Παρά το γεγονός ότι το καλάθι του νοικοκυριού, που τέθηκε σε εφαρμογή πριν από 11 μήνες, έβαλε φρένο στις ανατιμήσεις, σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε ο «Ε.Τ.» της Κυριακής, η αξία ενός καλαθιού με 15 βασικά προϊόντα αυξήθηκε κατά 14,1% από τα 32,1 ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2022 στα 36,63 ευρώ τον Οκτώβριο.

Ανοδικά

Ακολουθώντας την ανοδική τροχιά που καταγράφει φέτος το ελαιόλαδο, λόγω της μείωσης της παγκόσμιας παραγωγής σε ποσοστό περίπου 40% ως αποτέλεσμα της έντονης ξηρασίας που έπληξε τις χώρες της Μεσογείου, και το private label γίνεται απαγορευτικό για τις τσέπες των καταναλωτών. Η τιμή του εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου εκτινάχθηκε από τα 6,04 ευρώ τον περυσινό Σεπτέμβριο στα 10,3 ευρώ το λίτρο, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 70,5%, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον πληθωρισμό που παρουσίασαν τα έλαια και τα λίπη τον Σεπτέμβριο (+16,1%). Το ίδιο διάστημα, ωστόσο, παρατηρείται μείωση κατά 44,6% στην τιμή του ηλιελαίου από τα 3,25 στα 1,8 ευρώ το λίτρο, μετά το ξέφρενο ράλι που ακολούθησε από τη στιγμή που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η οποία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα.

Μεγάλες ανατιμήσεις σε ετήσια βάση παρουσιάζουν όμως και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και συγκεκριμένα τα γιαούρτια, με την τιμή της συσκευασίας των 3 τεμαχίων να ανεβαίνει κατά 29,6%, από 1,35 σε 1,75 ευρώ. Αυτή η άνοδος προκαλεί εντύπωση, καθώς η τιμή παραγωγού του αγελαδινού γάλακτος έχει επιστρέψει στα φυσιολογικά επίπεδα, 0,55 ευρώ το λίτρο, ενώ στο καλάθι του νοικοκυριού τα γιαούρτια ιδιωτικής ετικέτας έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Από την άλλη, μικρή αποκλιμάκωση κατά 3,2% σημειώνεται στην τιμή του φρέσκου γάλακτος, το οποίο από το 1,24 ευρώ υποχώρησε στο 1,20 ευρώ το λίτρο. Ωστόσο, επειδή το συγκεκριμένο προϊόν βρίσκεται από την αρχή σχεδόν του μέτρου στο καλάθι του νοικοκυριού, η τιμή του για μεγάλο διάστημα ήταν στο 1,12 ευρώ, πράγμα που δείχνει ότι ναι μεν λειτούργησε ο ανταγωνισμός, αλλά η τιμή του «τσίμπησε» και πάλι (+7,1%), παρουσιάζοντας πλήρη αντιστοιχία με τον πληθωρισμό στα γαλακτοκομικά, που σε ετήσια βάση έτρεξε με 6,7%.

Κατά 27,4% ακριβότερα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά πωλείται στα σούπερ μάρκετ και η πάριζα ιδιωτικής ετικέτας, καθώς από τα 3,98 ευρώ εκτοξεύθηκε στα 5,07 ευρώ το κιλό.

Λαχανικά

Σε ό,τι αφορά τα λαχανικά, όπου ο πληθωρισμός τρέχει με υψηλό διψήφιο ποσοστό (+17,7%), αποτυπώνεται και στα ράφια, με τα κατεψυγμένα φασολάκια private label να ανατιμώνται κατά 20,7%, από 1,45 σε 1,75 ευρώ και τον αρακά κατά 8,1%.

Αυξημένες είναι οι τιμές και των ζυμαρικών ιδιωτικής ετικέτας, από 0,56 σε 0,62 ευρώ (+10,7%), ωστόσο έχουν παραμείνει σταθερές για μεγάλο διάστημα, από τότε που τέθηκε σε ισχύ το καλάθι, όπως συνέβη και με τα όσπρια P.L.

Σταθεροποίηση, όμως, καταγράφεται και στα είδη καθαρισμού και τα χαρτικά, με τις τιμές τους είτε να παραμένουν αμετάβλητες είτε να υποχωρούν.

Κερδίζουν συνεχώς έδαφος

Παρότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας παρουσιάζουν μεγαλύτερες ανατιμήσεις σε σχέση με τα επώνυμα, το γεγονός ότι παραμένουν σημαντικά φθηνότερα οδηγεί τους καταναλωτές να τα βάζουν στο καλάθι τους.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Circana, το μερίδιό τους σε αξία ανέβηκε περαιτέρω στο επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2023 στο 26,2% από 25,4% το αντίστοιχο διάστημα του 2022, ενώ αναπτύσσονται με ρυθμό 13,3%, όταν την ίδια ώρα στα επώνυμα ο ρυθμός ανάπτυξης είναι μόλις στο 8,6%.

Μάλιστα, στα τρόφιμα το μερίδιο των private label προϊόντων είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο, στο 26,5%, από 26,1% πέρυσι, και ακολουθούν τα είδη νοικοκυριού με 26,2%. Τέλος, στην κατηγορία των ειδών ατομικής υγιεινής και ομορφιάς είναι, επίσης, υψηλό στο 21,5%.

Τα πιο δημοφιλή προϊόντα

Τη στροφή των καταναλωτών στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας επιβεβαιώνει και έρευνα της Focus Bari, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες, η οποία δείχνει ότι σχεδόν όλοι οι Ελληνες καταναλωτές (96%) τα έχουν αγοράσει έστω και μία φορά, ενώ το 93% δηλώνει ότι αγοράζει τακτικά private label προϊόντα, με την άποψή τους για την ποιότητά τους να βελτιώνεται διαχρονικά σημειώνοντας ότι τα είδη αυτά θεωρούνται πραγματικά «value for money».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, το 2000 το ποσοστό αυτών που αγόραζαν P.L. ήταν στο 74%, δέκα χρόνια αργότερα ανέβηκε στο 89% και τον Σεπτέμβριο του 2023 το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 96%.

Οι πιο δημοφιλείς για τα νοικοκυριά κατηγορίες είναι το χαρτί κουζίνας (45%), το χαρτί υγείας (43%), οι χαρτοπετσέτες (38%), τα ζυμαρικά (37%), το ρύζι (28%), το αλουμινόχαρτο (26%) και οι σακούλες απορριμμάτων (26%).

Αρκετά διαδεδομένα όμως είναι και τα ντοματοειδή (24%), η διαφανής μεμβράνη (23%), τα χαρτομάντιλα (22%) και διάφορα είδη οσπρίων (21%-22%).

Αντίθετα, τα προϊόντα που προτιμούν λιγότερο οι καταναλωτές είναι τα αφρόλουτρα, οι κονσέρβες τόνου, οι αλοιφές, ο καφές και οι φρυγανιές.

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΤΙΚΕΤΑΣ 

ΠΡΟΪΟΝΤΑ	ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2022 ΤΙΜΗ ΣΕ €	ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2023 ΤΙΜΗ ΣΕ €	ΜΕΤΑΒΟΛΗ (%)
Γάλα φρέσκο (1 λίτρο)	1,24	1,20	-3,2%
Στιγμιαίος καφές (100 gr)	2,40	2,30	-4,2%
Αλεύρι (1 kg)	0,94	0,80	-14,9%
Γιαούρτια (3Χ200 gr)	1,35	1,75	+29,6%
Ρύζι (500 gr)	0,82	0,86	+4,9%
Μακαρόνια Νο10 (500 gr)	0,56	0,62	+10,7%
Πάριζα (1 kg)	3,98	5,07	+27,4%
Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο (1 λίτρο)	6,04	10,30	+70,5%
Ηλιέλαιο (1 λίτρο)	3,25	1,80	-44,6%
Φασολάκια κατεψυγμένα (1 kg)	1,45	1,75	+20,7%
Αρακάς	1,72	1,86	+8,1%
Φακές (500 gr)	1,15	1,15	–
Χλωρίνη (1.250 gr)	0,94	0,94	–
Απορρυπαντικό πιάτων (500 ml)	0,98	0,95	-3,1%
Ρολά υγείας (12 τμχ.)	5,28	5,28	–
ΣΥΝΟΛΟ	32,1	36,63	+14,1%

Αυξήσεις-φωτιά και σε βασικά είδη διατροφής

Ελέγχους σε προϊόντα που είναι απαραίτητα για κάθε νοικοκυριό πραγματοποιεί το υπουργείο Ανάπτυξης (ΥΠΑΝ) και εφόσον εντοπιστούν κρούσματα αισχροκέρδειας επιβάλλονται «τσουχτερά» πρόστιμα.

Αλλωστε, με τον πληθωρισμό να καλπάζει διεθνώς, ζητούμενο -προς όφελος των καταναλωτών- είναι η τιμή πώλησης τουλάχιστον για βασικά αγαθά, όπως είναι η φέτα, το ψωμί και το ελαιόλαδο, να διατηρηθεί σε προσιτά επίπεδα.

Φέτα

Οσον αφορά στο κόστος της φέτας (συσκευασία 400 γραμμ. σε άλμη), σε έξι διαφορετικές ετικέτες, κυμαίνεται από 5,71 έως 6,56 ευρώ τον τρέχοντα μήνα, ενώ το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου 2023 διαμορφωνόταν από 5,26 έως 6,38 ευρώ (αύξηση κατά 8,55% στην πιο οικονομική και κατά 2,82% στην πιο ακριβή ετικέτα του διμήνου).

Η φέτα, μάλιστα, είναι μία από τις κατηγορίες προϊόντων που συνθέτουν το καλάθι του νοικοκυριού. Ωστόσο, έγκειται στη διακριτική ευχέρεια των σούπερ μάρκετ να αποφασίσουν ποια από τις ετικέτες θα εντάσσεται στην πρωτοβουλία κάθε εβδομάδα, σε ποια θα πραγματοποιείται προσφορά ανεξαρτήτως καλαθιού, σε ποια η τιμή θα παραμείνει αμετάβλητη ή θα αυξηθεί σε βαθμό που να μη θεωρείται αισχροκέρδεια (βάσει νόμου) κ.λπ.

Ο υπουργός Ανάπτυξης, Κώστας Σκρέκας, είχε δώσει το στίγμα των προτεραιοτήτων σε θέματα αγοράς από τον περασμένο Ιούλιο, όταν στο πλαίσιο των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης αναφέρθηκε σε πρωτοβουλίες για τη στήριξη και την προστασία των εγχώριων προϊόντων, με ισχυροποίηση και εκσυγχρονισμό των ελληνικών σημάτων.

Σε αυτήν την κατεύθυνση, έγιναν έλεγχοι από τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ), που οδήγησαν στην επιβολή προστίμων για παραπλάνηση των καταναλωτών. Για παράδειγμα, κάποιες επιχειρήσεις διέθεταν φέτα, λέγοντας, αναληθώς, πως πρόκειται για προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ). Επίσης, επιβλήθηκαν πρόστιμα που αφορούσαν σε διάθεση χύμα λαδιού.

Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να επισημανθεί πως καταγράφεται σημαντική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στην κατηγορία «γαλακτοκομικά προϊόντα και αβγά». Τον Ιούνιο το ποσοστό διαμορφώθηκε σε 15,3%, τον Ιούλιο σε 14,4%, τον Αύγουστο σε 11,9% και τον Σεπτέμβριο σε 6,7% (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ).

Με 4,8% έτρεξε τον Σεπτέμβριο ο πληθωρισμός στο ψωμί

Στην περίπτωση του ψωμιού, οι τιμές ποικίλλουν, αναλόγως του είδους του και αν πρόκειται για φρέσκο, που πωλείται στους φούρνους της γειτονιάς, ή για προψημένο, διατηρημένο και κατεψυγμένο άρτο -για τον οποίο δεν ακολουθείται η παραγωγική διαδικασία που προβλέπεται για το ψωμί. Το τελευταίο πωλείται, συνήθως, στα σούπερ μάρκετ.

Σε σχέση με το φρέσκο ψωμί, το κόστος για το παραδοσιακό, το χωριάτικο με ή χωρίς σουσάμι, το πολυτελείας, καθώς επίσης τη μαργαρίτα και το ηπειρώτικο με ή χωρίς σουσάμι, διαμορφώνεται περί το 1,10 ευρώ το τεμάχιο. Για μπαγκέτα γαλλικού τύπου με προζύμι, χωριάτικο και γιαννιώτικο με προζύμι, ψωμί Θράκης και ολικής με βύνη η τιμή είναι 1,20 ευρώ, ενώ για το ολικής πολύσπορο φτάνει τα 1,70 ευρώ.

Παράλληλα, μερικές ενδεικτικές τιμές για το ψωμί που πωλείται στα σούπερ μάρκετ είναι οι εξής: Το αρτοσκεύασμα ψημένο, κατεψυγμένο (420 γραμμ.) κοστίζει 1,67 ευρώ, η λευκή, ψημένη, κατεψυγμένη μπαγκέτα (250 γραμμ.) 0,88 ευρώ, το προζυμένιο καρβέλι (530 γραμμ.) 2,14 ευρώ, η λευκή φραντζόλα, προψημένη, κατεψυγμένη (350 γραμμ.) 0,92 ευρώ κ.λπ.

Επαφές

Στο μεταξύ, σε συνάντηση (2/10) που είχε ο κ. Σκρέκας με εκπροσώπους της Ομοσπονδίας Αρτοποιών Ελλάδος, τους ζήτησε να παραμείνει σταθερή η τιμή του φρέσκου ψωμιού. Εκείνοι τον διαβεβαίωσαν ότι η πρόθεση των αρτοποιών δεν είναι να προβούν σε αυξήσεις. Μάλιστα, συμφωνήθηκε -κατόπιν αιτήματος της Ομοσπονδίας- να γίνονται αυστηρότεροι έλεγχοι, κυρίως στις τιμές των πρώτων υλών που χρησιμοποιούν οι αρτοποιοί.

«Η αύξηση στα άλευρα, της τάξεως του 10%, έγινε αρχές Αυγούστου. Από τότε είχαμε δηλώσει ότι θα την απορροφήσουμε και πως δεν θα μετακυλίσει στην κατανάλωση. Και τώρα, η θέση μας -εκπροσωπώντας τον κλάδο- είναι οι τιμές να παραμείνουν σταθερές για το επόμενο χρονικό διάστημα. Αυτό που ζητήσαμε από τον υπουργό είναι να ενταθούν και να διευρυνθούν οι έλεγχοι προς όλους τους προμηθευτές μας (σ.σ.: εταιρίες πώλησης προϊόντων, όπως άλευρα, βούτυρα κ.λπ.), διότι -και εμείς- αγοράζουμε υλικά με αυξημένο κόστος. Μας διαβεβαίωσε ότι οι έλεγχοι θα συνεχιστούν και θα ενταθούν», δήλωσε ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αρτοποιών Ελλάδος, Μιχάλης Μούσιος, στον «Ε.Τ.» της Κυριακής.

Επάρκεια

«Σήμερα και στην Ελλάδα που παράγουμε σκληρά σιτηρά και εξάγουμε, αλλά και παγκοσμίως υπάρχει σημαντική επάρκεια. Από τη στιγμή που υπάρχει επάρκεια σιτηρών, λοιπόν, δεν θα έχουμε αυξήσεις στα άλευρα. Και αν τυχόν συμβούν, θα είναι καθαρά λόγω κερδοσκοπίας. Αυτό που περιμένουμε για το επόμενο χρονικό διάστημα είναι η μείωση και όχι η αύξηση στις τιμές των αλεύρων. Δεν τίθεται θέμα αυξήσεων και στους φούρνους της γειτονιάς, στη βιοτεχνική αρτοποιία, από τον Μάρτιο του 2022 έως και σήμερα οι τιμές είναι σταθερές, δεν έχουν αλλάξει», σχολίασε ο ίδιος και πρόσθεσε: «Στα μικρά μαγαζιά η αύξηση ενός προϊόντος είναι εις βάρος τους. Βλέπουμε τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καταναλωτής. Δεν είμαστε στην κατηγορία των Ανώνυμων Εταιριών. Στους φούρνους της γειτονιάς, ο πελάτης για εμάς έχει ονοματεπώνυμο, τον γνωρίζουμε και μας γνωρίζει χρόνια. Μεγαλώσαμε μαζί. Θα εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο, θα κάνουμε μεγάλη προσπάθεια. Αρκεί να μην έχουμε το επόμενο χρονικό διάστημα κάποιο έκτακτο γεγονός, π.χ. σημαντικές αυξήσεις στα άλευρα, στα σιτηρά, κάτι που δεν φαίνεται από τα στοιχεία. Δεν δεσμευτήκαμε για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και ούτε μας το ζήτησε ο υπουργός, διότι κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα συμβεί στο μέλλον».

Ο πληθωρισμός στο ψωμί ακολουθεί καθοδική πορεία, καθώς τον περασμένο Ιούνιο διαμορφώθηκε σε 9,5%, τον Ιούλιο σε 8,6%, τον Αύγουστο σε 6,6% και τον Σεπτέμβριο σε 4,8% (κατηγορία «ψωμί και δημητριακά», στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ).

«Χρυσός» το ελαιόλαδο

Στο ελαιόλαδο οι τιμές κινούνται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με πέρυσι. Σήμερα, για παράδειγμα, το κλασικό ελαιόλαδο κοστίζει 10,60 ευρώ το λίτρο και το εξαιρετικό παρθένο παραδοσιακό 13,98 ευρώ. Στην περίπτωση της ιδιωτικής ετικέτας, το ελαιόλαδο κοστίζει 9,42 ευρώ και το έξτρα παρθένο 12,39 ευρώ το λίτρο. Και αυτά, όταν η τιμή για το επώνυμο παρθένο ελαιόλαδο διαμορφωνόταν, πριν από έναν χρόνο περίπου, σε 7,61 ευρώ το λίτρο.

«Το πρόβλημα εντοπίζεται στη μειωμένη παραγωγή, εξαιτίας των καιρικών συνθηκών (υψηλές θερμοκρασίες και απουσία βροχής). Γι’ αυτό έχει εκτοξευτεί η τιμή του ελαιολάδου», επισήμανε στον «Ε.Τ.» της Κυριακής φορέας της αγοράς.

Χαρακτηριστικά σημειώνεται πως το ΥΠΑΝ λαμβάνει μέτρο, βάσει του οποίου από τα τέλη Οκτωβρίου περίπου θα πωλείται φθηνότερα τουλάχιστον κατά 5% στα σούπερ μάρκετ πλήθος προϊόντων, για τουλάχιστον 6 μήνες. Δεν υπάρχει υποχρεωτικότητα ούτε περιορισμός στα προϊόντα (ποια και πόσα). Αυτό σημαίνει πως, δυνητικά, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε κάποια από τα παραπάνω (φέτα, ψωμί και ελαιόλαδο), που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ.

Επιφυλακτικοί

Για την περίπτωση του ελαιολάδου, όμως, προς το παρόν δεν έχει εκφραστεί ενδιαφέρον συμμετοχής στην πρωτοβουλία από προμηθευτές. Αρμόδιες πηγές εξήγησαν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής πως πρόκειται, άλλωστε, «για ένα χρηματιστηριακό αγαθό. Οπότε, είναι δύσκολο να δεσμευτεί κανείς για μείωση τιμής, διάρκειας τουλάχιστον 6 μηνών», που προβλέπει το μέτρο.

Στις συναντήσεις που έχει κάνει ο κ. Σκρέκας με φορείς της αγοράς, πάντως, συμπεριλαμβάνονται οι τυποποιητές ελαιολάδου. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, από τους ελέγχους που έχει πραγματοποιήσει η ΔΙΜΕΑ σε τυποποιητικές επιχειρήσεις δεν προκύπτουν φαινόμενα αισχροκέρδειας, «αποτελούν, βέβαια, τον τελευταίο κρίκο της στην εν λόγω εφοδιαστική αλυσίδα», όπως σημειώνουν οι ίδιες πηγές.

Στην κατηγορία «έλαια και λίπη» (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) ο πληθωρισμός διατηρείται σε διψήφιο ποσοστό. Από 14,2% τον Ιούνιο έπεσε σε 10,6% τον Ιούλιο, για να ακολουθήσει -και πάλι- ανοδική πορεία από τον Αύγουστο (12%), που ενισχύθηκε, περαιτέρω, τον Σεπτέμβριο (16,1%).

Κοινοποίηση τιμών

Σε κάθε περίπτωση, η τριπλέτα αυτών των προϊόντων (φέτα, ελαιόλαδο και ψωμί) είναι μέσα στη λίστα των αγαθών για τα οποία υποχρεούνται τα σούπερ μάρκετ, με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 90.000.000 ευρώ, να κοινοποιούν στο ΥΠΑΝ τους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών τους και τις μεταβολές αυτών, προκειμένου να εντοπίζονται αμέσως αυτά στα οποία προωθούνται αυξήσεις.

Από εκεί και πέρα, ο κ. Σκρέκας βρίσκεται σε επικοινωνία με εκπροσώπους από όλη τη βιομηχανία τροφίμων για το θέμα της ακρίβειας και φαίνεται να ανταποκρίνονται θετικά στο αίτημα συγκράτησης των τιμών, με σκοπό τη στήριξη των καταναλωτών.

Προ ημερών (12/10), μάλιστα, σε συνάντηση που είχε με τα μέλη του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), ζήτησε, συγκεκριμένα, τη στήριξη της βιομηχανίας τροφίμων, στη νέα κυβερνητική πρωτοβουλία περί μείωσης κόστους σε επιλεγμένα προϊόντα τουλάχιστον κατά 5%. «Oπως πράξαμε με το καλάθι του νοικοκυριού το προηγούμενο διάστημα, έτσι και σήμερα, θα σταθούμε δίπλα στους καταναλωτές σε αυτήν τη δύσκολη συγκυρία», δήλωσε ο πρόεδρος του ΣΕΒΤ, Ιωάννης Γιώτης.

Οι τιμές λιανικής (σούπερ μάρκετ) πέρυσι και φέτος

Προϊόντα	Τιμές 24.10.2022 (σε €)	Τιμές 17.10.2023 (σε €)
Ψωμί για τοστ (700 γραμμ.)	1,74	1,88
Ψωμί φραντζόλα (480 γραμμ.)	1,87	1,87
Φέτα σε άλμη (400 γραμμ.)	5,34	5,68
Παρθένο ελαιόλαδο (1 λίτρο)	7,61	14,79
Αλεύρι για όλες τις χρήσεις (1 κιλό)	1,76	1,86

 

Ειδήσεις σήμερα