Στο πλάτωμα του Αγίου Ιωάννη, στις Μυκήνες, ο ήλιος είχε αρχίσει να γέρνει. Παρασκευή απόγευμα και στο γραφικό εκκλησάκι, πολύ κοντά στα τείχη της αρχαίας πόλης που έδωσε το όνομά της σε έναν μεγάλο πολιτισμό, εκατοντάδες θεατές περίμεναν την έναρξη της πρωτότυπης παράστασης. Βουητό από μέλισσες, πουλιά που κρώζουν, νερό που τρέχει…

Η «Ορέστεια», έργο ακουσματικής μουσικής τετρακάναλης μετάδοσης, σε σύνθεση Παναγιώτη Βελιανίτη, μόλις έχει ξεκινήσει. Από τις ελιές, στη ρίζα του βουνού, προβάλλει η Μαριάννα Καβαλλιεράτου. Μια άυλη φιγούρα που πότε διασχίζει με αργές κινήσεις το χώρο, πότε «εξαφανίζεται» στην κιτρινισμένη αγριοσίκαλη, σε μια παράσταση τόσο άρτια σκηνοθετημένη ώστε η μορφή της διακεκριμένης χορεύτριας και χορογράφου να ευθυγραμμιστεί, κάποια στιγμή, με την ανατολή του σχεδόν γεμάτου φεγγαριού! Το θέαμα συνεπήρε τους θεατές. Λίγα λεπτά αργότερα ολοκληρώθηκε με ήχους από βελάσματα και κραυγές ζώων μια υπόμνηση ίσως της θυσίας της Ιφιγένειας από τον πατέρα της, άνακτα των Μυκηνών και στρατάρχη της εκστρατείας των Ελλήνων στην Τροία, Αγαμέμνονα…

Ήταν μια από τις δυνατές στιγμές του καλλιτεχνικού, ερευνητικού site specific project με τίτλο «Διεθνής Τόπος, Αργός-Μυκήνες» που εμπνεύστηκε η Ελένη Βαροπούλου. Το πρότζεκτ υλοποιήθηκε με τη συμπαράσταση της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του περιφερειάρχη Πέτρου Τατούλη, που δεν διστάζει να επενδύσει στις «φρέσκες», πρωτοποριακές ιδέες. Αντίθετα, ο Δήμος Αργους διαχώρισε -άγνωστο για ποιο λόγο- τη θέση του από τη σημαντική διοργάνωση. Στους σχεδιασμούς της Περιφέρειας και της κ. Βαροπούλου είναι η δημιουργία δικτύου εγκαταλελειμμένων εργοστασίων σε όλη την Ευρώπη, σχέδιο που ήδη «τρέχει» σε Κύπρο και Ρουμανία.

Η διοργάνωση έκανε φέτος το παρθενικό της βήμα στον τόπο όπου η καταξιωμένη θεατρολόγος είχε δημιουργήσει, την περίοδο 1994-1997, το πρώτο επιτυχημένο Φεστιβάλ Αργους. Με επιτυχία στέφθηκε και ο «Διεθνής Τόπος», από τις 3 έως τις 9 Ιουλίου.

Τέλη του 19ου αιώνα

Συναρπαστική ήταν και η εμπειρία από την επίσκεψή μας στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο Ρέα, στο 4ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Ναυπλίου-Αργους. Το εργοστάσιο φτιάχτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, συσκεύαζε κονσέρβες φρούτων και καταστράφηκε από φωτιά. «Πρόκειται για χώρο που παραπέμπει στις μεγάλες αφηγήσεις της εκβιομηχάνισης και της αποβιομηχάνισης, αλλά και σε πολυάριθμες μικροϊστορίες που συγκροτούν λόγο ανθρωπολογικό», σημειώνει η κ. Βαροπούλου. Σκουριασμένα μηχανήματα, μισογκρεμισμένοι και ξεφλουδισμένοι τοίχοι που αφήνουν να φανεί όλη η χρωματική παλέτα κάτω από το τελευταίο στρώμα μπογιάς, αλλά και «έργα τέχνης» που άφησαν πίσω τους η φωτιά και η εγκατάλειψη. Όπως η μορφή του πάνθηρα που σχημάτισαν τυχαία οι πεσμένοι σοβάδες σε έναν από τους τοίχους. Σε αυτό το φορτισμένο με μνήμες περιβάλλον έντεκα καλλιτέχνες παρουσίασαν τις εικαστικές προτάσεις τους. Κάθε μία συνιστούσε ξεχωριστό λόγο για να επισκεφτείς την έκθεση.

Η Άρτεμις Αλκαλάη φωτογράφησε πρώην εργαζόμενους από τη «Ρέα» και τον «Πελαργό». H Ερη Δημητριάδη έφτιαξε έναν τύμβο μνήμης με επιφανειακό χώμα από τον περίβολο του εργοστασίου, η Βουβούλα Σκούρα εμπνεύστηκε το φωτογραφικό έργο της από μια ομάδα Σύρων καλλιτεχνών που αναδημιουργεί με πηλό την κατεστραμμένη Παλμύρα, στον προσφυγικό καταυλισμό Ζαατάρι της Ιορδανίας. Στην έκθεση συμμετείχαν επίσης οι: Δημήτρης Μεράντζας, Ειρήνη Μπαζάρα, Αλίκη Παππά, Νατάσα Πουλαντζά, Νίκος Σεπετζόγλου, Σωκράτης Φατούρος και Θοδωρής Χρυσικός. Στο άλλο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο, στον «Πελαργό», πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία τα εργαστήρια της διοργάνωσης με τη συμμετοχή εργαζόμενων της περιοχής, υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Λεοντάρη.

Η «Μέδουσα» της Μάχης Ξενάκη

Οι μουσικές συνθέσεις του κορυφαίου ‘Ελληνα συνθέτη, αρχιτέκτονα και στοχαστή Ιάννη Ξενάκη και το «Πολύτοπον» που ο ίδιος είχε παρουσιάσει στις Μυκήνες συμπλήρωσαν το δίπτυχο της διοργάνωσης. Με συναυλία, μεταξύ άλλων, στο αρχαίο Θέατρο του Αργους, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη, με τον Στέφανο Θωμόπουλο στο πιάνο και τη σοπράνο Τζούλια Σουγλάκου.

Στις εικαστικές εγκαταστάσεις στο εργοστάσιο «Ρέα» συμμετείχε και η κόρη του συνθέτη, Μάχη Ξενάκη, η οποία ήλθε από τη Γαλλία. Παρουσίασε τη «Μέδουσα», μια βίντεο εγκατάσταση με μελάνια και ακουαρέλες σε ριζόχαρτο. Το έργο αντανακλά τα ταξίδια και τα ψαρέματα των παιδικών της χρόνων, παρέα με τον πατέρα της στην Κορσική. «Μέσα σε αυτό το καινούργιο υδάτινο περιβάλλον, θαλάσσια πλάσματα, μάτια και μέδουσες εμφανίστηκαν, μαζί με τη “Μέδουσα” της ελληνικής μυθολογίας», σημειώνει η ίδια. «Η παρουσία του ματιού ή η απουσία του παραμένουν πανταχού παρούσες στη δουλειά μου», προσθέτει, αναφορά που έχει να κάνει με τον βαρύ τραυματισμό του πατέρα της στα Δεκεμβριανά, στην Αθήνα. Στους απόκοσμους ήχους του βυθού παραπέμπει η σύνθεση του Ι. Ξενάκη που ντύνει μουσικά το έργο.

Αντώνης Καρατζαφέρης
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου