Μια λίθινη επιγραφή, που βρέθηκε σε οικία της ανασκαφής, μας πληροφορεί πως ο ιδιοκτήτης της αναγκάστηκε να δανειστεί χρήματα υποθηκεύοντας το σπίτι του. Τα ευρήματα αποτυπώνουν και σύγχρονες περιπέτειες, όπως ο Εμφύλιος…

Διακεκριμένα μέλη της τοπικής κοινωνίας και άνθρωποι λιγότερο προνομιούχοι άφησαν τα ίχνη τους στην αρχαία γειτονιά που σήμερα φιλοξενείται στο πρώτο επίπεδο του Μουσείου της Ακρόπολης. Σε αυτό το οικιστικό παλίμψηστο, όπου οι ανθρώπινες δραστηριότητες χρονολογούνται από την 4η χιλιετία π.Χ. μέχρι και το 12ο αιώνα, οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ανασυνθέσουν εικόνες που αποκαλύπτουν μυστικά της αρχαίας και βυζαντινής Αθήνας.

50.000 ευρήματα

Από τις 21 Ιουνίου η υπόγεια ανασκαφή άνοιξε τις πύλες της στο κοινό. Ο νέος εκθεσιακός χώρος πλαισιώνεται από πολυσέλιδο αρχαιολογικό οδηγό (αναμένεται η αγγλική του έκδοση) που προλογίζει και συντονίζει ο πρόεδρος του μουσείου, Δημήτρης Παντερμαλής και υπογράφει η Σταματία Ελευθεράτου, διευθύντρια Συλλογών και Εκθέσεων του μουσείου. Η γνωστή αρχαιολόγος ολοκλήρωσε με επιτυχία το περίπλοκο έργο της ανασκαφής. Για τα σπουδαιότερα από τα 50.000 κινητά ευρήματα που ήλθαν στο φως θα ακολουθήσει η έκδοση ξεχωριστού τόμου.

Με κατατοπιστικά κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό ο αρχαιολογικός οδηγός λειτουργεί σα το «μίτο» της Αριάδνης στο λαβύρινθο των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, προκειμένου ο επισκέπτης να ενημερωθεί για την ιστορία του χώρου, τις επαύλεις της ρωμαϊκής και της βυζαντινής εποχής, να ανακαλύψει τα πηγάδια (εντοπίστηκαν πάνω από 100 και 45 δεξαμενές), τα θερμά λουτρά -μια πολυτέλεια για λίγους-, τις πολυτελείς αίθουσες των συμποσίων με τα ψηφιδωτά και τα μαρμάρινα δάπεδα, τα εργαστήρια και τόσα ακόμη…
Οι δύο δρόμοι που βλέπουμε αποτελούν μικρό μέρος του αρχαίου οδικού δικτύου που είχε πλάτος από 3 έως 6 μέτρα. Στους δρόμους κινούνταν άμαξες και άρματα όπως αποκαλύπτουν τα ίχνη από τους τροχούς τους. Από την απόσταση μεταξύ των τροχών η ανασκαφέας συμπεραίνει πως το μήκος του μεταξονίου των αρχαίων τροχοφόρων ήταν 1,40 μέτρα.

Οι δρόμοι ήταν χωμάτινοι και τα οδοστρώματα διαρκώς ανανεώνονταν για να καλυφθούν φθορές που προκαλούσαν συχνά οι ίδιοι οι κάτοικοι. «Υπάρχουν αρχαίες αναφορές σε πολίτες που τις νύχτες αδειάζουν στους δρόμους βρόμικα νερά και ρυπαρά απόβλητα, γεμίζοντάς τους λάσπη και ακαθαρσίες». Στην κλασική Αθήνα, οι πολίτες ήταν υπεύθυνοι για την καλή διατήρηση του οδοστρώματος μπροστά από το ακίνητό τους, το οποίο, ενίοτε, υποθήκευαν για να καλύψουν άμεσες οικογενειακές ανάγκες, όπως η προίκα της κόρης!
Καλύτερα διατηρημένα είναι τα κτίσματα της ύστερης αρχαιότητας, με το εμβληματικό κτίριο Ζ να ξεχωρίζει. Ιδρύθηκε γύρω στα μέσα του 5ου αι. μ.Χ. και με τις προεκτάσεις διαμορφώθηκε στα 5.000 τ.μ. Ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης του;

«Από τις φιλολογικές πηγές γνωρίζουμε ότι η Αθήνα του δεύτερου μισού του 5ου αι. μ.Χ. έχει να επιδείξει πρόσωπα με μεγάλη οικονομική επιφάνεια και πολιτική επιρροή, όπως τον συγκλητικό Θεαγένη και πολλούς άλλους. Κάποιος από αυτούς είναι και ο ιδιοκτήτης του κτιρίου Ζ», σημειώνει στον οδηγό η κ. Ελευθεράτου. Στον αντίποδα υπήρχε ο φτωχός αγροτικός πληθυσμός που αναζητούσε αποκούμπι στους άρχοντες για να γλιτώσει, κυρίως, από τους κρατικούς φοροεισπράκτορες.

Η γειτονιά ακολούθησε τη μοίρα της αρχαίας πόλης. Οπως συνέβη το 86 π.Χ. όταν ισοπεδώθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα αλλά και το 267 μ.Χ. από τους Γερμανούς Ερουλους… Τα πηγάδια γέμισαν με κατεστραμμένες οικοσκευές: Μαρμάρινα γλυπτά ανατολικών θεοτήτων, λυχνάρια, αγγεία, ειδώλια, παιδικά παιχνίδια κ.ά. εικονογραφούν σήμερα την καθημερινότητα των ανθρώπων που έζησαν στη σκιά της Ακρόπολης.
Οι αιώνες έφεραν πολλές αλλαγές. Το 529 μ.Χ. απαγορεύτηκε η διδασκαλία της φιλοσοφίας στην Αθήνα και το 1018 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ ανέβηκε στην Ακρόπολη για να προσευχηθεί στην Παναγία την Αθηνιώτισσα. Την εποχή αυτή στο χώρο της ανασκαφής υπήρχαν τα σπίτια και τα εργαστήρια κεραμοποιών.

Στρατιωτικό νοσοκομείο

Το 1835, στο οικοδομικό τετράγωνο Μακρυγιάννη, χτίστηκε το πρώτο στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας, το Κτίριο Βάιλερ, όπου «το 1847 έγινε η πρώτη νάρκωση με αιθέρα, έξι μόλις μήνες μετά την πρώτη χρήση του στη Βοστόνη…». Αργότερα, στην περιοχή στεγάστηκε το Σύνταγμα Χωροφυλακής. Σε αυτήν την εποχή χρονολογούνται τα ευρήματα που βρέθηκαν σε έναν από τους λάκκους, «δείγματα της γραφειοκρατικής ενασχόλησης του αστυνομικού σώματος αλλά και της ανδρικής κοκεταρίας»: μελανοδοχεία, μπουκαλάκια κολόνιας και μπριγιαντίνης… Στα νεότερα ευρήματα αποτυπώνεται και η έναρξη του εμφυλίου πολέμου «με ένα μεγάλο υλικό από σφαίρες, χειροβομβίδες και άλλο πολεμικό υλικό…».

                                                                                                                                                          Από την έντυπη έκδοση