Με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να χτυπούν… κόκκινο και υπό τον φόβο της τέταρτης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών η κοινωνική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ πάει περίπατο… Αντιμέτωποι με το σφυρί θα βρεθούν, σύντομα, όχι μόνο οι λεγόμενοι στρατηγικοί κακοπληρωτές, αλλά και οι οικονομικά αδύναμοι δανειολήπτες που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις δόσεις τους.

Κατά τη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ μέσα στην εβδομάδα ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος υπερασπίστηκε την άτυπη συμφωνία τραπεζών-υπουργείου Δικαιοσύνης να εξαιρούνται από τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς σπίτια εμπορικής αξίας έως 300.000 ευρώ. Στη σύντομη παρέμβασή του ξεκαθάρισε ότι οι πλειστηριασμοί για μεγάλης αξίας ακίνητη περιουσία πρέπει να ξεκινήσουν το αργότερο έως το Μάρτιο, ειδάλλως θα υπάρξει θέμα stress tests και ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως πρώτες θα βγουν στο σφυρί βίλες, μερικές από τις οποίες, μάλιστα, έχουν ήδη μπει στο στόχαστρο ξένων funds, που επιθυμούν να τις μετατρέψουν σε πολυτελείς εξοχικές κατοικίες. Τραπεζικά στελέχη επισημαίνουν πως αρκετές είναι και οι περιπτώσεις που αφορούν σε κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια, όπου έχουν προγραμματιστεί ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί της ακίνητης περιουσίας των επιχειρηματιών (π.χ. επαγγελματικές στέγες, γραφεία, θέσεις στάθμευσης, οικόπεδα κ.λπ.), κάτω από 300.000 ευρώ όμως, αφού το συγκεκριμένο όριο ισχύει ως κατώτατο πλαφόν μόνο για τις κατοικίες.

Οι δε τράπεζες έχουν δεσμευτεί να ανακτήσουν περίπου 11,5 δισ. ευρώ μέσα από πλειστηριασμούς ακινήτων (ρευστοποιήσεις) έως το 2019. Δεδομένου, ωστόσο, πως η πλειονότητα των κόκκινων δανείων δεν συνδέεται με κατοικίες άνω των 300.000 ευρώ, είναι επόμενο για την αντιμετώπισή τους να ακολουθήσουν νέα απανωτά κύματα πλειστηριασμών που θα αφορούν σε σπίτια χαμηλότερης αξίας.

«Δεν γνωρίζουμε τι μέλλει γενέσθαι με τις δικλίδες προστασίας, αφού δεν έχουν γίνει σαφείς οι αλλαγές που έρχονται από 1.1.2018, όπως αυτές συμφωνήθηκαν μεταξύ κυβέρνησης-θεσμών», αναφέρουν τραπεζικά στελέχη, για να προσθέσουν πως «η πρώτη κίνηση θα είναι να πέσει το όριο από τις 300.000 στις 200.000».

Αρση αποχής

Κυβερνητικά στελέχη ασκούν στενό μαρκάρισμα στους συμβολαιογράφους, ζητώντας τους να αναστείλουν την απόφασή τους για αποχή από τους πλειστηριασμούς έως το τέλος του έτους. Με τη διενέργειά τους, μάλιστα, να αποτελεί προαπαιτούμενο της τρίτης αξιολόγησης, η καθυστέρησή τους συνιστά ήδη αιτία επιπλήξεων από τους εκπροσώπους των δανειστών.

Γύρω στις 20 Νοεμβρίου αναμένεται, τελικά, να κριθεί αν θα συνεχιστεί η αποχή των συμβολαιογράφων από τους πλειστηριασμούς. Στο πλαίσιο έκτακτης γενικής συνέλευσης θα ενημερωθεί το Σώμα για τα νέα δεδομένα και θα υπάρξει αίτημα αναστολής της αποχής. Υπενθυμίζεται η πρόθεση της κυβέρνησης να ξεκινήσουν οι πρώτοι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί στις 29 Νοεμβρίου.

Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί στην ασφάλεια των συμβολαιογράφων κατά τη διενέργεια ηλεκτρονικών πλειστηριασμών στα γραφεία τους. Οι ίδιοι ζητούν -μεταξύ άλλων- την υπαγωγή της ευθύνης και εποπτείας της πλατφόρμας ηλεκτρονικής διενέργειας των πλειστηριασμών στο υπουργείο Δικαιοσύνης και διενέργεια ηλεκτρονικών πλειστηριασμών μία ημέρα την εβδομάδα, σε μία βάρδια.

Η κυβέρνηση κάνει λόγο για αυστηροποίηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, ώστε για σειρά συγκεκριμένων αδικημάτων, π.χ. απειλή και διατάραξη οικιακής ειρήνης εις βάρος συμβολαιογράφων που διενεργούν πλειστηριασμούς, να προβλέπεται η άσκηση αυτεπάγγελτης ποινικής δίωξης και να μην απαιτείται η υποβολή έγκλησης όπως ισχύει σήμερα. Στην πράξη αυτό σημαίνει πως οι αστυνομικές αρχές θα μπορούν να επιλαμβάνονται σε περίπτωση που διαπιστώνεται απειλή και διατάραξη οικιακής ειρήνης που αφορά την εισβολή στα γραφεία των συμβολαιογράφων χωρίς να απαιτείται μήνυση από τους ίδιους.

Πρόσθετα, έχει κοινοποιηθεί η ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας στα Ειρηνοδικεία Αθήνας, Θεσσαλονίκης και σε όποιες άλλες πόλεις κριθεί αναγκαίο, προκειμένου οι πλειστηριασμοί να διενεργούνται με ασφάλεια.

Οι επιλογές των δανειοληπτών για να σώσουν την κατοικία τους

Στο μεταξύ, στον αέρα βρίσκεται η προστασία ακόμη και δανείων που συνδέονται με την πρώτη κατοικία. Κι αυτό, τη στιγμή που το ίδιο το Σύνταγμα αντιμετωπίζει την κατοικία ως άσυλο θεσπίζοντας το απαραβίαστο αυτού και ως αντικείμενο ειδικής φροντίδας από το κράτος. «Είναι πρόδηλο ότι η διενέργεια πλειστηριασμού που αφορά την πρώτη κατοικία του οφειλέτη τού αποστερεί τη δυνατότητα για αξιοπρεπή διαβίωση και βάλλει κατά της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, παραβιάζοντας θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές», τονίζουν νομικοί κύκλοι στον «Ε.Τ.» της Κυριακής. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιλογές που έχουν οι δανειολήπτες συνοψίζονται ως εξής:

1. Καταρχάς, ο νόμος Κατσέλη (3869/2010), γνωστός και ως το τελευταίο «οχυρό» για τους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων στο κόκκινο, ακόμη και αν δεν «ξηλωθεί», άμεσα, το μόνο σίγουρο είναι πως δεν θα έχει καμία σχέση με τον νόμο που ήταν κάποτε. Ηδη οι τράπεζες εισηγούνται την αυστηροποίηση των κριτηρίων ένταξης. Μεταξύ άλλων προτείνουν την άρση του τραπεζικού απορρήτου, κατά το πρότυπο του εξωδικαστικού μηχανισμού, για όσους έχουν κάνει αίτηση υπαγωγής στον νόμο, τη θέσπιση της εξωδικαστικής διευθέτησης, ως υποχρεωτικό βήμα πριν η υπόθεση να φτάσει στο δικαστήριο, την άρση της δυνατότητας να παίρνει κάποιος αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων, με την υποβολή και μόνο της αίτησης υπαγωγής στον νόμο, την κατάργηση της τριετίας βάσει της οποίας διαγράφονται τα χρέη από καταναλωτικά δάνεια ή κάρτες, την αυστηροποίηση των κριτηρίων για όσους σταματούν να εξυπηρετούν τη ρύθμιση κ.λπ. Εφόσον όλα αυτά γίνουν πράξη, θα καταστεί ακόμη πιο δύσκολο για τους δανειολήπτες με στεγαστικά δάνεια στο κόκκινο να υπαχθούν στον νόμο. Υπενθυμίζεται πως επί ηγεσίας Γ. Σταθάκη στο αρμόδιο υπουργείο Ανάπτυξης ο νόμος αναθεωρήθηκε και τέθηκε σε ισχύ από 1.1.2016 περιλαμβάνοντας πιο αυστηρά κριτήρια (εισόδημα και αντικειμενική αξία ακινήτου σε χαμηλά επίπεδα).

2. Με αυτά τα δεδομένα, η τύχη των δανειοληπτών που δεν πληρούν τα κριτήρια ένταξης στον ν.3869/2010 επαφίεται στις προθέσεις του εκάστοτε τραπεζικού ιδρύματος, το οποίο με «μπούσουλα» τον Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών (ΚΔΤ) προτείνει την «κατάλληλη λύση». Γι’ αυτό τον σκοπό λαμβάνονται υπόψη η συνολική οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη, δηλαδή εισοδήματα, ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία κ.ά. Συνοπτικά τα τρία «πακέτα» ρυθμίσεων που προβλέπει ο ΚΔΤ για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια:

• Βραχυπρόθεσμες ρυθμίσεις διάρκειας μικρότερης των 2 ετών που περιλαμβάνουν κεφαλαιοποίηση ή τακτοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών, μειωμένη δόση μεγαλύτερη των οφειλόμενων τόκων, καταβολή μόνο τόκων και περίοδο χάριτος.
• Μεσοπρόθεσμες ρυθμίσεις διάρκειας μεγαλύτερης των 2 ετών που αφορούν σε μείωση επιτοκίου, παράταση διάρκειας του δανείου, διαχωρισμό ή ακόμα και μερική διαγραφή της οφειλής και λειτουργικά αναδιάρθρωση της εταιρείας αλλά και συμφωνία ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο
• Λύσεις οριστικής διευθέτησης που μπορεί να συνδυάζονται με παράδοση εμπράγματης εξασφάλισης προς την τράπεζα ή και οικιοθελή ρευστοποίηση στοιχείων. Περιλαμβάνει εθελοντική παράδοση ή και εκποίηση ενυπόθηκου ακινήτου, διακανονισμό απαιτήσεων αλλά και ολική διαγραφή της οφειλής αν δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση κ.ά.

3. Από εκεί και πέρα σε περίπτωση που δανειολήπτες-τράπεζες δεν τα βρουν υπάρχει και η επιλογή του Συνηγόρου του Καταναλωτή προς εξεύρεση εξωδικαστικής λύσης. Ακόμη ο δανειολήπτης μπορεί να απευθυνθεί στον Διαμεσολαβητή Τραπεζικών Υπηρεσιών, στις Επιτροπές Φιλικού Διακανονισμού ή στο αρμόδιο Δικαστήριο για τη ρύθμιση των δανειακών του υποχρεώσεων.

Κάτι που θα πρέπει να γνωρίζει ο δανειολήπτης είναι ότι για να ξεκινήσει η διαδικασία πλειστηριασμού πρέπει να έχει εκδοθεί διαταγή πληρωμής ή τελεσίδικη δικαστική απόφαση που να τον υποχρεώνει να καταβάλει το οιοδήποτε ποσό. «Η άμυνα που του παρέχει ο νομοθέτης σε μία τέτοια περίπτωση είναι η άσκηση ανακοπής σε 15 εργάσιμες ημέρες και συγχρόνως η άσκηση αίτησης αναστολής, εφόσον υπάρχουν βάσιμοι και παραδεκτοί λόγοι για την άσκηση αυτών των ένδικων μέσων, διότι σε διαφορετική περίπτωση ο δανειολήπτης θα βρεθεί σε δεινή θέση, διότι θα απολέσει άσκοπα χρήματα και χρόνο που θα επιβαρύνει την οφειλή του», επισημαίνουν νομικές πηγές.

«Ο πανικός ότι καταρρέουν οι τράπεζες δεν πείθει κανέναν»

Στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, διάταξη που να προστατεύει το οιοδήποτε ακίνητο από πλειστηριασμό, ακόμη κι αν επρόκειτο για πρώτη κατοικία, δεν υφίσταται. Η τελευταία οριζόντια προστασία επεκτάθηκε μέχρι την 31η.12.2014. Κατά συνέπεια, εν δυνάμει ακίνητα να εκπλειστηριαστούν είναι τα ακίνητα όσων έχουν οφειλές σε τράπεζες, Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία και σαφώς σε οιονδήποτε τρίτο. Η μόνη προστασία παρέχεται με την ένταξη του οφειλέτη στον νόμο Κατσέλη που σαφώς δεν αφορά το σύνολο των ανυπαίτιων οφειλετών.

Τις τελευταίες ημέρες και μετά τον σάλο που προκλήθηκε από δημοσιεύματα για κατασχέσεις και πλειστηριασμούς ακινήτων πρώτης κατοικίας και μάλιστα εξαιρετικά μικρής αξίας, υπήρξε μία άτυπη συμφωνία μεταξύ του υπουργού Δικαιοσύνης και τραπεζών, κατά δηλώσεις αμφοτέρων των μερών, ότι δεν θα εκπλειστηριαστούν ακίνητα που αφορούν πρώτη κατοικία μέχρι 300.000 ευρώ.

Εύλογες απορίες δημιουργούνται, βέβαια, για τους λόγους μη θεσμοθέτησης σχετικής διάταξης, έτσι ώστε το άτυπο αυτό μορατόριουμ να αποκτήσει νομική ισχύ. Και σαφώς απαραίτητη κρίνεται η πρόβλεψη εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων προκειμένου να αποκλειστούν από οιαδήποτε προστασία οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, διότι η οριζόντια αποχή από πλειστηριασμούς κατοικιών έως 300.000 ευρώ μπορεί να συμπεριλάβει κακοπληρωτές, στους οποίους υποτίθεται ότι έχει κηρυχθεί «πόλεμος».

Αξια επισήμανσης αποτελεί η απουσία, μέχρι αυτή τη στιγμή τουλάχιστον, οιασδήποτε δήλωσης εκ μέρους του Δημοσίου και των ασφαλιστικών ταμείων ως προς τις οφειλές απέναντί τους. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να υφίστανται δύο μέτρα και δύο σταθμά, διότι αυτό θα αποτελούσε από την πολιτεία μία καθ’ όλα υποκριτική στάση.

Αδήριτη ανάγκη καθίσταται, πλέον, η δημοσιοποίηση αρμοδίως, υπευθύνως και αριθμητικώς του δημοσιονομικού οφέλους από τη μαζική εκποίηση διά πλειστηριασμών των ακινήτων. Η διάχυση του πανικού ότι, σε περίπτωση μη πλειστηριασμών, καταρρέουν οι τράπεζες, κινδυνεύουν οι καταθέσεις, δεν ολοκληρώνεται η τρίτη αξιολόγηση και άλλα «τρομακτικά» δεν πείθει κανέναν σκεπτόμενο πολίτη.

Οι μαζικοί πλειστηριασμοί το μόνο που πιθανολογείται σφόδρα ότι θα επιφέρουν είναι επιπρόσθετη και ανυπολόγιστη κατάρρευση της αξίας των ακινήτων, που αποτελεί «ωρολογιακή βόμβα» για τα θεμέλια των τραπεζών, πλήρη απαξίωση της ακίνητης περιουσίας όλων των Ελλήνων πολιτών και μία «χρυσή ευκαιρία» μόνο για τους ελάχιστους που έχουν τη δυνατότητα να τα αποκτήσουν.

ΙΩΑΝΝΑ ΦΕΝΤΟΥΡΗ

[email protected]

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής