Ο ειδικός επιστημονικός όρος «αφασία» (στερητικό α- και ‘φασία’ από το ρήμα (φημί =λέγω) αναφέρεται σε κάθε μερική ή ολική απώλεια γλωσσικών ικανοτήτων σε ενήλικες και παιδιά και γενικότερη ανικανότητα λόγου. Η αφασία, λοιπόν, είναι μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα επικοινωνίας, δηλαδή την ομιλία, τη γραφή και την κατανόηση της γλώσσας, προφορικής και γραπτής, αυτό που δεν επηρεάζει όμως είναι τη νοημοσύνη.

Που οφείλεται η αφασία;

Η αφασία αποτελεί σύμπτωμα και όχι πάθηση, ενώ μπορεί να εμφανιστεί οξέως, βραδέως επιδεινούμενη ή να είναι παροδική. Συνήθως οφείλεται σε:

• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Τραυματισμό στο κεφάλι
• Νευροεκφυλιστικές παθήσεις
• Λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος
• Ημικρανία με αύρα
• Επιληπτικές κρίσεις

Ξαφνική και σταδιακή αφασία

• Η αφασία στις περισσότερες περιπτώσεις εκδηλώνεται ξαφνικά. Ο ασθενής δυσκολεύεται, αδυνατεί να περιγράψει ή να καταλάβει και στις χειρότερες περιπτώσεις μπορεί να συμβαίνουν και τα δύο. Τα εγκεφαλικά επεισόδια και οι τραυματισμοί της κεφαλής είναι οι κυριότερες αιτίες της αφασίας που εμφανίζεται ξαφνικά.
• Η αφασία είναι δυνατόν να εγκατασταθεί σταδιακά με αργό ρυθμό. Στις περιπτώσεις αυτές οι συχνότερες αιτίες είναι οι εγκεφαλικοί όγκοι, οι μολύνσεις και η άνοια.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αφασία είναι πάθηση συχνότερη από τη νόσο του Πάρκινσον, την εγκεφαλική παραλυσία και τη μυϊκή δυστροφία.

Συμπτώματα αφασίας:

• Ομιλία με σύντομες ή ημιτελείς προτάσεις
• Προτάσεις χωρίς νόημα
• Αντικατάσταση λέξεων ή ήχων με άλλους
• Προφορά αγνώριστων λέξεων
• Αδυναμία παρακολούθησης συζήτησης άλλων
• Γραφή προτάσεων δίχως νόημα

Τύποι Αφασίας:

• Αφασία εκπομπής –έκφρασης του λόγου (Broca’s): Οι πάσχοντες μπορούν να κατανοήσουν τι τους λένε αλλά δεν μπορούν να εκφραστούν με τρόπο κατανοητό, χρησιμοποιούν σύντομες προτάσεις παραλείποντας λέξεις. Ο τύπος αυτός της αφασίας μπορεί να συνοδεύεται από παράλυση ή αδυναμία στη δεξιά πλευρά του σώματος.
• Αφασία πρόσληψης – κατανόησης του λόγου (Wernicke): Οι ασθενείς μιλούν με μεγάλες, σύνθετες προτάσεις που δεν έχουν νόημα ή περιλαμβάνουν μη αναγνωρίσιμες, λανθασμένες ή περιττές λέξεις. Συνήθως δεν συνειδητοποιούν ότι δεν είναι κατανοητοί από τους άλλους.
• Ολική αφασία (Dejerine): Εμφανίζεται με φτωχή κατανόηση του λόγου, δυσκολία στο σχηματισμό λέξεων και προτάσεων, προσδίδοντας στο άτομο σοβαρή αναπηρία στην επικοινωνία.
• Ανομική αφασία: Είναι η ηπιότερη μορφή αφασίας και εκφράζεται με αδυναμία ανεύρεσης των κατάλληλων λέξεων, οπότε συχνά χρησιμοποιείται περιφραστικός ή επεξηγηματικός λόγος για να δοθεί το ακριβές νόημα του λόγου.

Θεραπευτική αγωγή:

• Αποκατάσταση λόγου και γλώσσας: αν το άτομο που πάσχει από αφασία ξεκινήσει θεραπεία νωρίς, συμμετέχει σε ομάδες ατόμων με αφασία και περιλάβει στην καθημερινότητά του την χρήση υπολογιστών, μπορεί να έχει σημαντική πρόοδο αν και είναι μια σχετικά αργή διαδικασία
• Φάρμακα: είναι υπό μελέτη, ενώ η χορήγηση νευροδιαβιβαστών είναι μία πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση.
• Άλλες θεραπείες: η διέγερση εγκεφάλου μέσω μαγνητικών πεδίων ή με χαμηλό ρεύμα μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο κεφάλι, αποτελεί επίσης άλλη θεραπευτική προσπάθεια με αμφίβολα όμως αποτελέσματα.

Πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις αφασίας, τα συμπτώματα και οι ικανότητες επικοινωνίας μπορούν να βελτιωθούν με την εφαρμογή τεχνικών λογοθεραπείας. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, η επιλογή της θεραπείας για τα συμπτώματα αφασίας εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, όπως:

• Η υποκείμενη νόσος
• Η ηλικία του ατόμου και η γενική κατάσταση της υγείας του
• Η σοβαρότητα και ο τύπος της αφασίας

Πρακτικές συμβουλές για τα άτομα με αφασία:

• Να έχετε μαζί σας μια κάρτα που να εξηγεί ότι έχετε αφασία και τι είναι η αφασία
• Να έχετε ταυτότητα και στοιχεία επικοινωνίας
• Να έχετε μαζί σας μολύβι και χαρτί
• Χρησιμοποιείστε σχέδια, διαγράμματα ή φωτογραφίες
• Χρησιμοποιείστε χειρονομίες ή δείξτε αντικείμενα

Συμβουλές για τον κοινωνικό περίγυρο

• Μιλήστε αργά και καθαρά
• Διατηρείστε βλεμματική επαφή κατά τη διάρκεια της συνομιλίας
• Μειώστε το θόρυβο του περιβάλλοντος προτού μιλήσετε στο άτομο με αφασία
• Χρησιμοποιείστε απλές λέξεις και εκφράσεις
• Προσπαθήστε να απευθύνετε ερωτήσεις που απαντώνται με ένα «ναι» ή «όχι»
• Υποστηρίξτε το λόγο με φωτογραφίες, σχήματα, χειρονομίες, κλπ. αν χρειάζεται
• Να είστε υπομονετικοί και να θυμάστε ότι η αφασία δεν είναι διαταραχή της νοημοσύνης

Θα πρέπει να θυμάστε ότι ένας αφασικός ασθενής κουράζεται πιο εύκολα τώρα παρά πριν το ξεκίνημα της ασθένειάς του. Επίσης, έχει μικρότερη εμβέλεια προσοχής, λιγότερο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους και τα χόμπι του, μεγαλύτερο εκνευρισμό, δυσκολία να θυμάται πρόσφατα γεγονότα, μεγαλύτερη τάση προς γέλιο ή προς κλάμα. Μερικοί ασθενείς δεν νοιάζονται πια για την εμφάνισή τους, ενώ άλλοι υπερασχολούνται με αυτή. Υπάρχουν στιγμές που η αφασία του ασθενή θα είναι πιο έντονη από άλλες ώρες. Η κούραση, η στεναχώρια, το άγχος μπορούν να παρουσιάσουν την κατάσταση του ασθενή πιο σοβαρή από ό,τι πράγματι είναι.