Είναι χαρακτηριστικό ότι η ματιά του ήταν το χάρισμά του, η περιουσία του που προσπαθούσε να μη σκορπάει άσκοπα -ίσως γι’ αυτό και την έκρυβε πίσω από τα μαύρα γυαλιά, σήμα κατατεθέν του ηθοποιού. Ο Τζακ Νίκολσον, ένας από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς της εποχής του, κατά πολλούς ο σημαντικότερος, έχει καταφέρει να ακροβατεί στα ανθρώπινα όρια με το μοναδικό ευφυές υποκριτικό ταλέντο του, προκαλώντας σεισμούς συναισθημάτων, ελκύοντας το κοινό άμα τη εμφανίσει. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι σπουδαίοι ρόλοι του είναι αντιηρωικοί, στην απέναντι πλευρά του “αμερικάνικου ονείρου”, της ασφάλειας, του συμβατικού σταρ. Άλλωστε και ο αντικομφορμιστικός χαρακτήρας του δεν ταίριαζε με όλα αυτά, παρότι δεν είχε πρόβλημα με το σταριλίκι.

Ο Τζακ Νίκολσον ήταν ένας τυχερός ηθοποιός, καθώς στα πρώτα του βήματα στον κινηματογράφο μαθήτεψε δίπλα στον περίφημο “Πάπα” των b’movies Ρότζερ Κόρμαν, πήρε το μνημειώδη ρόλο του μέθυσου δικηγόρου Τζορτζ Χάνσον, στην καλτ ταινία του Ντένις Χόπερ “Ξένοιαστος Καβαλάρης”, και μέσα σε μια πενταετία είχε συναντηθεί με χαρακτήρες που θα μείνουν ανεξίτηλοι στη μνήμη όλων των σινεφίλ, με κορυφαίους φυσικά εκείνους στις αριστουργηματικές ταινίες “Chinatown” και “Στη Φωλιά του Κούκου”, με την οποία κέρδισε και το πρώτο του Όσκαρ Α’ ανδρικού ρόλου.

Σε λίγες ημέρες, ο Νίκολσον θα σβήσει 85 κεράκια (γεννήθηκε στις 22 Απριλίου 1937), πιθανώς πάντα δίπλα σε όμορφες γυναίκες, τις οποίες λάτρεψε, κατακτώντας λιγότερες μόνο από τον Γουόρεν Μπίτι, ίσως και κάποια από τα (πέντε, έξι ή εννιά;) παιδιά του, αλλά θα κάνει και τον απολογισμό της μυθιστορηματικής ζωής του και της μακράς πορείας του στα κινηματογραφικά πλατό, απ’ τα οποία έχει απομακρυνθεί τα τελευταία χρόνια. Βλέποντας όλες αυτές τις υπερπαραγωγές, τα “άψυχα μπλογκμπάστερ”, τις χάρτινες υπερηρωικές ταινίες, δηλώνει κατηγορηματικά ότι «δεν θα κάνω ποτέ τέτοιου είδους ταινίες».

Οικογενειακά μυστήρια

Ο Τζακ Νίκολσον γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1937, γιος της Τζουν Φράνσις Νίκολσον, μιας άστατης σόουγκερλ, και αγνώστου πατέρα, τον οποίο ακόμη και σήμερα δεν γνωρίζει. Σύμφωνα με τον βιογράφο του, Μαρκ Έλιοτ, πραγματικός πατέρας του ήταν ένας μουσικός ονόματι Ντόναλντ Φουρσίλο, κάτι που όμως δεν επιβεβαιώνεται, ενώ τα οικογενειακά του ήταν τόσο περίπλοκα, που όταν ενηλικιώθηκε ανακάλυψε ότι η γυναίκα που νόμιζε πως ήταν αδελφή του ήταν στην πραγματικότητα η μητέρα του και η γυναίκα που νόμιζε ως μητέρα του ήταν η γιαγιά του!

Μεγάλωσε με Ρωμαιοκαθολικές αρχές και πιστεύοντας -για την ακρίβεια επιλέγοντας- ότι είναι ιρλανδικής καταγωγής. Στο γυμνάσιο ήταν γνωστός ως ο “κλόουν” της τάξης, ενώ το 1957, σε μια κίνηση να ξεφύγει από το τέλμα στο οποίο είχε περιέλθει, θα ενταχθεί στην Αεροπορική Εθνική Φρουρά της Καλιφόρνιας.

Ξένοιαστος Καβαλάρης

Τη δεκαετία του ’50 θα βρεθεί στην Καλιφόρνια, όπου επισκέφθηκε την αδερφή του. Εκεί θα πιάσει δουλειά ως υπάλληλος γραφείου ταινιών κινούμενων σχεδίων της MGM. Στη συνέχεια άρχισε να παίζει ρολάκια σε τηλεοπτικά σίριαλ, μέχρι να έρθει η ώρα της συνάντησής του με τον Ρότζερ Κόρμαν, με τον οποίο συνεργάστηκαν κοντά δέκα χρόνια και σε αρκετά φιλμ, με πιο διάσημο “Το Μαγαζάκι του Τρόμου” (1960), που γύρισε σε χρόνο ρεκόρ.

Το 1969 θα του δοθεί από σύμπτωση ο χαρακτηριστικός ρόλος στον “Ξένοιαστο Καβαλάρη”, αφού ο Ριπ Τορν, που είχε επιλεγεί από τον Ντένις Χόπερ, εγκατέλειψε τα γυρίσματα μετά από καυγά με τον τελευταίο. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις Κάννες τον Μάιο του 1969 και ο άγνωστος “Νικ” έγινε μέσα σε λίγες ώρες ο πιο υποσχόμενος ηθοποιός της χρονιάς, ενώ η κριτική μιλούσε για τον επόμενο μεγάλο σταρ. Θα ακολουθήσουν τα εξαιρετικά φιλμ “Πέντε Εύκολα Κομμάτια” του Μπομπ Ράφελσον και “Η Γνωριμία της Σάρκας” του Μάικ Νίκολς, με την Αν Μάργκρετ, τον επόμενο χρόνο. Ο Νίκολσον είναι πλέον πρωταγωνιστής.

Στη φωλιά του Όσκαρ

Όμως, αυτό δεν είναι αρκετό για τον ιδιοφυή Τζακ. Το 1974 θα του δοθεί ο πρωταγωνιστικός εμβληματικός ρόλος του ντετέκτιβ στο κλασικό αριστούργημα του Πολάνσκι “Chinatown”, μια επιτομή για το πώς κατακτήθηκε το “αμερικάνικο όνειρο”, μέσα από τη εκτεταμένη διαφθορά, το έγκλημα, τη διαστροφή. Έχοντας δίπλα του την εξαίρετη Φέι Ντάναγουεϊ, μπροστά του το συνταρακτικά διεισδυτικό σενάριο του Ρόμπερτ Ντάουνι και πίσω απ’ τις κάμερες σπουδαίους τεχνίτες, ο Νίκολσον θα ξεχωρίσει εμφανώς και θα προταθεί για το Όσκαρ.

Το Όσκαρ, όμως, θα το κερδίσει την επόμενη χρονιά με το συγκλονιστικό δράμα του Μίλος Φόρμαν “Στη Φωλιά του Κούκου”, υποδυόμενος έναν επαναστάτη τρόφιμο ψυχιατρείου. Μια ερμηνεία που θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη όλων των σινεφίλ, όπως βεβαίως και τα μηνύματα της αριστουργηματικής ταινίας, για την φαρμακευτική, ψυχιατρική και όχι μόνο καταστολή. Ο Νίκολσον πλέον είναι ένας σταρ, πολύ διαφορετικός απ’ τα συνηθισμένα, που το διαπεραστικό του βλέμμα δεν θα κατακτήσει μόνο το κοινό σε όλο τον κόσμο, αλλά και το γυναικείο φύλλο. Οι αναρίθμητες ερωτικές περιπέτειές του, πολλές φορές με διάσημες ηθοποιούς, τα τρελά πάρτι, το αλκοόλ, η παρέα με “αμαρτωλά” αγόρια, όπως ο Γουόρεν Μπίτι και ο Μάρλον Μπράντο, ακόμη και η τρέλα του με τους Λέικερς ή τους τσακωμούς του στους δρόμους του Λος Αντζελες, θα τον καταστήσουν θρύλο κι ενώ ακόμη δεν έχει ούτε δεκαπέντε χρόνια στο θέαμα.

Λάμψη

Το 1975 θα τον φέρει και στο ευρωπαϊκό σινεμά. Θα πρωταγωνιστήσει στο θαυμάσιο δράμα του Μικελάντζελο Αντονιόνι “Επάγγελμα Ρεπόρτερ”, ικανοποιώντας ακόμη και το απαιτητικό κινηματογραφικό κύκλωμα της γηραιάς ηπείρου. Την ίδια χρονιά θα συμπρωταγωνιστήσει και στο γουέστερν “Φυγάδες του Μισούρι” του Άρθουρ Πεν και δίπλα στον Μάρλον Μπράντο, που χωρίς να το έχει καταλάβει είναι φανερό ότι ήδη βρίσκεται στη σκιά του Νίκολσον.

Ακόμη μία καθοριστική συνάντηση για τον Νίκολσον θα είναι αυτή με τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Είναι η ώρα της “Λάμψης” (1980), στην οποία ο Τζακ Νίκολσον με την ερμηνεία του θα προκαλέσει ρίγη ανατριχίλας, ενώ πριν ακόμη τον καταλάβει η παράνοια, γράφοντας απλώς σε μια γραφομηχανή, θα προσφέρει εκρήξεις τρόμου. Είναι φανερό ότι πέρα από τον Κιούμπρικ υπάρχει και ο Νίκολσον που μπορεί να πάρει στους ώμους του τη σκέψη τού σκηνοθέτη και να φτιάξει κάτι δικό του, έναν χαρακτήρα που θα μας καταδιώκει για πάντα.

Τον επόμενο χρόνο θα παίξει έναν ρόλο στο επικό πολιτικό δράμα του Γουόρεν Μπίτι “Οι Κόκκινοι”. Όπως είπε ο φημισμένος γυναικοκατακτητής Μπίτι, τον ρόλο του Ευγένιου Ονίλ τον πήρε ο Νίκολσον, γιατί ήταν ο μοναδικός ηθοποιός που θα έπειθε το κοινό ότι μπορούσε να του “κλέψει” γυναίκα. Το 1983 θα πρωταγωνιστήσει στην έξοχη δραματική κομεντί “Σχέσεις Στοργής” του Τζέιμς Μπρουκς, δίπλα στη Σίρλεϊ ΜακΛέιν και την Ντέμπρα Γουίνγκερ, κατακτώντας το Όσκαρ β’ ανδρικού ρόλου.

Τα όχι σε μνημειώδεις ρόλους

Ο Τζακ Νίκολσον, των 13 υποψηφιοτήτων Όσκαρ, των ακόμη πολλών βραβεύσεων και της τεράστιας αποδοχής τού κοινού, θα μείνει στην ιστορία και ως ο ηθοποιός που απέρριψε τους περισσότερους ρόλους που έγραψαν ιστορία, απογείωσαν καριέρες. Ο εκκεντρικός, απρόβλεπτος σταρ είπε όχι σε ρόλους όπως του Μάικλ Κορλεόνε που ερμήνευσε ο Πατσίνο στον “Νονό”, του Τζόνι Χούκερ που έπαιξε ο Ρέντφορντ στο “Το Κεντρί”, του Λοχαγού Μπέντζαμιν που υποδύθηκε ο Μάρτιν Σιν στο “Αποκάλυψη Τώρα”, του Χάνιμπαλ Λέκτερ που έκανε σταρ τον Άντονι Χόπκινς!

Παρά ταύτα, ο Τζακ Νίκολσον τα υπόλοιπα 25 χρόνια τής πορείας του στο σινεμά έπαιξε σε αρκετές καλές ταινίες, αποδίδοντας εξαιρετικά. Μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές απ’ αυτές είναι: “Η Τιμή των Πρίτζι” του Τζον Χιούστον, “Ξένοι στην Ίδια Πόλη” του Έκτορ Μπαμπένκο, “Οι Μάγισσες του Ίστγουικ” του Τζορτζ Μίλερ, “Μπάτμαν” του Τιμ Μπάρτον ως Τζόκερ και με την αμοιβή ρεκόρ των 80 εκατομμυρίων, “Καλύτερα δεν Γίνεται” του Τζέιμς Μπρουκς και του τρίτου Όσκαρ για τον Νίκολσον και “Ο Πληροφοριοδότης” του Μάρτιν Σκορσέζε.

Ο 85άρης πλέον Τζακ Νίκολσον χαρακτηρίζεται ως συνταξιούχος ηθοποιός αν και κάποιοι πιστεύουν ή θέλουν να ελπίζουν ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψει στη μεγάλη οθόνη. Ο ίδιος δείχνει απογοητευμένος από την πορεία του επαγγέλματος και του σινεμά στην Αμερική, καθώς εδώ και πολλά χρόνια έχει δηλώσει ότι «είναι πραγματικά δύσκολο να είσαι ελεύθερος όταν πουλιέσαι και αγοράζεσαι στην αγορά». Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, ίσως και συμβολικό για τον αμερικανικό κινηματογράφο, αλλά μάλλον η εποχή δεν χωράει ηθοποιούς σαν τον Τζακ Νίκολσον…