Ενα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε με τη νίκη του Φρίντριχ Μερτς, αφού ο -κατά πάσα πιθανότητα- νέος καγκελάριος της Γερμανίας δεν είναι τόσο αρνητικός, όσο οι προκάτοχοί του, για την ανάληψη κοινού ευρωπαϊκού χρέους με την έκδοση ευρωομολόγων.

Νέο ξεκίνημα

Με δεδομένη πια την αδυναμία της Γερμανίας να ανακάμψει γρήγορα, ύστερα από δύο συνεχόμενα χρόνια ύφεσης, o νικητής των εκλογών στη Γερμανία μίλησε για κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας έχοντας στο μυαλό του περισσότερη «Ενιαία Ευρώπη». Με αυτόν τον τρόπο, ο Μερτς έδωσε το έναυσμα για ανασύσταση του γαλλογερμανικού άξονα (παρά την εύθραυστη γαλλική κυβέρνηση).

Περαιτέρω πίεση προς την κατεύθυνση αυτή ασκεί η εχθρική στάση της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ, η οποία διά στόματος Τραμπ ανακοίνωσε δασμούς 25% για την Ε.Ε. το επόμενο διάστημα. Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί η βούληση του Αμερικανού προέδρου να αλλάξει άρδην τη σχέση των ΗΠΑ με το ΝΑΤΟ και ειδικά τους Ευρωπαίους συμμάχους.

Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να προχωρήσει σε μεγαλύτερη ομοσπονδοποίηση με «Δούρειο Ιππο» τις αμυντικές δαπάνες και τη συνέχιση της χρηματοδότησης της ανάπτυξης με κοινό χρέος, όπως γίνεται ήδη με το Ταμείο Ανάπτυξης. Η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα θα χρειαστεί σημαντική νέα χρηματοδότηση, αφού θα πρέπει να ξεπεράσει δεκαετίες καθυστέρησης. Η ενεργοποίηση ειδικής ρήτρας διαφυγής, την οποία ανακοίνωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που θα μεταφραστεί σε μη υπολογισμό των αμυντικών δαπανών στο έλλειμμα, δεν λύνει το πρόβλημα. Ολοι γνωρίζουν ότι ακόμη και οι μεγάλες οικονομίες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, δεν μπορούν να αναπληρώσουν -μόνες τους- την αμυντική ασπίδα που παρείχαν οι ΗΠΑ. Οι μικρότερες χώρες της Ε.Ε. έχουν ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα, αφού δεν έχουν το δημοσιονομικό περιθώριο να βελτιώσουν την αμυντική τους δυνατότητα. Η Ελλάδα πάλι, λόγω της επιθετικότητας της Τουρκίας, είναι η μοναδική χώρα που είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, η οποία έχει αμυντικές δαπάνες μεγαλύτερες από το 2% του ΑΕΠ της και τα τελευταία χρόνια έχει οικονομικές επιδόσεις καλύτερες από τον μέσο όρο της Ε.Ε.

Αμυνα

Η συνειδητοποίηση της κατάστασης σε επίπεδο Ε.Ε. έχει ανοίξει τη συζήτηση για ένα κοινό ταμείο για τη στήριξη της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας με αρχικό κεφάλαιο 200 δισ. ευρώ. Με δεδομένη την οικονομική αδυναμία των μελών και τον κίνδυνο ο εθνικός δανεισμός να οδηγήσει σε νέα κρίση χρέους, τα χρήματα αυτά μπορούν να συγκεντρωθούν μόνο από μια πηγή: τον κοινό δανεισμό της Ε.Ε. από τις αγορές.

Με άλλα λόγια, τη συνέχιση της έκδοσης ευρωομολόγων που ξεκίνησαν με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει υποστηρίξει από την αρχή το Ταμείο Αμυνας των 100 δισ. ευρώ που είχε προτείνει από το 2022 η Γαλλία, με πηγή χρηματοδότησης τα ευρωομόλογα. Επίσης, μαζί με τον Πολωνό ομόλογό του, Ντόναλντ Τουσκ, έχουν προτείνει τη δημιουργία ευρωπαϊκής ασπίδας για την αεράμυνα. Η πρόταση έχει γίνει δεκτή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο η κατασκευή ενός ευρωπαϊκού «Iron Dome» υπολογίζεται ότι θα κοστίσει περίπου μισό τρισ. ευρώ.

Το μεγάλο εμπόδιο για τη συνέχιση της έκδοσης των ευρωομολόγων ήταν η αντίρρηση της Γερμανίας και των χωρών του Βορρά. Τώρα, όμως, με την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς και με τις σημερινές συνθήκες, το εμπόδιο φαίνεται να ξεπερνιέται.

Ταμείο Ανάκαμψης

Η Ε.Ε. έχει εκδώσει ομόλογα ύψους 485 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα ομόλογα αυτά θα πρέπει είτε να εξοφληθούν είτε να αναχρηματοδοτηθούν.

Στην πρώτη περίπτωση, με δεδομένη την οικονομική επιβράδυνση της Ε.Ε., κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε νέα επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Από την άλλη, η αναχρηματοδότηση του χρέους της Ε.Ε. θα «μονιμοποιήσει» μεν το κοινό ευρωπαϊκό χρέος -παρά τις αντιρρήσεις- και θα αποτελούσε μόνιμη πηγή χρηματοδότησης για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα αλλά και τις επενδύσεις που προτείνει η έκθεση Ντράγκι. Παρότι δεν έχουν ληφθεί ακόμη οι τελικές αποφάσεις, όλοι γνωρίζουν ότι αυτό θα πρέπει να γίνει σύντομα.

Τα οφέλη για την Ελλάδα

Η χώρα μας έχει να περιμένει πολλαπλό κέρδος. Μόλις οριστικοποιηθεί και υιοθετηθεί η απόφαση για τις αμυντικές δαπάνες, η Ελλάδα θα πάρει ανάσα από την πίεση που ασκούν οι ετήσιες οροφές δαπανών, για το διάστημα 2025-2028, τις οποίες περιλαμβάνει το δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό πλαίσιο. Επίσης, δεν θα ανησυχεί πλέον και για το όριο του 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα. Κάτι τέτοιο λύνει τα χέρια της εκάστοτε κυβέρνησης για παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν ταχύτερα τα εισοδήματα και θα αυξήσουν την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.

Αν το κοινό ταμείο άμυνας δημιουργηθεί όπως προτείνεται και χρηματοδοτηθεί με ευρωομόλογα 200 δισ. ευρώ, θα παρέχει φθηνή χρηματοδότηση για τη συνέχιση του ελληνικού εξοπλιστικού προγράμματος. Σήμερα η Ελλάδα δανείζεται με καθαρό επιτόκιο 2,5%-3% για να αγοράσει αμυντικό εξοπλισμό. Ο δανεισμός από την Ε.Ε. (η οποία θα έχει δανειστεί προηγουμένως από τις αγορές) θα έχει επιτόκιο μικρότερο από 1%. Επίσης, αν υπάρχει η βούληση, είναι πιθανό να «αναστήσει» και τις κρατικές αμυντικές βιομηχανίες.

Επενδύσεις

Στον εξαιρετικά κρίσιμο τομέα των επενδύσεων αναμένεται να υπάρχουν επίσης κέρδη από τη στροφή της Ευρώπης στην κατεύθυνση της ανάκτησης της ανταγωνιστικότητας, έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Η πρόταση Ντράγκι είναι η αύξηση των επενδύσεων κατά 800 δισ. ευρώ τον χρόνο με χρηματοδότηση που μπορεί να προέλθει και από δημόσιες επενδύσεις οι οποίες θα κινητοποιήσουν και ιδιωτικά κεφάλαια. Για να είναι οριζόντια η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων είναι απαραίτητη η έκδοση ευρωομολόγων η οποία θα εξασφαλίζει φθηνότερη χρηματοδότηση. Αυτό συμβαίνει ήδη σήμερα, μέσω των πόρων που εισρέουν από το Ταμείο Ανάκαμψης και θα συνεχιστεί και μετά το 2026.