Παραφράζοντας τα λόγια του, θα μπορούσαμε να πούμε για τον εκδημήσαντα Ντιέγκο πως: «Αν ο Μαραντόνα είχε γεννηθεί όμορφος, ο κόσμος θα ξεχνούσε τον Θεό…».

Του ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΛΙΑΠΗ*

Σε κάθε περίπτωση, όσο μεγάλο και αν είναι το ταλέντο κάποιου, απέναντι στις εξαρτήσεις δεν υπάρχει χώρος για νιτσεϊκούς υπερανθρώπους. Μόνον για πεθαμένους «θεούς», όπως αυτός που έφυγε από κοντά μας στις 25 Νοεμβρίου του 2020.

Το είχε πει ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, στο λόγο που έδωσε στις 18 Δεκεμβρίου του 1963 στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Michigan: «Το μέλλον ανήκει στους απροσάρμοστους». Στη δεκαετία του ’80, πιστεύαμε όλοι πως ο «μεγάλος απροσάρμοστος», ο ποδοσφαιρικός «θεός» που άκουγε στο όνομα Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα, ανήκε στο μέλλον και πως το μέλλον τού ανήκε επίσης. Πλέον, ο Ντιέγκο ανήκει στη σφαίρα του επέκεινα. Μια σφαίρα που δεν μπορεί να την ντριμπλάρει και να την εξουσιάσει, όπως μάγευε τη στρογγυλή «θεά».

Οπως έγραψε για αυτόν ο Εντουάρντο Γκαλεάνο, «η αλήθεια είναι πως είχε μπλέξει με την κοκαΐνη, όμως ντοπαριζόταν τις θλιβερές γιορτές για να ξεχάσει ή για να ξεχαστεί όταν ήδη τον κατέτρεχε η δόξα, που δεν τον άφηνε να ζήσει και που δίχως αυτήν δεν μπορούσε να ζήσει. Ενιωθε το βάρος του εαυτού του να τον συνθλίβει. Ο Μαραντόνα κουβαλούσε ένα φορτίο που ονομαζόταν Μαραντόνα και που του τσάκιζε την πλάτη».

Η ζωή του μέσα και έξω από τα γήπεδα δεν ήταν παρά μια μοναδική οδός εκφόρτισης των ενστίκτων, των παρορμήσεων, των προσωπικών μας απογοητεύσεων και προσδοκιών. Ο Μαραντόνα, με την αναμφισβήτητη υπεροχή του παιχνιδιού του, με το «χέρι του θεού», με τον αντικομφορμισμό, αλλά και με την «αμαρτία του, που ήταν το ότι επί χρόνια υπήρξε ο καλύτερος και εκείνος που ύψωνε τη φωνή καταγγέλλοντας όσα η εξουσία απαιτεί να αποσιωπούνται», αντιπροσώπευσε τόσο για το ποδοσφαιρικό όσο και για το μη ποδοσφαιρικό κατεστημένο τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Τον κίνδυνο να γίνει το ποδόσφαιρο το πιο σημαντικό από τα σημαντικά.

Η αρχέγονη καταβολή του ποδοσφαίρου βασίζεται στην αταβιστική ιδέα του αγώνα ανάμεσα σε ομάδες ανθρώπων με στόχο την επικράτηση, στο αδιάκοπο τρέξιμο των κυνηγών πίσω από το θήραμα, στην κοπιώδη ανάδειξη του «καλύτερου» που αποτελεί το ψυχοκοινωνικό και το ιστορικό υπόστρωμα ανάπτυξης της λατρείας της στρογγυλής «θεάς». Ο Μαραντόνα, με τις εκφάνσεις και τις εκτροπές του, προσωποποιούσε με τον καλύτερο τρόπο αυτόν τον αταβισμό. Και δεν του αρκούσε να είναι ο «πρωθιερέας» της στρογγυλής «θεάς», αλλά ήθελε να γίνει ο ίδιος ο «θεός» του ποδοσφαίρου. Ο «θεός» μιας ψυχοτρόπου για το κοινό λατρείας βουτηγμένης στις ψυχοδραστικές ουσίες.

Προσέφερε μια ασφαλή απενοχοποίηση των επιθετικών ενστίκτων, της ανταγωνιστικότητας και της αποτυχίας. Και φυσικά, σαν πραγματικός μάρτυρας της προσωπολατρικής του θρησκείας, προσέφερε τον εαυτό του βορά σε οπαδούς και εχθρούς.

Από το «χέρι του θεού», όπου ο Ντιέγκο αποκαθιστά την εθνική ταπείνωση των Φόκλαντ, μέχρι τις εμφανίσεις της Σκωτίας και της Ουαλίας, όπου οι φανέλες είναι η μόνη ευκαιρία για να φανεί κάπου το εθνόσημο, το ποδόσφαιρο εκφράζει τη μοναδική του δυνατότητα να βρίσκεται σε αποκλειστική, αμφίδρομη σχέση με το συλλογικό ασυνείδητο των φιλάθλων όλου του κόσμου. Από τον πρωτόγονο άνθρωπο, που από τροφοσυλλέκτης μετατρέπεται σε κυνηγό καλπάζοντας πίσω από το θήραμα, μέχρι τον Σκωτσέζο επιθετικό που «καλπάζει» προς την περιοχή των Αγγλων, λες και θέλει να εκδικηθεί για την καταπνιγμένη εξέγερση του Ουίλιαμ Ουάλας, προβάλλει ανάγλυφα το μυστικό της μαγείας του ποδοσφαίρου• η ικανότητά του να προκαλεί άπειρους συνειρμούς. Γι’ αυτό μαγεύει, γιατί περιφρονεί αυθάδικα την πραγματικότητα, γιατί λογοδοτεί μόνο στο ασυνείδητο, στις αναμνήσεις και στις φαντασιώσεις των οπαδών του, ή καλύτερα των υπηκόων του, ή -ας μας συγχωρεθεί η βαρύτητα της έκφρασης- των πιστών του.

Για αυτό βλέπουμε το ποδόσφαιρο να παίρνει τις διαστάσεις «θεσμού», παγκόσμιας «θρησκείας», με κοινή γλώσσα, ιστορία και κώδικα, και για αυτό, ως τέτοιο φαινόμενο, έχει ανάγκη απ’ τους δικούς του «μύθους», «βασιλιάδες» και «θεούς».

Ο Πελέ ήταν ο βασιλιάς του. Ο άνθρωπος που γνώρισε την καθολική αναγνώριση στους αγωνιστικούς χώρους και την τιμητική μεταχείριση όταν έπαψε να αγωνίζεται: αμερικανικό πρωτάθλημα, πρεσβευτής της FIFA, υπουργός Αθλητισμού. Ο Μαραντόνα ήταν «ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς». Προτίμησε όμως να παραμείνει… θεός στις ομαδικές ψυχώσεις όλων των Αργεντινών, όλων των απανταχού περιθωριοποιημένων που συγκρούονται με το κατεστημένο – έστω μέσα από τις ψευδαισθήσεις των ναρκωτικών. Οι βασιλιάδες όταν χάνουν το θρόνο τους μπορούν –ενίοτε- να γίνουν πρεσβευτές ή διαφημιστές προϊόντων. Στο ποδόσφαιρο οι θεοί δεν συνταξιοδοτούνται, αλλά αποκαθηλώνονται και το θεοκτόνο παιχνίδι των συνειρμών συνεχίζεται.

Μεγαλωμένος τη δεκαετία του ’80, είχα και εγώ μαγευτεί από την Αργεντινή, την ομάδα της ασύγκριτης ποδοσφαιρικής ιδιοφυΐας του Ντιέγκο, προτού τον δούμε να πνίγει το θρύλο του σε έναν ωκεανό από ναρκωτικά, αλκοόλ και ναπολιτάνικα μοντέλα.

Επισκέφθηκα το Μπουένος Αϊρες το 2009, για τη βράβευσή μου σε έναν λογοτεχνικό διαγωνισμό. Περπατώντας στα σοκάκια της La Boca, της ποδοσφαιρικής κοιτίδας της Boca Juniors, της «ομάδας της καρδιάς» του Μαραντόνα, δαγκώνοντας, με τη λαιστρυγονική λαιμαργία που ο Σουάρες δάγκωνε τους αντιπάλους του στα γήπεδα, τα παραδοσιακά αργεντίνικα alfajores, πλημμυρίζοντας τους λαβυρίνθους των αυτιών και της ψυχής μου με τις μελωδίες του μαντονεόν, ο Ντιέγκο ήρθε στο μυαλό μου. Μαζί με τα διηγήματα του Αργεντινού Μπόρχες και με τον «Στρατηγό μες στον λαβύρινθό του», του Κολομβιανού Μάρκες.

«Ένας βώλος από ασήμι», ή επί το λατινοαμερικανικότερον «Una esfera de plata», σύμφωνα με την ισπανόφωνη μετάφραση του τίτλου του διηγήματός μου που βραβεύθηκε στην πατρίδα του Ντιέγκο. «Gracias a la pelota» ή, αλλιώς, «μπάλα, σε ευχαριστώ», όπως ζήτησε ο Μαραντόνα να γράφει η επιτύμβια επιγραφή του. Γιατί τελικά και η ίδια η γη μας μια μπάλα από χώμα και νερό είναι. Μια μπάλα είναι και κυλά αναπάντεχα και η ζωή μας και για αυτό ίσως μας αρέσει να μνημονεύουμε συχνά την αξέχαστα αθυρόστομη ρήση του Οσιμ περί των ελευθέρων ηθών της μπάλας. Της μπάλας που δεν μπορεί πια να κλοτσήσει ο Ντιέγκο…

* MD, MSc, PhD, ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ-ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΕΘΕΑ

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου