Ο Γιώργος Κουρής με ανώτατες σπουδές σε Ελλάδα και εξωτερικό είχε διατελέσει γενικός γραμματέας Δημοσιονομικής Πολιτικής την περίοδο 2004-2009, ενώ ήταν οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Ξενοφώντα Ζολώτα κατά τη διάρκεια της οικουμενικής κυβέρνησης. Διακρίθηκε για την εντιμότητα, την αποτελεσματικότητα και την αίσθηση καθήκοντος, ενώ τα τελευταία χρόνια αρθρογραφούσε στον Ελεύθερο Τύπο για ζητήματα οικονομίας και πολιτικής.

Ως οικονομολόγος παλαιότερα συνεργαζόταν με τις εκδόσεις του βρετανικού περιοδικού «Economist» με ειδίκευση στα ζητήματα ενέργειας. Η εφημερίδα εκφράζει τα βαθιά της συλλυπητήρια στη σύζυγό του, Σμαρώ, και στις δύο κόρες του. Η εξόδιος ακολουθία θα γίνει αύριο, στις 12:30, από το Δημοτικό Κοιμητήριο στον Κόκκινο Μύλο Φιλαδελφείας. Το τελευταίο άρθρο του Γιώργου Κουρή δημοσιεύεται εις μνήμην του στο ένθετο «Οικονομία» της εφημερίδας.

Ανάλυση: Οικονομικά μηνύματα μετά τα… απόνερα των εκλογών

Η κυβέρνηση έχει περί τα τέσσερα χρόνια να εφαρμόσει το έργο της και να ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο όπου ο κατώτατος μισθός θα είναι 1.500 ευρώ. Το μήνυμα των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών απέδειξε για μια ακόμα φορά ότι οι πολιτικές εξελίξεις τροχοδρομούνται από τον κυρίαρχο λαό. Ενα γεγονός που το είδαμε να επισημοποιείται με την αναπάντεχη ανάδειξη του κ. Κασσελάκη στην ηγεσία  της αξιωματικές αντιπολίτευσης και την εντυπωσιακή αλλαγή στον χώρο της κεντροδεξιάς όπου προ τετραμήνου οι εθνικές εκλογές ανέβασαν τη Ν.Δ. στην κορυφή αλλά στις δημοτικές και περιφερειακές της δημιούργησαν ένα ρήγμα. Επαναβεβαιώνεται επομένως ο κανόνας ότι η Ν.Δ. μπορεί να κερδίσει την εξουσία όταν κάνει τα σωστά ανοίγματα προς το κέντρο αλλά μπορεί να τη χάσει αν έρθει σε αντιπαλότητα με τη δεξιά της πτέρυγα.

Το αύριο της σημερινής κυβέρνησης είναι πλέον σαφές. Να απαλλαγεί ο ιδιωτικός τομέας από βαρίδια και αντικίνητρα ώστε να παράγει έργο, όπου οι θέσεις εργασίες πολλαπλασιάζονται και διευρύνεται το περιθώριο βελτίωσης του κοινωνικού κράτους. Ολοι περιμένουν τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα που τρέχει με ρυθμούς πάνω από το διπλάσιο σε σχέση με την Ε.Ε. Ολοι έχουν μάθει ότι υπάρχουν υπερέσοδα στα κρατικά ταμεία από όπου δικαιούνται μέρισμα. Προαπαιτούμενο όμως είναι να γίνει άμεσα πράξη αυτό που ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε, ότι θα έλθουν μια σειρά από νομοσχέδια στη Βουλή τα οποία θα ξεβολέψουν πολλούς. Δηλαδή θα εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις κόντρα σε ολιγοπωλιακά σχήματα, συντεχνίες και οπισθοδρομικές πρακτικές σε λειτουργίες του Δημοσίου που εμποδίζουν τις βελτιώσεις και το μέρισμα που αναμένουν οι πολίτες μετά τις πολλές θυσίες που έχουν κάνει.

Διεθνή εμπόδια

Τα εμπόδια στο διεθνές περιβάλλον πολλαπλασιάζονται. Τώρα έχουμε δύο πολέμους στην περιοχή μας ενώ άλλοι κίνδυνοι συρράξεων ελλοχεύουν σε Κοσσυφοπέδιο, Ναγκόρνο-Καραμπάχ και με τις διεκδικήσεις στη θάλασσα της Κίνας όπου οι ΗΠΑ εμπλέκονται άμεσα. Με το ΝΑΤΟ σε δοκιμασία και τον Ερντογάν να βρυχάται η εξωτερική πολιτική, της οποίας τα ηνία έχει κατά τεκμήριο ο πρωθυπουργός, γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η συνεχής αναταραχή στα διεθνή θέματα προφανώς έχει αφήσει αποτύπωμα στην οικονομία. Και ενώ τελειώνει το 2023 όλα τα ενδεχόμενα του πώς θα συμπεριφερθεί η δική μας οικονομία το τελευταία τρίμηνο του έτους παραμένουν ανοιχτά. Το 2024 επίσης εμπεριέχει πολλές αβεβαιότητες γιατί δεν μπορεί να γνωρίζουμε το αποτέλεσμα σε ένα πλήθος από ασταθή μέτωπα όπου ο τομέας της ενέργειας βρίσκεται σε αναβρασμό. Η βάση για να δούμε προς τα πού πάει η διεθνής οικονομία βρίσκεται στα αποτελέσματα του 2022 (βλέπε πίνακα 1). Στόχος για την Ελλάδα είναι να επιτυγχάνει σημαντικά μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από ό,τι η Ευρώπη. Ενα γεγονός που το βλέπουμε τα τελευταία χρόνια και πέρυσι όταν το ΑΕΠ μας ανέβηκε με υπερδιπλάσιο ρυθμό από ό,τι της ευρωζώνης (5,9% έναντι 3,3%). Η ανάπτυξη που πέτυχε η Ελλάδα το 2022 είναι επίσης εντυπωσιακή συγκρινόμενη με τον υπόλοιπο κόσμο.

Αυτό είναι πλέον το μεγάλο ζητούμενο για τα επόμενα χρόνια. Η διεθνής έλλειψη σε πρώτες ύλες και σιτηρά, οι επιβαρυντικές για το διεθνές εμπόριο κυρώσεις προς τη Ρωσία, ο πληθωρισμός και η ακριβή τιμή όλων των καυσίμων πλήττουν κάθε χώρα του κόσμου που εισάγει ενέργεια όπως εμείς. Παρ’ όλα αυτά ο στόχος η χώρα μας να μπορέσει να καλύψει τις εισοδηματικές διαφορές με την υπόλοιπη Ευρώπη και να πρωταγωνιστήσει στους ρυθμούς ανάπτυξης είναι εφικτός και υπήρχε μέχρι χθες. Πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια ώστε να επιτύχουμε τα επόμενα χρόνια η οικονομία να μη χάσει τη σημερινή της δυναμική. Η όποια ήττα της Ν.Δ. στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές καταγράφηκε θα πρέπει να αποτελεί το έναυσμα μιας συσπείρωσης και ώθησης σε ανάπτυξη όπου πρέπει να «σπάσουν» αβγά για να λυθούν νέα και τα χρονίζοντα προβλήματα.

Ολιγοπώλια

Η κυβέρνηση γενικά και ο υπουργός Οικονομικών ειδικότερα πρέπει να αντιμετωπίσουν το μεγάλο πρόβλημα του κόστους του χρήματος που αποτελεί σημαντικό παράγοντα αναχαίτισης των ιδιωτικών επενδύσεων και της οικοδομικής δραστηριότητας. Δεν είναι όμως μόνο το θέμα του αυξημένου κόστους στον δανεισμό που πυροδοτεί τον πληθωρισμό και ενοχλεί, αλλά και τα μεγάλα κέρδη των τραπεζών οι οποίες έχουν βοηθηθεί πολλαπλά από τα δισ. των φορολογουμένων στην ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας προκειμένου να μη χρεοκοπήσουν. Τώρα βλέπουμε οι τράπεζες να αντλούν χρήμα με εξευτελιστικό κόστος μέσω των καταθέσεων και να το χρησιμοποιούν για δανεισμό όπου επιβάλλουν πολλαπλάσιο επιτόκιο. Η μεγάλη αυτή διαφορά στα επιτόκια φέρνει εξόφθαλμα μεγάλα κέρδη.

Το τελευταίο δωδεκάμηνο το μέσο σταθμικό επιτόκιο στις καταθέσεις των τραπεζών έχει μείνει αμετάβλητο σε ένα μηδαμινό 0,4% (πίνακας 2). Αντίθετα το μέσο επιτόκιο δανεισμού είχε εκτοξευτεί στο 6,3% τον Αύγουστο του 2023 από 4% τον Αύγουστο του 2022. Ετσι η διαφορά στα επιτόκια  δίνει ένα περιθώριο κέρδους στις τράπεζες της τάξης του 6% σήμερα. Συγκριτικά στην Ιταλία το περιθώριο κέρδους των τραπεζών είναι λίγο πάνω από 2%, στην Ιρλανδία λίγο κάτω από 2% και στην Ισπανία 2,5%. Με τα επιτόκια στην Ευρώπη να μη φαίνεται για την ώρα ότι θα πέσουν, η κερδοφορία των τραπεζών θα αυξάνεται, το κόστος του δανεισμού θα παραμένει ένας αρνητικός παράγοντας για τις επενδύσεις και τον πληθωρισμό, ενώ οι καταθέτες θα λαμβάνουν ψίχουλα στις αποταμιεύσεις τους. Μπορεί στο σύστημα της ευρωζώνης οι αποφάσεις ως προς το ύψος των επιτοκίων δανεισμού αρχικά να καθορίζονται από την ΕΚΤ, ο μέσος πολίτης όμως βλέποντας το ολιγοπώλιο των τραπεζών να λειτουργεί τοκογλυφικά και το θέμα των κόκκινων δανείων να σπρώχνει όλο και περισσότερα σπίτια σε πλειστηριασμό, φυσιολογικά αγανακτεί και αντιδρά με απορριπτική ψήφο προς την κυβέρνηση.

Ενα άλλο ακανθώδες πρόβλημα της σημερινής οικονομικής πολιτικής είναι η μεταβλητότητα και η υψηλή τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με τα εισοδήματα. Η απότομη αύξηση της πρώτης ύλης στην ηλεκτροπαραγωγή είναι το εισαγόμενο φυσικό αέριο που σήμερα σε μεγάλο βαθμό ακόμα χρησιμοποιείται. Η τιμή του είχε ανέβει υπερβολικά μέχρι το καλοκαίρι του 2022 προκαλώντας την εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής και δυστυχώς τις ανάρμοστες πρακτικές ορισμένων παρόχων που τίναξαν στον αέρα τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Τελικά αναγκάστηκε η κυβέρνηση να παρέμβει πυροσβεστικά. Η απειλή όμως νέων απότομων αυξήσεων στην τιμή του ρεύματος παραμένει εφόσον οι ρήτρες αναπροσαρμογής θα επανέλθουν από το επόμενο έτος ενώ οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή έχουν φέρει τα πάνω – κάτω στο διεθνές σύστημα διανομής και εμπορίας ορυκτών καυσίμων. Λόγω της αύξησης των ΑΠΕ στην Ελλάδα έχουν γίνει σημαντικές βελτιώσεις στο μίγμα των καυσίμων που χρησιμοποιούμε. Το κόστος όμως της μετάβασης σε μια πιο πράσινη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι μεγάλο, ιδιαίτερα για τα νοικοκυριά που προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες θέρμανσης ή ψύξης.  Μπορεί οι τιμές ανά κιλοβατώρα να έχουν κοπάσει (πίνακας 3), αλλά κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει σήμερα πώς θα αντιδράσουν στα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή χώρες φίλα προσκείμενες προς τους Παλαιστινίους, όπως η Αλγερία και το Κατάρ, από όπου προμηθεύεται η Ευρώπη σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου.

Καύσιμα

Η τιμή του πετρελαίου παραμένει επίσης μια άλλη αστάθμητη παράμετρος στην ενεργειακή εξίσωση που σε σημαντικό βαθμό καθορίζει το πληθωριστικό κύμα στις τιμές των παραγόμενων προϊόντων. Στην Ελλάδα το σύστημα πετρελαιοειδών είναι επιβαρυμένο με μεγάλο αριθμό φόρων και τελών, όπου εκτός από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης που είναι ένα σταθερό ποσό, όλα τα άλλα «καπέλα» υπολογίζονται ως ποσοστό επί της τιμής και έτσι μεγεθύνουν το κόστος όταν οι τιμές των πετρελαιοειδών βρίσκονται σε φάση ανόδου. Μειώσεις όμως στο θέμα της φορολόγησης είναι δύσκολες γιατί στηρίζουν ένα μεγάλο κομμάτι του προϋπολογισμού.  Στον πίνακα 4 παραθέτουμε ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα εξέλιξης στις τιμές του πετρελαίου κίνησης.  Αναφέρουμε την τιμή στη Μεσόγειο γιατί βάσει αυτής καθορίζεται και η τιμολογιακή πολιτική των διυλιστηρίων εδώ. Η παραδοτέα τιμή CIF Μεσογείου την περασμένη εβδομάδα, όπως καταγράφεται στην πλατφόρμα Platts, ήταν €0,73/λίτρο και συγκρίνεται με την τιμή των διυλιστηρίων ΕΛΠΕ, που ήταν €1,29/λίτρο η οποία όμως συμπεριλαμβάνει τον ΕΦΚ συν τέλη και εισφορές για τελωνειακούς, τον ειδικό λογαριασμό πετρελαιοειδών και τη ΡΑΕ που συμποσούνται σε €0,52/λίτρο. Στη συνέχεια  εφόσον προστεθεί το κόστος μεταφοράς και διανομής από τα διυλιστήρια μέχρι τους σταθμούς των πρατηρίων και προστεθούν τα κέρδη των μεσαζόντων, η τελική τιμή στην αντλία μαζί με τον ΦΠΑ φτάνει το €1,82/λίτρο. Προκειμένου να συμπιεστούν τα κόστη και τα περιθώρια κέρδους όλων των εμπλεκομένων στην αλυσίδα μέχρι τον καταναλωτή, απαιτείται τόλμη, η κυβέρνηση να συγκρουστεί με ολιγοπωλιακές καταστάσεις αλλά και αναμόρφωση των δημοσιονομικών εσόδων ώστε να αποφασίσει να μειώσει τη δική της μερίδα του λέοντος η οποία επιβαρύνει την τελική τιμή.

Η εμπειρία μέχρι τώρα υπαγορεύει ότι ο πληθωρισμός δύσκολα μπορεί να πέσει όπως ήδη αναγνωρίζεται με τις σε μεγάλο βαθμό ατελέσφορες προσπάθειες να μειωθούν τα συντεχνιακά συμφέρονται που κρατούν υψηλά τις τιμές διατροφής. Οταν επίσης στη ρίζα της ακρίβειας ενδημεί το κόστος του χρήματος και σε μεγαλύτερο βαθμό η τιμολογιακή πολιτική στην ενέργεια, είναι πρόδηλο ότι οι κυβερνητικές προσπάθειες πρέπει να πολλαπλασιαστούν από ό,τι έχει γίνει μέχρι τώρα. Απαιτείται ανάληψη πολιτικού κόστους και η σημερινή κυβέρνηση να λειτουργεί ως παράταξη και όχι ως φέουδο με φυγόκεντρες δυνάμεις που δημιουργούν αντάρτες.

Ειδήσεις σήμερα

Κλιματική κρίση: «Βόμβα» για την ιταλική μόδα – Πώς χτυπιέται η χειμερινή κολεξιόν

Ψήνεται δεξιά «Ομπρέλα»; Σε ποιους οι «γαλάζιοι αντάρτες» άνοιξαν την όρεξη

Αποκλειστικό – ΣτΕ: 48 αναβολές σε μία μόνο υπόθεση από έναν δικαστή – Η έκθεση για τις εκκρεμείς δίκες