Γράφει ο Δημοσθένης Δαββέτας

Η θέση αυτή περί Κέντρου είναι παιδί του Αριστοτέλη. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος εισήγαγε τη θεωρία της μεσότητας ως στάση σώφρονα απέναντι στα άκρα. Ελεγε, π.χ., ότι η άκρα δικαιοσύνη είναι άκρα αδικία. Στην πολιτική το Κέντρο ερχόταν πάντα ως ισορροπία ανάμεσα στον διπολισμό των άκρων. Πώς γίνεται όμως, όπως μας δείχνει η ιστορία των κομμάτων, τα κεντρώα κόμματα, ειδικά σε περιόδους κρίσεων, να χάνουν συνεχώς έδαφος και γενικώς να μην έχουν διάρκεια ζωής και να διαλύονται; Αλλωστε η μη αντοχή στο χρόνο των κεντρώων κομμάτων είναι αποδεδειγμένο γεγονός σε Ελλάδα κι Ευρώπη. Γιατί γίνεται αυτό;

Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι το κέντρο μιας γραμμής από μόνο του είναι στατικό κι ακίνητο. Για να γίνει κινητικό, άρα να ζωντανέψει, πρέπει να κινηθεί έστω και για λίγο είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά της γραμμής. Συνεπώς η ζωντάνια (κι εν προκειμένω η πολιτική ζωντάνια) πρέπει να λειτουργήσει αναλογικά προς δεξιά ή αριστερά. Αυτές οι δυο πορείες είναι που παρήγαγαν δημιουργικές διαμάχες στην ιστορία των ιδεών ειδικά στο τέλος του 19ου αιώνα και σε όλον τον 20ό αιώνα.

Από αριστερά υπάρχουν ο Μαρξ, ο Σεντ Σιμόν, ο Ζορές, ο Μπερνστάιν ως και οι θεωρητικοί του αναρχισμού Προυντόν ή Μπακούνιν. Από δεξιά υπάρχει η «αριστοκρατική» σκέψη του Νίτσε, αυτή της αντι-επανάστασης των Μπούρκε, Μεστρ, Μπονάλντ, Μπαρές, αλλά και η φιλελεύθερη παράδοση των Τοκβίλ ή Ανταμ Σμιθ. Τα έργα των ανωτέρω κι από τις δυο πλευρές έχουν διαβαστεί από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Θεωρητικοί του Κέντρου δεν υπάρχουν που να σημάδεψαν την ανθρωπότητα. Κι αυτό γιατί η ιδεολογία του Κέντρου είναι ο ρεαλισμός, δηλαδή ένα είδος διαρκούς συμβιβασμού μεταξύ του επιθυμητού και του εφικτού.

Η ιστορία όμως του κόσμου στηρίχτηκε κυρίως σε στοχαστές δεξιάς η αριστερής απόκλισης. Σε στιγμές κρίσης, σε στιγμές δηλαδή που πρέπει να γίνει εξ ανάγκης μια επιλογή (κρίση, από το κρίνω που σημαίνει: διαχωρίζω, επιλέγω), η πολιτική παίρνει τη μία ή την άλλη πορεία και ποτέ δεν μένει σ’ αυτή του Κέντρου. Παίρνει δηλαδή κεντροδεξιά ή κεντροαριστερή στροφή. Και δεν μένει στατικά ακίνητη. Κι αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό για τη σημερινή μας κρίση. Πρέπει να το καταλάβουμε πριν εκπλαγούμε με ψηφοφορίες του κόσμου και μετά είναι αργά για να ‘χουμε προλάβει καταστάσεις.

Ο Δημοσθένης Δαββέτας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]