Η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό, το Brexit, τείνουν να αλλοιώσουν τις πολιτικές αντιλήψεις των πολιτών, που έπαψαν να εμπιστεύονται το πολιτικό κατεστημένο και δίνουν την ψήφο τους σε κινήσεις εκτός της παραδοσιακής σκηνής.

Ενας στους 4 Ευρωπαίους ψηφίζει… λαϊκισμό! Το συμπέρασμα ανήκει στη βρετανική «Γκάρντιαν», που παρουσίασε μια ενδελεχή έρευνα σε 31 ευρωπαϊκές χώρες. Η εφημερίδα καταγράφει πως κερδίζουν συνεχώς έδαφος τα λαϊκίστικα κόμματα, είτε προέρχονται από την Αριστερά – ριζοσπαστική Αριστερά είτε από τη λαϊκή Δεξιά, που φλερτάρει με τις εθνολαϊκιστικές αντιλήψεις και τη σκληρή Ακροδεξιά.

Το συμπέρασμα των επιστημόνων που επεξεργάστηκαν αυτά τα στοιχεία είναι ότι ο λαϊκισμός από το περιθώριο όπου βρισκόταν πριν από μια 20ετία έγινε κύρια τάση σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες. Η διαφορά έγκειται στο αν αυτά τα λαϊκίστικα κόμματα βρίσκονται στην κυβέρνηση ή στην αντιπολίτευση. Οι διαπιστώσεις βάσει των στοιχείων έχουν ιδιαίτερη αξία, εν όψει των ευρωεκλογών.

«Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ο λαϊκισμός ήταν ένα φαινόμενο του πολιτικού περιθωρίου», τονίζει ο Ματίας Ρούντεν, πολιτικός κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, ο οποίος επιμελείται της έρευνας. Ο ειδικός επιστήμονας τονίζει ότι δεν μπορεί κανείς να κατανοήσει την επικράτηση του Brexit στο βρετανικό δημοψήφισμα, ούτε τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, αν δεν παρακολουθήσει την πορεία των λαϊκίστικων κομμάτων από το 1998 έως σήμερα.

Ο λαϊκισμός εμφανίζεται ως ο θρίαμβος της λαϊκής βούλησης των καθημερινών ανθρώπων στη διεφθαρμένη πολιτική ελίτ που έχει κυβερνήσει επί μακρόν. Οπως τονίζει ο πολιτικός επιστήμονας Κας Μαντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, ο λαϊκισμός εμφανίζεται συχνά με «δανεική ιδεολογία», που μπορεί να προσαρμοστεί είτε στην Αριστερά είτε στη Δεξιά. Την τελευταία πενταετία, πολύ επιτυχημένος ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολιτικούς είναι ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, ο οποίος έχει δημιουργήσει «σχολή».

Το εθνο-λαϊκίστικο κόμμα του Fidesz κυβερνά εδώ και μια σχεδόν μια δεκαετία και παραμένει δημοφιλές, καθώς τάσσεται εναντίον των μεταναστών και των ευρωπαϊκών θεσμών. Τον ακολουθεί κατά πόδας ο Ματέο Σαλβίνι της «Λέγκα», που ξεκίνησε ως μικρό, εθνικιστικό κόμμα του ιταλικού Βορρά κι έχει γίνει η κύρια πολιτική δύναμη στην Ιταλία.

Ορισμένα αριστερά ριζοσπαστικά κόμματα προσπάθησαν να επικρατήσουν στην Ευρώπη της κρίσης, όμως μόνο στην Ελλάδα κατόρθωσε ένα κόμμα της Αριστεράς να γίνει κυβέρνηση: ο ΣΥΡΙΖΑ, που ξεκίνησε από ένα ταπεινό ποσοστό γύρω στο 4%, εκτινάχτηκε στην πρώτη θέση το 2015. Αντίθετα, το Podemos στην Ισπανία δεν είχε την ίδια τύχη, αν και η πορεία του ήταν ανοδική μετά το 2013 και το κίνημα της «πλατείας».

Οπως τονίζουν οι αναλυτές της «Γκάρντιαν» υπό τον Ολλανδό καθηγητή Ματίας Ρούμπεν, ο λαϊκισμός ξεκίνησε την ανοδική του πορεία από τις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, και με την έλευση του 2000 άρχισε να εξαπλώνεται.

Στην αρχή «κατέλαβε» τον ευρωπαϊκή Βορρά, όπου τα λαϊκίστικα κόμματα γνώρισαν επιτυχίες στη Νορβηγία και τις άλλες σκανδιναβικές χώρες (οι ακροδεξιοί «Σουηδοί Δημοκράτες» κέρδισαν πρόσφατα το 17,5% των ψήφων, όπως και το «Κόμμα των Φινλανδών»). Στη συνέχεια, έφθασε στη Δυτική Ευρώπη, στην Αυστρία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία, στην Ελβετία, στην Ιταλία. Η κρίση του 2008 και το μεταναστευτικό το 2015 βοήθησαν στην εξάπλωσή του. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές το 2015, η Μαρίν Λεπέν έφθασε να διεκδικεί τη γαλλική προεδρία, εξαφανίζοντας τους Σοσιαλιστές, ενώ ένα μικρό κόμμα του περιθωρίου, το UKIP στη Βρετανία, από το 2% που ήταν η συνήθης πελατεία του, έφθασε να επηρεάσει ολόκληρη τη χώρα υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε.

Το αντιμεταναστευτικό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) είναι το πρώτο ακροδεξιό κόμμα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που κατέλαβε έδρες σε όλα τα τοπικά Κοινοβούλια των 16 ομόσπονδων κρατιδίων της χώρας, αντλώντας δύναμη από δεξιά και αριστερά κόμματα.

Στην Ιταλία, η ακροδεξιά και ξενοφοβική Λέγκα μαζί με το αντισυστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων -κατατάσσεται στην αριστερή πτέρυγα- κέρδισαν το 50% των ψήφων του ιταλικού λαού στις εκλογές του περασμένου Μαρτίου κι ετοιμάζονται για νέες νίκες στις ευρωεκλογές.

Ολόκληρο το ρεπορτάζ στην έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]