Παρά το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα πολλά αποτελεσματικά αντιυπερτασικά σκευάσματα – με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης το καθένα – σε ένα ποσοστό περίπου 10% των υπερτασικών ασθενών δεν επιτυγχάνεται σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, Με άλλα λόγια,  εμφανίζεται αυτό που ονομάζουμε «ανθεκτική υπέρταση».

Πιο εξειδικευμένα, με τον όρο «ανθεκτική υπέρταση» εννοούμε τη μη πτώση της αρτηριακής πίεσης (κάτω από 140 / 90 mmHg για τη συστολική και τη διαστολική αρτηριακή πίεση αντίστοιχα, ή και ακόμα χαμηλότερα), μολονότι ο ασθενής λαμβάνει επαρκείς δόσεις από τουλάχιστον 3 φαρμακευτικά σκευάσματα, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και κάποιο διουρητικό φάρμακο. Η «ανθεκτική υπέρταση» θα πρέπει να επιβεβαιώνεται πάντοτε με την 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πιέσεως (Holter).

Γιατί η αρτηριακή πίεση «αντιστέκεται» στα φάρμακα

Υπάρχει μια σειρά από λόγους που μπορούν να εξηγήσουν την εκδήλωση «ανθεκτικής υπέρτασης». Ας τους δούμε…

1. Ο ασθενής δε λαμβάνει τη σωστή δοσολογία φαρμάκωνή τα κατάλληλα φάρμακα. Αυτό μπορεί να οφείλεται:

• στον ίδιο τον ασθενή (πχ. θεωρεί ότι λαμβάνει αρκετά φάρμακα και πρέπει να μειώσει κάποιο ή εμφανίζει κάποια παρενέργεια που αποδίδει στο φάρμακο και το διακόπτει με δική του πρωτοβουλία),
• στο θεράποντα ιατρό, ο οποίος εφησυχάζει δίνοντας την αρχική αγωγή, χωρίς όμως να ελέγχει ανά τακτά διαστήματα τον ασθενή και την πίεσή του και να τροποποιεί ανάλογα τη θεραπεία, αλλά…
• και στους δύο. Η πλημμελής συνεργασία ιατρού-ασθενούς είναι υπεύθυνη όχι μόνο για την μη αποτελεσματική μείωση της αρτηριακής πίεσης, αλλά και για την μη σωστή αντιμετώπιση πολλών άλλων παθήσεων.

2. Δεν εφαρμόζονται οι διατροφικές οδηγίες, παράλληλα με την φαρμακευτική αγωγή. Το αλάτι είναι το κυριότερο διατροφικό στοιχείο που επηρεάζει την αρτηριακή πίεση. Πολλοί ασθενείς είναι ευαίσθητοι στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης με την πρόσληψη του άλατος, οπότε σε αυτούς, αν δε διακοπεί το αλάτι, δε θα ρυθμιστεί εύκολα η αρτηριακή πίεση. Η παχυσαρκία αποτελεί, επίσης, έναν παράγοντα ανασταλτικό για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Οι παχύσαρκοι ασθενείς, συνήθως, χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκων για να ρυθμίσουν την αρτηριακή τους πίεση, ενώ, η παχυσαρκία ευθύνεται, σε σημαντικό βαθμό, και για την υπνική άπνοια που αποτελεί επίσης αίτιο ανθεκτικής υπέρτασης.
3. Λήψη φαρμάκων που αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Αυτό συμβαίνει με τους υπερτασικούς ασθενείς που αντιμετωπίζουν και άλλα προβλήματα υγείας, όπως μυοσκελετικά νοσήματα, αυτοάνοσες παθήσεις, καρκίνο κλπ., για τα οποία χρειάζεται να λαμβάνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα αντιφλεγμονώδη φάρμακα ή κορτιζόνη που αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Υπερτασικές γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία με οιστρογόνα μπορεί να αντιμετωπίσουν αντίστοιχο πρόβλημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να δίνονται σαφείς οδηγίες για την παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και την τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής.
4. Ο ασθενής βιώνει υπερβολικό άγχος. Σε καταστάσεις έντονου άγχους ή/και κατάθλιψης, η αρτηριακή πίεση μπορεί να παρουσιάσει διακυμάνσεις και να χρειάζεται τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. Η πιθανή συγχορήγηση αγχολυτικών φαρμάκων, για βραχύ χρονικό διάστημα, μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης.
5.  Υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και που δεν έχουν διαγνωστεί. Όταν, πλέον, έχουν αποκλειστεί όλα τα παραπάνω ενδεχόμενα, θα πρέπει να διερευνηθούν πιθανά παθολογικά αίτια που δεν επιτρέπουν τη σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης παρά την φαρμακευτική αγωγή. Τα πιο συνήθη αίτια είναι οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα, νοσήματα των νεφρών και των επινεφριδίων.

Συμπερασματικά, η αρτηριακή υπέρταση, που αποτελεί μια επιδημία του σύγχρονου κόσμου, μπορεί να ρυθμιστεί αποτελεσματικά με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και την σωστή συνεργασία ιατρού-ασθενούς. Σε πολλές περιπτώσεις, για την καλύτερη αντιμετώπιση, χρειάζεται ο ασθενής να παραπέμπεται σε εξειδικευμένα ιατρεία και Μονάδες Υπέρτασης.