Περισσότερα από ένα στα δέκα κρούσματα καρκίνου καταγράφονται σε άτομα αναπαραγωγικής ηλικίας (κάτω των 45 ετών) ενώ το ποσοστό γυναικών είναι αρκετά μεγαλύτερο από τους άνδρες. Μάλιστα, με δεδομένη τη σύγχρονη τάση της μετάθεσης της απόκτησης παιδιού σε μεγαλύτερη ηλικία, ο αριθμός των γυναικών που θα εκδηλώσουν καρκίνο πριν την τεκνοποίηση προοδευτικά αυξάνει.

Το στοιχείο αυτό – σε συνδυασμό με τα αυξημένα ποσοστά επιβίωσης από τον καρκίνο – οδηγεί στην ανάγκη της ένταξης της διατήρησης της γονιμότητας στο ογκολογικό σκεπτικό καθώς και στον οικογενειακό προγραμματισμό, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των γυναικών που θα έχουν επιβιώσει από την ασθένεια.

Είναι εφικτή η διατήρηση της γονιμότητας και η μητρότητα μετά από κακοήθεια;

Πριν από μερικά χρόνια μπορεί να φάνταζε ουτοπικό. Σήμερα όμως οι ογκολογικοί ασθενείς που θεραπεύονται μπορούν να αποκτήσουν οικογένεια. Ακόμα και γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενες κακοήθειες μπορούν εφόσον θεραπευτούν και υπό προϋποθέσεις, να αποκτήσουν παιδί, πιθανά χωρίς αύξηση του κινδύνου υποτροπής της νόσου. Οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε κάτι τέτοιο να πραγματοποιηθεί είναι οι εξής:

1)Κρυοσυντήρηση ωαρίων και εμβρύων

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, η κατάψυξη ωαρίων ήταν μία μέθοδος πειραματική με μικρά ποσοστά επιτυχίας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, με τη μέθοδο της υαλοποίησης είναι δυνατό να καταψύξουμε ωάρια με εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας, τα οποία αγγίζουν το 90-95% και με ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από απόψυξη και γονιμοποίηση συγκρίσιμα με αυτά της κατάψυξης εμβρύων.

Τα ωάρια μπορούν να διατηρηθούν για αρκετά χρόνια στην κατάψυξη, ώστε μετά την αποθεραπεία της γυναίκας και αν το επιθυμεί η ίδια, να αποψύχονται, να γονιμοποιούνται με το σπέρμα του συντρόφου/συζύγου της και να μεταφέρονται στη μήτρα της.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία σε μεγάλα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης για περισσότερο από δέκα έτη. Για να γίνει, όμως, πρέπει να προηγηθεί διέγερση των ωοθηκών, μία διαδικασία, η οποία διαρκεί 10-12 μέρες ή σε φυσικό κύκλο χωρίς χρήση φαρμάκων. Ο χρόνος πραγματοποίησης της διέγερσης ή του φυσικού κύκλου συνήθως τοποθετείται χρονικά μετεγχειρητικά και πριν από την έναρξη επικουρικής θεραπείας.

Κατά τη διάρκεια της διέγερσης, τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα αυξάνουν σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που δεν είναι καθόλου επιθυμητό, ειδικά σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους, όπως είναι ο καρκίνος του μαστού. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούμε μία άλλη ομάδα φαρμάκων, τα οποία εμποδίζουν την παραγωγή οιστρογόνων.

2) Κατάψυξη ωοθηκικού ιστού

Η διενέργεια λαπαροσκόπησης και η ακόλουθη διατομή  -συνήθως μισής εκ των δύο ωοθηκών – η διατομή της σε μικρά τεμάχια και η κρυοκατάψυξη, μας δίνει σήμερα τη δυνατότητα μεταμόσχευσης του ωοθηκικού ιστού μετά το πέρας της θεραπείας. Επίσης, έχουν αναπτυχθεί νέες μέθοδοι όπως η ωρίμανση των ανώριμων ωαρίων στο εργαστήριο και η μακράς διάρκειας καλλιέργεια ανώριμων ωοθυλακίων στο εργαστήριο. Ωστόσο, όλα τα παραπάνω αποτελούν πειραματικές μεθόδους, που θα πρέπει να εφαρμόζονται από επαγγελματίες υγείας με αντίστοιχη εμπειρία.

3) Χρήση GnRh αναλόγων ή ανταγωνιστών

Πρόκειται για μια κατηγορία φαρμάκων που θέτουν την ωοθήκη σε μια διαδικασία παγώματος της ωρίμανσης ωοθυλακίων ή αλλιώς φαρμακευτικής εμμηνόπαυσης. Ωστόσο, η χρήση GnRH αναλόγων δεν αποτελεί εγγύηση διατήρησης γονιμότητας και πρέπει να χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με άλλες μεθόδους.

4) Η «συντηρητική» χειρουργική αντιμετώπιση, με στόχο τη διατήρηση των γεννητικών οργάνων για αναπαραγωγή.

Η παραπάνω μέθοδος έχει θέση σε γυναικολογικούς καρκίνους και πιο συγκεκριμένα στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, όπου – μετά από κατάλληλη επιλογή ασθενών – η ριζική τραχηλεκτομή με διατήρηση του σώματος της μήτρας και τοποθέτηση ράμματος μόνιμης περίδεσης στον ισθμό αποτελεί τη θεραπευτική επιλογή που επιτρέπει σε νέες γυναίκες την τεκνοποίηση.

5) Μετάθεση των ωοθηκών

Για τις γυναίκες με καρκίνο που πρόκειται να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου, μία άλλη λύση είναι η μετάθεση των ωοθηκών πριν από την ακτινοβολία. Πρόκειται για μία χειρουργική τεχνική, κατά την οποία οι ωοθήκες καθηλώνονται στο τοιχωματικό περιτόνεο, σε θέση εκτός πεδίου ακτινοβόλησης. Η επέμβαση γίνεται λαπαροσκοπικά με άριστα αποτελέσματα.

6) Δωρεά ωαρίων και παρένθετη μητρότητα.

   Τέλος, σε προηγμένα κράτη όπως η Ελλάδα και για τις γυναίκες που δεν είναι εφικτό να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, πράξεις αλτρουισμού όπως η δωρεά ωαρίων ή και η παρένθετη μητρότητα, σε ξεκάθαρα νομικά πλαίσια και με τις κατάλληλες προϋποθέσεις μπορούν να δωρίσουν σε πολλά ζευγάρια τη μητρότητα.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν τη σύγχρονη τοποθέτηση της επιστήμης στην κατεύθυνση της διατήρησης της γονιμότητας σε νέες γυναίκες που εμφανίζουν κακοήθειες. Σίγουρα δεν αποτελούν πανάκεια, δείχνουν όμως το δρόμο προς μια πιο ολιστική αντιμετώπιση της σύγχρονης γυναίκας.