Γράφει ο Ανδρέας Ντίνης

Οι στοίχοι που διαβάσατε παραπάνω ανήκουν στον Ύμνο της Διεθνούς που έγινε σύμβολο για τους «κολασμένους της Γης». Ο Ευγένιος Ποτιέ είναι ο ποιητής, που συμπύκνωσε το όραμα για ένα νέο κόσμο – το σοσιαλιστικό κόσμο – σε αυτούς τους στίχους.

Στο νέο τεύχος του ΕΤ Magazine του EleftherosTypos.gr θα ασχοληθούμε με την επανάσταση που έγινε στο Παρίσι από τις 18 Μαρτίου έως τις  28 Μαΐου του 1871  γνωστή και ως Παρισινή Κομμούνα αλλά και με έναν από τους πρώτους αναρχικούς της Ελλάδας που ήταν ένα από τα ηγετικά μέλη της Κομμούνας τον δικηγόρο Παύλο Αργυριάδς από την Καστοριά.

Ξεκινώντας όμως το ταξίδι στο παρελθόν να πούμε τι ήταν η Παρισινή Κομμούνα για όσους δεν γνωρίζουν.

Η Παρισινή Κομμούνα ήταν μια επαναστατική απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία στα χέρια της σε τοπικό επίπεδο, καταργώντας τις συγκεντρωτικές δομές του κράτους. Το πολιτικό πείραμα έλαβε χώρα στο Παρίσι και αποδείχτηκε θνησιγενές. Διήρκεσε 72 ημέρες και πνίγηκε στο αίμα από την κυβέρνηση του Λουί Τιερ (γνωστός και με το εξελληνισμένο επίθετο Θιέρσος).

Η Κομμούνα αναπτύχθηκε από το πολιτικό κενό που προέκυψε μετά τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας στον πόλεμο με την Πρωσία (19 Ιουλίου 1870 – 10 Μαΐου 1871). Στις αρχές του 1871 οι Πρώσοι πολιορκούσαν το Παρίσι και μάλιστα στις 17 Φεβρουαρίου έκαναν θριαμβευτική πορεία στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας. Την ίδια μέρα, ο μετριοπαθής δημοκράτης Λουί Τιερ, που είχε αντιταχθεί στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο και είχε κατηγορηθεί ως προδότης, κέρδισε τις εκλογές, μετά την παραίτηση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’.

Το βράδυ της 17ης προς τη 18η Μαρτίου, σε μια προσπάθεια να επιβάλει την εξουσία του στο ανυπότακτο Παρίσι, ο Τιερ αποφάσισε να αφοπλίσει την πόλη για τον φόβο εργατικής εξέγερσης. Στη Μονμάρτη και την Μπελβίλ υπήρχαν 227 κανόνια για την άμυνα της πόλης υπό τον έλεγχο της ριζοσπαστικοποιημένης Εθνοφρουράς. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που εστάλησαν δεν κατόρθωσαν να τα καταλάβουν, καθώς κυκλώθηκαν από εθνοφρουρούς και πολίτες. Οι στρατιώτες δεν πυροβόλησαν κατά του πλήθους, αλλά συνέλαβαν τους επικεφαλής τους στρατηγούς Λεκόντ και Τομά, τους οποίους εκτέλεσαν δια τυφεκισμού.

Ο Τιερ, που είχε συνθηκολογήσει με τους Πρώσους, διέταξε το στρατό να εκκενώσει την πόλη, ενώ ο ίδιος κατέφυγε σε ασφαλές καταφύγιο, στο οχυρό των Βερσαλιών, για να μην συλληφθεί. Η Εθνοφρουρά, που είχε εξελιχθεί σε επαναστατική δύναμη, αποφάσισε οι προαποφασισμένες δημοτικές εκλογές να διεξαχθούν στις 26 Μαρτίου. Όλο αυτό το διάστημα ενεργούσε ως κυβέρνηση, με τη βοήθεια των μαρξιστών εργατών της Α’ Διεθνούς. Στις 26 Μαρτίου 1871 έγιναν με υποδειγματικό τρόπο οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες πήρε μέρος το 50% των Παριζιάνων.

Το Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε ήταν 92μελές και εγκαταστάθηκε στο Δημοτικό Μέγαρο στις 28 Μαρτίου. Έλαβε την ονομασία «Κομμούνα των Παρισίων» («Commune de Paris») και ανέλαβε τις εξουσίες τις Εθνοφρουράς, εκπροσωπώντας ένα ευρύ ιδεολογικό φάσμα: Δημοκράτες και ριζοσπάστες αστούς, σοσιαλιστές, ανεξάρτητους επαναστάτες, σοσιαλιστές, μαρξιστές και αναρχικούς. Από τη σύνθεσή της είναι προφανές ότι η ηγεσία της Κομμούνας δεν είχε σαφές ιδεολογικό περίγραμμα κι έτσι δεν κατάφερε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Ένα από τα ηγετικά μέλη της Κομμούνας ήταν κι ένας Έλληνας, ο δικηγόρος Παύλος Αργυριάδης από την Καστοριά.

Πρόεδρος της Κομμούνας εξελέγη ο πολιτικός ακτιβιστής Λουί Μπλανκί, ο οποίος, όμως, είχε συλληφθεί στις 17 Μαρτίου από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι κομουνάροι προσπάθησαν πολλές φορές ανεπιτυχώς να τον απελευθερώσουν, συλλαμβάνοντας ομήρους από την άλλη πλευρά, μεταξύ αυτών και τον αρχιεπίσκοπο των Παρισίων, Ζορζ Νταρμπουά.

Παρά τις αδυναμίες της, το έργο που επιτέλεσε ήταν σημαντικό, ιδιαίτερα στους τομείς της εργασίας και της παιδείας. Στον τομέα της εργασίας είχε τοποθετηθεί επικεφαλής ένας ούγγρος μαρξιστής, ο Λέον Φράνκελ, που πήρε μια σειρά από μέτρα για να ανακουφίσει τους εργάτες και τους μικροαστούς: κολλεκτιβοποίηση βιομηχανιών, χρεοστάσιο στο εμπόριο και τα ενοίκια, κατάργηση της νυχτερινής εργασίας στα αρτοποιεία, απαγόρευση τοκογλυφικών γραφείων και καθιέρωση της δεκάωρης ημερήσιας εργασίας.

Πολύ γρήγορα, η προσπάθεια της Κομμούνας αφιερώθηκε στον αγώνα εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων, που εν τω μεταξύ είχαν ενισχυθεί σημαντικά, μετά την αποχώρηση των Πρώσων. Διέθεταν 200.000 άνδρες απέναντι στους 60.000 άνδρες της Κομμούνας.

Ο στρατός άρχισε τις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη του Παρισιού στις 3 Απριλίου με την πολιορκία της πόλης. Μετά τις πρώτες στρατιωτικές αποτυχίες, η Κομμούνα σκλήρυνε τη στάση της, με την Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας που συνέστησε την Πρωτομαγιά του 1871, παρά την αντίδραση των αναρχικών.

Στις 21 Μαΐου οι δυνάμεις του Τιερ μπήκαν στο Παρίσι, όπου συνάντησαν σκληρή αντίσταση από τους κομμουνάρους. Σκληρές μάχες διεξάγονταν από δρόμο σε δρόμο και από γειτονιά σε γειτονιά. Τα ανάκτορα του Κεραμεικού, το Δημαρχείο και το Μέγαρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου τυλίχτηκαν στις φλόγες. Ο στρατός προέβη σε μαζικές σφαγές αμάχων και οι Κομμουνάροι απάντησαν με την εκτέλεση 52 επιφανών Παριζιάνων, τους οποίους κρατούσαν ως ομήρους. Ανάμεσά τους, ο αρχιεπίσκοπος της πόλης Ζορζ Νταρμπουά.

Οι κυβερνητικές δυνάμεις επικράτησαν πλήρως στις 28 Μαΐου 1871, έπειτα από μια εβδομάδα άγριων μαχών, που έμεινε στην ιστορία ως «Η Ματωμένη Εβδομάδα» («La semaine sanglante»). Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων 30.000 – 40.000 κομμουνάροι σκοτώθηκαν, ενώ οι απώλειες για τους κυβερνητικούς ανήλθαν σε 1000 άνδρες. Μετά έπιασαν δουλειά τα στρατοδικεία, που εξέδωσαν 10.137 καταδικαστικές αποφάσεις: 93 σε θάνατο, 251 σε καταναγκαστικά έργα και 4586 σε εξορία στο υπερπόντιο νησί της Νέας Καληδονίας. Χιλιάδες, εξάλλου, από τους ηττημένους αναγκάσθηκαν να αυτοεξορισθούν.

Η Γαλλία έζησε υπό στρατιωτικό νόμο έως το 1876, ενώ αμνηστία για όλα τα αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας δόθηκε το 1880. Καταπνίγοντας στο αίμα την επανάσταση των λαϊκών τάξεων του Παρισιού και εξουδετερώνοντας τους μοναρχικούς, το αστικό καθεστώς σταδιακά σταθεροποιείται και επιβάλλεται.

Η Γαλλική Δεξιά θεωρεί την Παρισινή Κομμούνα ως ένα κλασσικό παράδειγμα οχλοκρατίας και τρομοκρατίας. Η παγκόσμια αριστερά την αποθεώνει και τη θεωρεί ως δείγμα ωριμότητας της εργατικής τάξης, η οποία για πρώτη φορά αναλαμβάνει την εξουσία.

Η Παρισινή Κομμούνα στην Ελλάδα

Ο αντίκτυπος της Παρισινής Κομμούνας έφθασε και στην Ελλάδα. Το σύνολο των αθηναϊκών εφημερίδων της εποχής τάχθηκε εχθρικά στην Κομμούνα και μόνο η εφημερίδα «Μέλλον» του Δήμου Παπαθανασίου την υπερασπίστηκε.

Την Παρισινή Κομμούνα αποδοκίμασε και η Βουλή, στη συνεδρίαση της 22ας Μαΐου 1871. Ο βουλευτής Λομβάρδος ανέφερε στην ομιλία του: «Μικρά και αδύνατος η Ελλάς αλλ’ υπέρ της ελευθερίας πάντοτε αγωνισθείσα και αγωνιζόμενη δεν ημπορεί παρά να υψώσει δυνατά την φωνήν της αγανακτήσεώς της εναντίον εκείνων οι οποίοι εν τη καταχρήσει του ονόματος της ελευθερίας, την ελευθερίαν εσχάτως εν Παρισίοις επολέμησαν. Η Ελλάς μικρά και αδύνατος έλαβε την πείραν ότι ουδέν πολεμιώτερον της ελευθερίας όσον η αταξία. Εάν δεν εξασφαλίζη τι την ελευθερίαν, την εξασφαλίζει ο σεβασμός των νόμων και των δικαιωμάτων εκάστου».

Ο «ηγέτης» της Κομμούνας  Παύλος Αργυριάδης

Στην ομάδα των διεθνιστών της εποχής μπορούμε να εντάξουμε τον Σμυρνιό έμπορο Εμμανουήλ Δαούδογλου και τη γυναίκα του Μαρία. Τα στοιχεία που έχουμε, και γι’ αυτούς, είναι περιορισμένα και δε φωτίζουν τη δράση τους, που φαίνεται να ήταν αξιοπρόσεκτη.

Ο Παύλος Αργυριάδης είναι ο πιο γνωστός απ’ όλα τα ονόματα που αναφέρουμε. Γεννημένος το 1849 στην Καστοριά, έζησε κυρίως στο Παρίσι όπου πήγε για νομικές σπουδές. Από το 1866 εξέδιδε το ετήσιο Almanac de la Question Sociale (Hμερολόγιο του Kοινωνικού Zητήματος). Η κοσμογονία της Παρισινής Kομμούνας τον συνεπήρε σε τέτοιο βαθμό και συνετέλεσε καταλυτικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των ιδεών του και εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επαναστατικής Επιτροπής.  Ο Παύλος Αργυριάδης υπερασπίστηκε πολλούς αναρχικούς και σοσιαλιστές στα δικαστήρια, πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Διεθνούς Συνδέσμου Βαλκανικής Ομοσπονδίας,  το 1891 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Δοκίμιο για τον επιστημονικό σοσιαλισμό – Oικονομική κριτική της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, ενώ το 1899 έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος.

Η ζωή του και η δράση του

Σύμφωνα με τις πληροφορίες οι οποίες δεν έχουν όμως διασταυρωθεί, ο Αργυριάδης  φέρεται να καταγόταν από εύπορους γονείς, γιατί από μικρός βρέθηκε στην Πόλη, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα. Μετά, πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει νομικά. Κατά τη διάρκεια της Κομμούνας του 1871, ο Αργυριάδης αναφέρεται ότι έγινε μέλος του κεντρικού επαναστατικού κομιτάτου (κεντρικής επαναστατικής επιτροπής2). Θα διασωθεί από τις σφαγές και τις διώξεις, που θα ακολουθήσουν, και θα γίνει σύντομα ονομαστός. Συνδυάζοντας την πολιτική και την ιδιότητα του δικηγόρου, διακρίνεται για την υπεράσπισή του σε δίκες πολιτικού χαρακτήρα και κυρίως αναρχοσυνδικαλιστών. «Στις περισσότερες μεγάλες δίκες, που έγιναν στη Γαλλία», αναφέρει σε άρθρο του ο Γιάννης Κορδάτος, «στις οποίες δικάζονταν σοσιαλιστικές και προοδευτικές εφημερίδες, καθώς κι εργάτες και διανοούμενοι για τις ριζοσπαστικές και επαναστατικές τους ιδέες, ο Αργυριάδης πήρε μέρος, στερεώνοντας τη φήμη τόσο του καλού δικηγόρου όσο και του πρωτοπόρου σοσιαλιστή»3.

Τόσο ως μαχητικός υπερασπιστής και διαφωτιστής αρθρογράφος, όσο και ως ηγετικό κομματικό στέλεχος, ο Π. Αργυριάδης κατέχει αξιοσημείωτη θέση στην ιστορία του γαλλικού σοσιαλιστικού κινήματος και είναι από τις προοδευτικές εκείνες μορφές του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, που άσκησαν κάποια επίδραση. Αρθρα του, για τον Καρλ Μαρξ και τα θεωρητικά προβλήματα του σοσιαλισμού, δημοσιεύονται στην αναρχική εφημερίδα του Πύργου Νέο Φως (1899) και στον Σοσιαλιστή (1893-1899) του Σταύρου Καλλέργη.

Εργο της ζωής του Παύλου Αργυριάδη θεωρείται το εκλαϊκευμένο σοσιαλιστικό περιοδικό ALMANAC DE LA QUESTION SOCIALE (Ημερολόγιον του Κοινωνικού Ζητήματος), που εξέδιδε κάθε χρόνο ο Ελληνας διεθνιστής από το 1886 ως το θάνατό του.

Μια άλλη διεθνιστική του πρωτοβουλία συνδεδεμένη με την Ελλάδα είναι ο Διεθνής Σύνδεσμος Βαλκανικής Ομοσπονδίας, που εκπροσωπείται στην Ελλάδα από το 1884 από τον Ελληνικό Σύλλογο Βαλκανικής Ομοσπονδίας και εκφράζεται με το ομώνυμο δημοσιογραφικό όργανο. Ο Σύνδεσμος, του οποίου μας είναι άγνωστα τα άλλα μέλη, μετείχε στον Διεθνή Σύνδεσμο Βαλκανικής Ομοσπονδίας, που φαίνεται ότι ήταν όργανο της επιρροής του Αργυριάδη. Ο ίδιος θα είναι πρόεδρος και κύριος ομιλητής στο Συνέδριο του Διεθνούς Συνδέσμου το 18944.

Στα 1889 ήταν μέλος της κεντρικής επιτροπής του σοσιαλιστικού επαναστατικού κόμματος της Γαλλίας και, κατά τον Γιάννη Κορδάτο, πήρε μέρος στην ενωτική διάσκεψη που έγινε από τις κυριότερες κομματικές ομάδες, που αντιπροσώπευαν το γαλλικό προλεταριάτο, για την ενοποίησή τους σ’ ένα κόμμα. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πηγές, ο Π. Αργυριάδης είχε σχέσεις και συνεργασία με Ρώσους επαναστάτες εξόριστους στο Παρίσι και κυρίως με τρομοκράτες, που ανήκαν στην οργάνωση των μηδενιστών.

Στις 19 Νοεμβρίου 1901, πέθανε σε ηλικία 52 χρόνων και μετά πέντε μέρες έγινε η πολιτική του κηδεία. Σοσιαλιστές και αγωνιστές, όπως οι Βαγιάν, Φάμπεροτ, Πωλ Μενκ, Ρουσσέλ, Ντυβρενίλ, μίλησαν για τις επαναστατικές αρετές και υπηρεσίες που πρόσφερε στο γαλλικό σοσιαλιστικό κίνημα. Στην Ελλάδα υπάρχουν βαρύγδουπα βιβλία ιστορικά και σοσιαλιστικά, που δεν αναφέρουν καν το όνομά του.

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]