Στο παρόν βιβλίο με τίτλο «Καινοτομία και βιομηχανικός μετασχηματισμός στην Ελλάδα 1950-1973. Διαδεδομένοι μύθοι και αφανείς αλήθειες» διαπιστώνουμε όμως ότι η τεχνολογική ιστορία της ελληνικής βιομηχανίας δεν είναι απλώς ενδιαφέρουσα, είναι συναρπαστική. Ειδικά για όσους από εμάς πιστεύουν ότι η ελληνική βιομηχανία δεν εισήγαγε καινοτομίες, η ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου είναι χρησιμότατη.

Ο συγγραφέας Λευτέρης Αναστασάκης, με ακαδημαϊκή πειθαρχία και με τη μελέτη περιπτώσεων (case studies) επτά εμβληματικών επιχειρήσεων που αποτελούσαν το 25% της ελληνικής μεταπολεμικής βιομηχανίας, αποδεικνύει ότι η ελληνική βιομηχανία πέτυχε ακριβώς επειδή ήταν καινοτομική.

Στον πρόλογο

Αν αυτό είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο οι περισσότεροι από εμάς ίσως δεν θα έχουν ισχυρές αντιδράσεις, τα επόμενα δύο συμπεράσματα από το βιβλίο «Καινοτομία και βιομηχανικός μετασχηματισμός 1950-1973. Διαδεδομένοι μύθοι και αφανείς αλήθειες» πραγματικά μας βρίσκουν ενστικτωδώς αντιθέτους. Οπως αναφέρει και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, στον πρόλογο του βιβλίου, ο συγγραφέας επιχειρεί έναν άθλο. Επιχειρεί να αποδείξει και τελικά αποδεικνύει με αντικειμενικά ποσοτικά δεδομένα ότι, πέραν της καινοτομίας, η ελληνική μεταπολεμική βιομηχανία συνεισέφερε στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της χώρας και στην άνοδο του μέσου μορφωτικού επιπέδου των Ελλήνων. Είναι δύο συμπεράσματα τα οποία δύσκολα θα γίνουν δημοφιλή, πλην όμως τεκμηριώνονται μέσα από την ανάλυση του βιβλίου.

Το βιβλίο επιτυγχάνει έναν δύσκολο συνδυασμό. Να είναι εύληπτο και κατανοητό από τον μέσο αναγνώστη, ο οποίος επιθυμεί να μάθει τη νεότερη ιστορία της χώρας μας, ενώ παράλληλα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εξειδικευμένο κοινό που ενδιαφέρεται να εντρυφήσει στα δεδομένα της σύγχρονης ελληνικής βιομηχανίας και οικονομίας.

Ο συγγραφέας έλαβε συνεντεύξεις από δεκάδες πρωταγωνιστές των δεκαετιών ’50, ’60 και ’70, οι οποίοι ήταν σε υπεύθυνες θέσεις σε σχετικά νεαρή ηλικία τις δεκαετίες αυτές, ενώ παραμένουν και σήμερα εν ζωή με απόλυτη πνευματική διαύγεια. Ουσιαστικά, το βιβλίο αποτελεί το απόσταγμα των γνώσεων και των εμπειριών των ανθρώπων αυτών. Η παράθεση των ονομάτων και των δράσεων των δεκάδων πρωταγωνιστών δίνει ρυθμό στη διήγηση και δεν καθιστά καθόλου κουραστική την ανάγνωση ενός βιβλίου που αναγκαστικά περιέχει αρκετούς πίνακες με ποσοτικά δεδομένα από επίσημες πηγές.

Αξίζει να αναφερθούν ορισμένες φράσεις από τον πρόλογο του κ. Στουρνάρα: «Για να καταφέρει όμως να απαντήσει τα ερωτήματά του, ο Λ. Αναστασάκης επιχειρεί έναν άθλο: Εξετάζει με εξονυχιστική λεπτομέρεια τις υπό μελέτη εταιρείες και μέσα από τα ευρήματά του καταλήγει στα τόσο σημαντικά και ενδιαφέροντα συμπεράσματά του. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει την ιστορία της ιδρύσεως των εταιρειών, λεπτομέρειες για τη ζωή και το έργο των ιδρυτών τους και άγνωστα μέχρι σήμερα στοιχεία, που αποτελούν αποτέλεσμα προσωπικής του έρευνας και συζητήσεών του με πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διοίκηση των εταιρειών αυτών.

Το βιβλίο του Λ. Αναστασάκη διαπραγματεύεται ένα θέμα, το οποίο έχει ερευνηθεί περιορισμένα στην ελληνική βιβλιογραφία. Η ανάπτυξη, η εξέλιξη και τα αποτελέσματα της βιομηχανίας μετά το 1950 έχουν μελετηθεί από ορισμένους συγγραφείς, κανένας όμως δεν είχε εξετάσει την τεχνολογική συνιστώσα της. Γι’ αυτόν τον λόγο το βιβλίο είναι πολύτιμο για τον μελετητή της μεταπολεμικής περιόδου και για τον οικονομικό ιστορικό, που εξετάζει τις παραμέτρους που διαμόρφωσαν την έκρηξη της οικονομικής ανάπτυξης κατά την προδικτατορική περίοδο».

Επίλογος

Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο επίλογος του πρώην διοικητή της Εμπορικής Τράπεζας και του ΟΤΕ, κ. Παναγή Βουρλούμη, που ξεκινά γράφοντας: «Διαβάζοντας το βιβλίο του Λευτέρη Αναστασάκη στην αρχή δυσανασχέτησα. Μα γιατί, τέλος πάντων, επιμένει να τονίζει συνεχώς ότι την περίοδο που εξετάζει, 1950-1973, βελτιώθηκε τόσο πολύ το επίπεδο της ζωής στην Ελλάδα; Κατόπιν όμως σκέφτηκα ότι το βιβλίο απευθύνεται σε αναγνώστες οι περισσότεροι των οποίων γεννήθηκαν μετά το 1950. Για τη γενιά μου που τα έζησε, όσα περιγράφει το βιβλίο είναι αυτονόητα. Για τους σημερινούς νέους, αλλά και μεσήλικες, αποτελούν terra incognita ή κάτι που είναι χειρότερο, πρόσφορο έδαφος για να φυτρώσουν επάνω του διάφοροι μύθοι περί της δήθεν αρνητικής επίδρασης που είχαν η βιομηχανία και οι δημιουργοί της στον τόπο μας. Και το ζήτημα είναι σοβαρό γιατί δεν πρόκειται απλά για την αποκατάσταση μιας ιστορικής πλάνης αλλά έχει να κάνει με αξίες και κοινωνικά πρότυπα. Μπράβο, λοιπόν, ήταν καιρός και ανάγκη να αρχίσουν να μπαίνουν τα πράγματα στη σωστή τους θέση».

Στο «Χαμόγελο του παιδιού» τα έσοδα από τις πωλήσεις

Το βιβλίο, ουσιαστικά, δημιουργεί μία νέα κατηγορία στη βιβλιογραφία, τον συνδυασμό οικονομικής, τεχνολογικής και κοινωνικής ιστορίας της χώρας, μέσα στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής και εθνικής ιστορίας.

Να σημειωθεί ότι το 100% των εσόδων από τα συγγραφικά δικαιώματα ο συγγραφέας Λευτέρης Αναστασάκης τα διαθέτει στο «Χαμόγελο του παιδιού».