Δύσκολο να το ορίσει κανείς, εκτός αν βρέθηκε χθες το μεσημέρι στο κατάμεστο αμφιθέατρο εκδηλώσεων της Φιλοσοφικής Σχολής της Αθήνας, όπου ο Γιάννης Χαρούλης, παρουσιάζοντας τον πολύτιμο «Δωδεκάλογο του γύφτου» του εθνικού μας Παλαμά, έτσι όπως μοναδικά τον μελοποίησε ο Λουκάς Θάνος, έκανε με τη φωνή, το λόγο και την ερμηνεία του να λυγίσουν ακόμα και τα… σκληρά καρύδια.

Κι αυτό συνέβη αυτόματα, χωρίς ο ίδιος να το επιδιώξει, με το αδιαμφισβήτητο τάλαντο, με την έμφυτη συστολή, με τον ξύπνιο και πάντα σε ετοιμότητα λόγο του, που του δίνει περιθώριο να μπερδεύει γλυκά το νανούρισμα με το μοιρολόι, κι εμάς να αναρωτιόμαστε αν εκείνος που έχει γεμίσει τόσα στάδια ως σήμερα, με πολλές και επαναλαμβανόμενες sold out συναυλίες, μπορεί ακόμα να έχει τρακ…

Παρουσιάζοντας την καινούργια του μουσική δουλειά ο καλός τραγουδιστής της νέας γενιάς στάθηκε με τον απαιτούμενο σεβασμό απέναντι στο μεγάλο ποιητή, που είχε προταθεί, όπως είπε ο Λουκάς Θάνος, 14 φορές για Νόμπελ -χωρίς ποτέ να το πάρει, όπως γνωρίζουμε- και ανέδειξε το εύρος της πνευματικής του παρακαταθήκης σε μια νέα γενιά που, όπως φάνηκε, διψούσε για να πάρει το μήνυμα της ποίησής του από τα χείλη του Γιάννη Χαρούλη.

Πρώτα έγιναν τα απαραίτητα καλωσορίσματα στον ερμηνευτή από την κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής, καθηγήτρια Ελένη Καραμαλέγκου και τον Ευριπίδη Γαραντούδη, καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας. Κάθε άλλο παρά τυχαίο ήταν που έγινε η παρουσίαση στη Φιλοσοφική Σχολή, ένα ίδρυμα που ο ίδιος ο Παλαμάς υπηρέτησε για 31 χρόνια, από τη θέση του γραμματέα του Πανεπιστημίου, όπως είπε η Μαργαρίτα Μάτσα από τη MINOS EMI, που κυκλοφόρησε το «δύσκολο» αυτό, όπως αρχικά νομίζεις, λόγω της γνωστής ταμπέλας της «μελοποιημένης ποίησης» και της χαμηλής αποδοχής της.

Η στερεότυπη όμως αντίληψη αίρεται αμέσως όταν ο Γιάννης Χαρούλης αρχίζει να τραγουδά με ζωντανή ορχήστρα τα δώδεκα τραγούδια του «Δωδεκάλογου» και το νεανικό κοινό του να χειροκροτεί ξανά και ξανά κρατώντας το ρυθμό ή να ακούει κατανυκτικά τα πιο χαμηλόφωνα κομμάτια. Και τότε θυμάσαι το «Αξιον εστί» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη από τον Μίκη Θεοδωράκη, μια άλλη μεγάλη, διαχρονική στιγμή της συνάντησης της ποίησης με τη μελωδία. Ναι, οι καιροί είναι και πάλι δύσκολοι, οπότε τα μεγάλα έργα έχουν κάθε λόγο να γεννηθούν.

«Μπας και αλλάξουμε»

«Ο «Δωδεκάλογος του γύφτου» περιγράφει μια εποχή με στοιχεία που ισχύουν ακόμα και σήμερα παρόλο που έχουν γραφτεί 100 και πλέον χρόνια πριν», είπε ο Γιάννης Χαρούλης στον «Ε.Τ.», αμέσως μετά το πέρας της παρουσίασης. «Είναι σαν μια υπενθύμιση αυτά τα τραγούδια, μπας και αλλάξουμε για τα επόμενα εκατό χρόνια». Οσο για το κατά πόσο ο ίδιος ταυτίζεται με τον ήρωα που ερμηνεύει, όπως μας είπε: «Σημασία έχει, σ’ αυτό το γκρεμισμένο τοπίο που ζούμε όλοι, να μπορείς να ανασηκώνεσαι και να τραβάς και πάλι μπροστά. Η ποίηση είναι ένα φάρμακο που σου δίνεται δωρεάν. Είναι σαν τα κλειδιά που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι και όποτε θέλεις μπορείς να τα πάρεις και με αυτά να ανοίξεις μια πόρτα. Οποιος αγαπάει αυτό που κάνει, βγάζει κάποιο φως…».

Το φως του το νιώσαμε κι εμείς και το κοινό, που κρέμεται από τα χείλη του κάθε φορά που ορθώνει μια νότα. Μια μαγική σχέση έχει αναπτύξει μαζί του. Δεν είναι τυχαίο που τον συγκρίνουν με τον Νίκο Ξυλούρη. Κι όταν τον ρωτάμε γι’ αυτή την ταύτιση, εκείνος λέει, με τη διακριτική συστολή του: «Είναι μύθος για μένα… Είναι όμορφο…», αφήνοντας τα λόγια στον αέρα, έτσι χαμηλόφωνα. Αλλωστε, δεν γίνονται τυχαία τα πράγματα.

Ο Λουκάς Θάνος ήταν που μελοποίησε σε ηλικία 16 ετών την περίφημη «Μπαλάντα του κυρ-Μέντιου» (Αϊντε θύμα, άιντε ψώνιο), σε ποίηση Κώστα Βάρναλη, που τραγούδησε ο Νίκος Ξυλούρης στον περίφημο δίσκο του «Σάλπισμα», που ηχογραφήθηκε το 1978 και κυκλοφόρησε δύο χρόνια αργότερα, μετά το θάνατό του (8/2/1980).

Τριάντα έξι χρόνια αργότερα ο Γιάννης Χαρούλης επανέρχεται με ανάλογους συσχετισμούς δυνάμεων… Και μιλάει για την «έννοια της πατρίδας που πρέπει να τη φροντίσουμε σήμερα». Και αφιερώνει το δίσκο «σε όλους εκείνους που ψάχνουν να ριζώσουν σ’ έναν νέο τόπο».

«Οσο δούλευα αυτό το δίσκο, που ήρθε και με βρήκε όπως η αλήθεια (και τον έκανε να αφήσει στην άκρη τον άλλο δικό του δίσκο που είχε έτοιμο), μια έννοια ξεχώρισε όλο και περισσότερο για μένα. Ολη η ιστορία του έργου συνοψίζεται σε μια φράση: “όλα αυτά που συμβαίνουν παίρνουν, παίρνουν, παίρνουν την ψυχή σου”. Με βλέπετε που χαμογελάω, είναι επειδή είμαστε εδώ μαζί. Είναι βαριά πράγματα αυτά που λέω και χρειάζονται χαμόγελο. Χρειάζονται συμπόρευση…».

Το χειροκρότημα, στο τέλος της ζωντανής παρουσίασης του CD, ήταν τόσο ζεστό που εμείς νιώσαμε πως για δύο και κάτι ώρες καταφέραμε να συμπορευτούμε… με τον Γιάννη Χαρούλη, με τον «Δωδεκάλογο του γύφτου», με τον Κωστή Παλαμά, που μιλάει πάλι στην εποχή μας και στην ψυχή μας…

Από το ένθετο WeekEnd της έντυπης έκδοσης του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής