Η γενετική προδιάθεση υφίσταται, κυρίως όταν έχει προκύψει σε 2 συγγενείς ηλικίας μικρότερης των 55 ετών. Ωστόσο, έχει φανεί ότι ενδεχομένως να υπάρχουν και εξωγενείς/περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου.

Οι παράγοντες κινδύνου

Η αρτηριακή υπέρταση, η αυξημένη περιφέρεια μέσης (> 102 εκ.), ο διαβήτης και το κάπνισμα αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου.

• Έχει αποδειχθεί, επίσης, ότι τόσο η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ όσο και η παντελής έλλειψή του σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο.
• Η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του προστάτη υψηλής επιθετικότητας.
• Υψηλότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του προστάτη έχουν και ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως όσοι εργάζονται τη νύχτα και οι πιλότοι.
• Σύνδεση έχει βρεθεί ότι υπάρχει μεταξύ γονόρροιας και καρκίνου του προστάτη.
• Διατροφικά, μελέτες έχουν δείξει ότι τα χαμηλά ή –αντίθετα- τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης-D  σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο προστατικού καρκίνου και κυρίως υψηλής επιθετικότητας.
• Υπάρχει ασθενής συσχέτιση μεταξύ καρκίνου του προστάτη και υψηλής πρόσληψης πρωτεϊνών.
• Επίσης, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι μια διατροφή υψηλή σε λίπη είναι επιβλαβής για τον προστάτη, τα «καλά» ωμέγα 3 λιπαρά οξέα δεν φαίνεται να έχουν κάποια αξιόλογη προστατευτική δράση ενάντια στον συγκεκριμένο καρκίνο.
• Το λυκοπένιο, για το οποίο είχε γίνει πολύς λόγος στο παρελθόν,  τελικά έχει καταδειχθεί ότι προστατεύει σε χαμηλό βαθμό από τον καρκίνο του προστάτη.
• Τέλος, η λήψη ορισμένων φαρμάκων αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
•  Αντιθέτως, η λήψη τεστοστερόνης λόγω υπογοναδισμού, αλλά και στατινών λόγω μεταβολικού συνδρόμου, δεν εμφανίζουν συσχέτιση με τη νόσο.

Ένας καρκίνος με καλή πρόγνωση

Η νόσος, συνήθως, είναι ασυμπτωματική και μόνο σε προχωρημένα στάδια, όταν υπάρχουν μεταστάσεις, είναι πιθανό να εμφανιστεί πόνος στα οστά ή δυσκολία στην ούρηση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων εξελίσσεται αργά και έχει πολύ καλή πρόγνωση, ενώ ο συνδυασμός χειρουργικής αντιμετώπισης, τοπικής ακτινοβολίας και ορμονικής αγωγής προσφέρει πολλά χρόνια ζωής στους ασθενείς, με την προϋπόθεση ότι η διάγνωση θα γίνει έγκαιρα και σε αρχικά στάδια.

Καθοριστική η έγκαιρη διάγνωση

Η διάγνωση του προστατικού καρκίνου γίνεται με βιοψία του προστάτη που επιτελείται με διορθικό υπερηχογράφημα. Η απόφαση να γίνει η βιοψία λαμβάνεται αφού ο ουρολόγος εξετάσει κλινικά με δακτυλική εξέταση τον προστάτη και με τη βοήθεια του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA). Η ηλικία του ασθενούς και συνυπάρχουσες άλλες παθήσεις θα επηρεάσουν την απόφαση του ουρολόγου να ζητήσει βιοψία ή όχι. Έχει νόημα να κάνει κανείς βιοψία προστάτη όταν η διάγνωση του προστατικού καρκίνου και η θεραπεία που θα επακολουθήσει θα έχει σημαντικές πιθανότητες να αυξήσει το προσδόκιμο της επιβίωσης του ασθενούς.

PSA. Ένα χρήσιμο διαγνωστικό «εργαλείο»

Το PSA είναι ένας καρκινικός δείκτης που βοηθά στη διάγνωση, αλλά κυρίως στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου έπειτα από κάποια θεραπεία. Σήμερα υπάρχει μεγάλη συζήτηση, αλλά και σύγχυση για τη χρησιμότητα του δείκτη αυτού.      Γνωρίζουμε ότι η αύξηση του δείκτη δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι υπάρχει καρκίνος, καθότι και μια προστατίτιδα αυξάνει την τιμή του PSA και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου υφίσταται καρκίνος και η τιμή του PSA είναι χαμηλή. Το γεγονός ότι το PSA δε λέει πάντα την αλήθεια δε σημαίνει ότι ο δείκτης αυτός δεν πρέπει να χρησιμοποιείται.
Μόλις διαγνωστεί ο προστατικός καρκίνος πρέπει να γίνει σταδιοποίηση για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν μεταστατικές εστίες στα οστά και σε λεμφαδένες. Αυτό επιτυγχάνεται με σπινθηρογράφημα οστών και με αξονική τομογραφία άνω-κάτω κοιλίας.

Επιλογές θεραπείας για τον καρκίνο του προστάτη

Σε πολύ αρχικό στάδιο και όταν ο καρκίνος είναι πολύ περιορισμένος μπορεί να μη χρειαστεί θεραπεία παρά μόνο αυστηρή και τακτική παρακολούθηση. Σε κάθε περίπτωση ο γιατρός είναι αυτός που πρέπει να κρίνει τι θα εφαρμοστεί στον ασθενή, βασισμένος στο συνολικό ιστορικό και την ηλικία του. Οι θεραπείες που εφαρμόζονται είναι:

• Χειρουργική επέμβαση
• Ακτινοθεραπεία
• Ορμονοθεραπεία
• Ορχεκτομή
• Κρυοχειρουργική ή κρυοθεραπεία
• Χημειοθεραπεία
• Βιολογική θεραπεία – ανοσοθεραπεία

Οι επιλογές του ασθενούς με καρκίνο προστάτη αρχικού σταδίου

Στα αρχικά στάδια της νόσου υπάρχουν δύο επιλογές: η ριζική προστατεκτομή και η τοπική ακτινοβολία. Σε νεότερους ασθενείς συνήθως επιλέγεται η ριζική προστατεκτομή και σήμερα, εκτός από την ανοικτή κλασική ριζική προστατεκτομή, υπάρχει και η ρομποτική (da Vinci) επέμβαση. Η ρομποτική επέμβαση προσφέρει γρηγορότερη κινητοποίηση και μικρότερη απώλεια αίματος κατά την επέμβαση.

Οι επιλογές του ασθενούς με μεταστατικό καρκίνο προστάτη

Όταν υπάρχει μεταστατική νόσος κατά τη διάγνωση, η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι ο ορμονικός χειρισμός. Συνδυάζονται φάρμακα από το στόμα και ενέσιμα σκευάσματα που στόχο έχουν να μειώσουν την τεστοστερόνη του αίματος σε επίπεδα ορχεκτομής. Ο ασθενής, ωστόσο, πρέπει να γνωρίζει ότι η ορμονική θεραπεία εξαφανίζει τη στύση και έπειτα από λίγα χρόνια προκαλεί οστεοπόρωση και αναιμία.