Η διαταγή για τον τορπιλισμό της «Έλλης», ενός ελαφρού καταδρομικού πλοίου («ευδρόμου» με την ορολογία της εποχής), δόθηκε από την Ιταλό διοικητή των Δωδεκανήσων Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκι, ηγετικό στέλεχος του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας ενώ λέγεται πως γνώριζε για την επιχείρηση και π Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι.

Η φασιστική Ιταλία, σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας, με τον ισχυρό στόλο της επεδίωκε να αποκτήσει την πρωτοκαθεδρία στις θάλασσες της Μεσογείου από τη Μεγάλη Βρετανία, δεν είχε όμως την επιθυμητή επιτυχία. Η διαταγή για τον τορπιλισμό ελληνικών πολεμικών πλοίων, εντασσόταν στο πλαίσιο της προσπάθειας της Ιταλίας να επιδείξει μια «επιτυχία» στο μέτωπο του πολέμου, την ώρα που ο Χίτλερ ετοίμαζε το πιο μεγαλεπήβολο σχέδιο του: την εισβολή στη Ρωσία.

Το καταδρομικό «Έλλη» εν πλω

Το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο» με διοικητή τον υποπλοίαρχο Τζουζέπε Αϊκάρντι ξεκίνησε από τη ναυτική βάση στο Παρθένι της Λέρου το βράδυ της 14ης Αυγούστου, με αποστολή να πλήξει εχθρικά πλοία στην Τήνο και τη Σύρο και στη συνέχεια να αποκλείσει τη Διώρυγα της Κορίνθου.

Τις πρωινές ώρες της 15ης Αυγούστου το ιταλικό υποβρύχιο βρέθηκε έξω από το λιμάνι της Τήνου «εν καταδύσει», με σκοπό να τορπιλίσει τα επιβατικά πλοία «Έλση» και «Έσπερος», που μπορεί να μετέφεραν προσκυνητές, αλλά για τους Ιταλούς ήταν οπλιταγωγά και συνεπώς εχθρικά.

Ο Αϊκάρντι είδε να καταφθάνει στο λιμάνι ένα πολεμικό και δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Επρόκειτο για το καταδρομικό «Έλλη», που κατέπλεε στην Τήνο για τις εορταστικές εκδηλώσεις της Παναγίας.

Στις 8.25 π.μ., λίγη ώρα πριν από τη λιτανεία της εικόνας της Παναγίας κι ενώ στην παραλία υπήρχε πολύς κόσμος, το «Ντελφίνο» έπληξε με τρεις τορπίλες το ελληνικό πολεμικό πλοίο.

Η μία μόνο βρήκε στόχο, αλλά αποδείχθηκε καίρια καθώς πέτυχε το ελληνικό πλοίο στο μηχανοστάσιο και τις δεξαμενές πετρελαίου. Μία ώρα αργότερα, το «Έλλη» βυθίστηκε, παρά τις προσπάθειες του πληρώματος να το κρατήσουν στον αφρό.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Έθνος» μία ημέρα μετά τον τορπιλισμό

Οι άλλες δύο τορπίλες αστόχησαν και εξερράγησαν στην προκυμαία. Από την επίθεση του «Ντελφίνο» σκοτώθηκαν ένας υπαξιωματικός και οκτώ ναύτες του «Έλλη», ενώ οι τραυματίες ανήλθαν στους 24. Μία γυναίκα, που βρισκόταν στην παραλία, πέθανε από καρδιακή προσβολή μετά την έκρηξη της δεύτερη τορπίλης στην προκυμαία.

Εικόνα από το λιμάνι της Τήνου την 15η Αυγούστου 1940

Μετά την εκτέλεση της αποστολής του, το «Ντελφίνο» απομακρύνθηκε χωρίς να γίνει γνωστή η ταυτότητά του. Μετά από λίγες ώρες κατέπλευσε στη Σύρο, αλλά αναχώρησε αμέσως άπρακτο, καθώς δεν υπήρχε κανένα πλοίο στο λιμάνι του νησιού.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ασύρματος» την επόμενη της απρόκλητης επίθεσης

Το «Ντελφίνο» επέστρεψε στη Λέρο με διαταγή των ιταλικών αρχών, ακυρώνοντας την αποστολή του στην Κόρινθο. Η επιχείρηση δεν φαίνεται να ήταν σε γνώση των πολιτικών αρχών της Ρώμης, πλην ίσως του Μουσολίνι. Ο υπουργός Εξωτερικών, Γκαλεάτσο Τσιάνο, έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι η βύθιση του ελληνικού πλοίου οφείλεται στη θρασύτητα του Ντε Βέκι.

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Η Πρωΐα»

Η έρευνα που διενήργησαν δύτες του Πολεμικού Ναυτικού, έδειξε -από τους σειριακούς αριθμούς των όπλων- ότι οι τορπίλες ήταν ιταλικές , η κυβέρνηση Μεταξά όμως αποφάσισε να κρατήσει απόλυτα μυστικό το πόρισμα της έρευνας, για να μην προκαλέσει την Ιταλία και διαταράξει την «ουδετερότητα» της Ελλάδας.

Τελικά, δημοσιοποιήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1940, δύο ημέρες μετά την ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Παρά ταύτα, από την πρώτη στιγμή η ελληνική κοινή γνώμη δεν είχε καμία αμφιβολία για την εθνικότητα του υποβρυχίου.

Μνημείο στην Τήνο 

Το 1950, στο πλαίσιο των πολεμικών επανορθώσεων, η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα το ελαφρύ καταδρομικό «Ευγένιος της Σαβοΐας» (Eugenio Di Savoia), το οποίο μετονομάστηκε σε «Έλλη» τον Ιούνιο του 1951 και ύψωσε την ελληνική σημαία.

Το νέο «Έλλη»: Το ιταλικό «Ευγένιος της Σαβοΐας» που βαφτίστηκε «Έλλη» 

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 το ναυάγιο του «Έλλη» ανελκύστηκε τμηματικά και πουλήθηκε για παλιοσίδερα. Το 1985 Έλληνες δύτες ανακάλυψαν στο βυθό της Τήνου τα απομεινάρια της ιταλικής τορπίλης που βύθισε το «Έλλη». Το εύρημα εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά.

Ο,τι απέμεινε από την τορπίλη που έπληξε το «Έλλη» στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά