Διχογνωμία

Αρχικά, αγαπημένο θέμα συζήτησης είναι αν τα γεγονότα αυτά χαρακτηρίζονται ως «επανάσταση ή εξέγερση», αφού άλλοι τα θεωρούν ως γνήσια αλλά ατελή επανάσταση, ενώ άλλοι ως «πάρτι εκτόνωσης». Συγκεκριμένα, η «Liberation» αναφέρει: «Αυτή η χαρούμενη εξέγερση πέτυχε τον πρώτο της στόχο: την απελευθέρωση του ατόμου από τα βαρίδια της παράδοσης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Μάης του ‘68 απέτυχε στον άλλον στόχο του, αυτόν που είχε θέσει για μια πιο δίκαιη κοινωνία».

Μερικοί χαρακτηρίζουν τον Μάη ως κάτι ρομαντικό και ουτοπικό αλλά όχι ως μια ολοκληρωμένη πράξη. Η «Figaro» γράφει πως ήταν μια πνοή αδελφοσύνης που δεν κατάφερε να μετουσιωθεί σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό μόρφωμα: «Τα αποτελέσματα του Μάη του ‘68 ήταν συχνά αντίθετα από αυτά που ανέμεναν οι πρωταγωνιστές ή οι πολέμιοί του». Και θυμίζοντας τους γνωστούς στίχους με τον «παροιμιώδη μέσο ανθρωπάκο» που ονειρεύεται επαναστάσεις στα όνειρά του, ελπίζει για το σήμερα: «Θα επιθυμούσαμε καμιά φορά να εμφανιστεί ένα πνεύμα εξέγερσης από τη νεολαία για να αμφισβητήσει τον κυνισμό της οικονομικής, χρηματιστηριακής, πολιτικής ή επικοινωνιακής εξουσίας. Ομως οι νέοι φοβούνται, δεν σκέπτονται πλέον συλλογικά, αλλά ατομικά, καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός για κανέναν».

Ενα σημαντικό νέο δεδομένο που φέρνει ο γαλλικός Μάης είναι ότι εκτός της δεδομένης αντικαπιταλιστικής χροιάς, ασκεί για πρώτη φορά έντονη κριτική στο ανατολικό μπλοκ. Οι φοιτητές δεν εναντιώνονται μόνο στην Ουάσιγκτον αλλά και στη Μόσχα, ενώ διαδηλώνοντας την υποστήριξή τους στους αγωνιστές της Πράγας τονίζουν το έλλειμμα δημοκρατίας και ελευθερίας της έκφρασης που κυριαρχεί στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Βέβαια δεν πρέπει κανείς να παραβλέπει ότι οι εξεγέρσεις που εξελίσσονται τότε σε Παρίσι, Πράγα και αλλού λήγουν με νίκη των «παραδοσιακών» δυνάμεων. Ο Ντε Γκολ σαρώνει στις εκλογές του Ιουνίου, τα σοβιετικά τανκ καταπνίγουν την «Ανοιξη της Πράγας» και ο Νίξον ανανεώνει τη θητεία του.

Ο συγγραφέας Μαρτίν Αμί περιγράφει το πνεύμα των ημερών από άλλη οπτική γωνία: «Οι ταραχές του 1968 ήταν μια γιορτή της νιότης: Για πρώτη φορά ύστερα από τρεις γενιές οι νέοι δεν πήγαιναν να πεθάνουν σε κάποιο πόλεμο. Και ως αποτέλεσμα γιόρταζαν τη νιότη τους». Και ο Ερικ Χόμπσμπομ συμπληρώνει πως εκείνες τις μέρες «δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να κάνεις έρωτα, να παίρνεις LSD και να κάνεις επανάσταση». Ποιο ανατρεπτικός από όλους ο φιλόσοφος Αλεξάντερ Κοζέβ, ο οποίος αφού κάνει την καταπληκτική δήλωση τον Ιούνιο του 1968: «Δεν υπήρχαν νεκροί; Αρα δεν συνέβη τίποτε!», λίγες ημέρες μετά πεθαίνει…

Αρκετοί υποστηρίζουν ότι κινητήριες δυνάμεις των νέων της εποχής είναι η σιωπηλή καταπίεση και οι ορμόνες τους κατηγορώντας τους σαν ψευτοεπαναστάτες. Ο Γερμανός ιστορικός Νόρμπερτ Φράι δηλώνει στην «Deutsche Welle» ότι ναι μεν ο Μάης και οι συνακόλουθες εξεγέρσεις δεν προκύπτουν από συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης, αλλά «η εξέγερσή τους έθετε στο επίκεντρό της την αυτο-ολοκλήρωση… που φτάνει μέχρι και σε ολοκληρωτικές απόψεις».

Κάτι παρόμοιο υποστηρίζει στην Ελλάδα ο Κώστας Βεργόπουλος: «Ο Μάης είναι το πρώτο κίνημα στην Ιστορία που κατήγγειλε όχι την έλλειψη και την εξαθλίωση, αλλά την αφθονία και την ευημερία. Κατήγγειλε τον ξέφρενο δρόμο του παραγωγισμού και του καταναλωτισμού, το πρότυπο της καταναλωτικής κοινωνίας που αλώνει τους ανθρώπους από τα μέσα, που αλλοτριώνει κάθε ιδιαιτερότητα και πρωτοβουλία, μετατρέποντάς τους σε χαλκομανίες πανομοιότυπες και μονοδιάστατες. Περισσότερο από το κεφάλαιο καταγγέλθηκαν η εξουσία και οι αξιώσεις της ν’ απαγορεύει και να ελέγχει. Τα αιτήματα της ελευθερίας και της φαντασίας στον λόγο και στη ζωή κυριάρχησαν, μέχρι ομαδικού κοινωνικού αναχωρητισμού».

Είναι αλήθεια ότι μέρος της νεολαίας του 1968 βρίσκεται να πρωταγωνιστεί στους δρόμους από το πουθενά μην έχοντας ολοκληρωμένη πολιτική θέση των θεμάτων που συζητούνται, παρασυρμένο από τη γοητεία της επανάστασης θυμίζοντας εφήβους που στην πρώτη σχέση τους δεν ερωτεύονται το πρόσωπο αλλά τον ίδιο τον έρωτα. Αποτέλεσμα είναι ότι στο ετερογενές αυτό πλήθος βλέπεις ανθρώπους όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων και οι περισσότεροι «βυθίζονται» αύτανδροι ξανά στην καθημερινότητα, ενώ άλλοι, παρασυρμένοι από το «τσουνάμι» της εξέγερσης οδηγούνται σε άλλα μονοπάτια…

Η «κόκκινη Μάριαν» και τα… βενζινάδικα

Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η λεγόμενη «κόκκινη Μάριαν» των ημερών, η όμορφη κοπέλα που όλοι έχουμε δει να σηκώνει τη σημαία του Βιετνάμ στους ώμους του φίλου της. Μέχρι τότε είναι ένα όμορφο μοντέλο που περιμένει να ζήσει με τα χρήματα της αριστοκρατικής οικογένειάς της: «Ημουν ένα μανεκέν χωρίς πολιτικές απόψεις και με πολύ κέφι για ζωή», λέει η ίδια. Η στάση της απέναντι στα πράγματα άλλαξε για πάντα μετά τα γεγονότα, με αποτέλεσμα η… μεγάλη της περιουσία να είναι η αποκλήρωση λόγω των θέσεών της χωρίς η ίδια να αισθανθεί ότι έχασε κάτι: «Δεν μετανιώνω γιατί είχα μια ενδιαφέρουσα ζωή που ίσως να μην την είχα αν είχα πολλά χρήματα, τα οποία και αλλοτριώνουν τον άνθρωπο και τον κάνουν να ζει μακριά από την πραγματικότητα».

Ο Μάης όμως δεν είναι μόνο ένα γαλλικό φαινόμενο. Στην Αμερική των συγκρούσεων, των φυλετικών διακρίσεων, του κινήματος της ειρήνης και του LSD, οι νέοι καίνε τις επιστολές στράτευσης μπροστά από τα στρατολογικά γραφεία και πολλοί από αυτούς κηρύσσονται ανυπότακτοι ή διαφεύγουν στον Καναδά.

Πώς φτάνουμε όμως στο τέλος αυτής της πλημμύρας; Ενας από τους θεωρητικούς του κινήματος, ο μεγάλος Ελληνας φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης αναφέρει έναν πολύ πεζό τρόπο: «Αν θέλουμε να καταλάβουμε πού βρισκόταν ο ατομικισμός του Μάη του ‘68, πρέπει να αναλογιστούμε τι ήταν αυτό που, μετά την τροποποίηση των συμφωνιών της Γκρενέλ, έδωσε τη χαριστική βολή στο κίνημα: Ο ανεφοδιασμός των βενζινάδικων. Η τάξη αποκαταστάθηκε οριστικά όταν ο μέσος Γάλλος μπόρεσε και πάλι, μέσα στο αυτοκίνητό του, με την οικογένειά του, να τρέξει προς το εξοχικό του ή προς το δικό του μέρος για πικ-νικ».

Ειδήσεις σήμερα