιο εγέρσεως αμφισβητήσεων για την νομισματική ένωση, αφού φορτώνει στο ευρώ όλες τις αμαρτίες των εθνικών οικονομιών.

Δεν γνωρίζω, αν ο κ. Μακρόν και οι πολιτικοί σύμμαχοί του επιτύχουν να οδηγήσουν προς αυτή την κατεύθυνση τα πράγματα· αν όχι, πολύ φοβούμαι ότι το μέλλον της ΕΕ είναι αβέβαιο και σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε συζήτηση για «περισσότερη Ευρώπη», θα πάψει να υφίσταται.

Και αν οι μεγάλες χώρες του Ευρωπαϊκού χώρου αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα, είναι φυσικό επόμενο ότι η αναταραχή θα αγγίξει και τις περιφερειακές χώρες και ειδικώτερα, εκείνες της Βαλκανικής Χερσονήσου. Βεβαίως, με τις στρεβλώσεις που συνεπάγεται η ιδιοτυπία της περιοχής. Στις χώρες των Δ. Βαλκανίων, η οικονομική ένδεια και η ύφεση, δημιουργεί απελπισμένες μάζες, ιδανικό θήραμα των λαϊκιστικών μορφωμάτων και δημαγωγών. Η απελπισία συνεπάγεται την οργή και η πολιτική ανικανότητα την στροφή στον ακραίο εθνικισμό. Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την παράνοια διεκδικεί η σημερινή Αλβανική κυβέρνηση του κ Ράμα -αλήθεια, οποία απογοήτευσις!-, ενώ, οι Αλβανοί μειονοτικοί της γειτονικής μας ΠΔΓΜ είναι και πάλι με το όπλο παρά πόδα. Αφ’ ενός,, το έλλειμμα κοινοβουλευτικής παιδείας στην χώρα αυτή και αφ’ ετέρου ο αμοραλισμός του πρώην Πρωθυπουργού κ. Γκρουέβσκι δεν επιτρέπουν την ομαλή διαδοχή στην εξουσία και γίνονται αφορμή αναζωπυρώσεως των εθνικιστικών παθών.

Βεβαίως, θα αποτελούσε έλλειμμα η μη επισήμανση της κλιμακουμένης αυθαιρεσίας και οι θεσμικές ακροβασίες της πολιτικής ηγεσίας, στο εσωτερικό της Τουρκίας. Έτι περεταίρω, προξενεί ανησυχίες, η πιθανή περιέλευση του κ. Ερντογάν, προ αδιεξόδων, συνεπεία των εξελίξεων στην Συρία και το πιθανό ενδεχόμενο δημιουργίας αυτονόμου Κουρδικής οντότητος στα εδάφη της Συρίας, ακριβώς δίπλα από το Αυτόνομο Ιρακινό Κουρδιστάν στο Β. Ιράκ. Η ρευστή κατάσταση εντός, αλλά και εκτός των συνόρων της Τουρκικής επικρατείας, πλην των ορατών κινδύνων που συνεπάγεται, δημιουργεί ισχυρούς κυματισμούς που φθάνουν μέχρι και την περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου και κλυδωνίζουν ανησυχητικά τα ασταθή κράτη της περιοχής. Ιδίως σήμερα, όπου η Ελλάς έχει απολέσει –οικεία βουλήσει- τον ρόλο του άξιου σεβασμού, ισχυρού παράγοντα της περιοχής και του αξιόπιστου συνομιλητή της διεθνούς κοινότητος. Αλλοίμονο, η βαλκανική νόσος, του τσαμπαμαγκισμού και της κουτοπονηριάς, μόλυνε εκ νέου την Ελληνική κοινωνία, η οποία λησμόνησε ότι, η Ευρωπαϊκή συμμετοχή είναι η αιτία της μακρότερης δημοκρατικής περιόδου και ευημερίας της.

Τέλος, στην Άπω Ανατολή, κινητοποιήσεις των Αμερικανικών δυνάμεων και η ανάπτυξή τους στην Κορεατική Χερσόνησο, σε συνδυασμό με τους λεονταρισμού του Β. Κορεάτη δικτάτορα· η συνεχιζομένη –αν και εν υφέσει στον παρόντα χρόνο-, κρίση στην Νότια Σινική θάλασσα, δεν δημιουργούν αισιοδοξία ούτε για τις εκεί εξελίξεις.

Ατυχώς, η ΕΕ στην δίνη των δικών της προβλημάτων και των δομικών αδυναμιών της, αδυνατεί να αναδειχθεί σε στρατηγικό παίκτη και απλώς, θεάται τις εξελίξεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, δίχως να δύναται να αναλάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες και αναμένει από τις ΗΠΑ να «βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά». Όμως, η σημερινή ηγεσία της Ουάσιγκτων είναι αμφίβολο αν έχει πρόθεση ή δυνατότητα να παρέμβει με δημιουργικό και αποτελεσματικό τρόπο στα τεκταινόμενα.

Μόνο θετικό σημείο η πρόσφατη στροφή της παλαιστινιακής Χαμάς και η άμβλυνση της θέσης που μέχρι σήμερα προέβαλλε για το Παλαιστινιακό.

Είναι σίγουρο ότι, το επόμενο διάστημα δεν θα μας επιτρέψει να πλήξουμε είτε λόγω των εσωτερικών είτε λόγω των διεθνών εξελίξεων. Οψόμεθα, με την ελπίδα να επικρατήσει σωφροσύνη και μετριοπάθεια.