Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Η μελέτη έχει τίτλο «Τουρκία – Ευρώπη – Ανατολική Μεσόγειος. Σε αναζήτηση τρόπων για άρση του αδιεξόδου» και συγγραφέας είναι ο αναλυτής με αρκετό ερευνητικό έργο Γκαλίπ Νταλάι.

Μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζει την τρέχουσα κατάσταση στην περιοχή ως πιο επικίνδυνη από διαχρονικά προηγούμενες περιπτώσεις και ότι η επί Τραμπ μειωμένη παρουσία των ΗΠΑ άφησε «κενά ασφάλειας» με προεκτάσεις και επιπτώσεις. Σε αρκετά σημεία η συγκεκριμένη μελέτη εμφανέστατα ενισχύει ορισμένες θέσεις της Αγκυρας και επιδιώκει να αναβαθμίσει τον παρακμιακό και αρκετά αδύναμο ρόλο της Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αιχμές

Επισημαίνεται ότι διάφορες χώρες (προφανώς Γερμανία – Βρετανία – Ισπανία κ.ά.) υποστηρίζουν το αφήγημα πως η μέχρι τώρα στρατηγική βάσει της οποίας η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Κύπρος και τα ΗΑΕ προχωράνε σε διπλωματικο-στρατιωτικούς δεσμούς μεταξύ τους, αποκλείοντας την Τουρκία, δεν είναι μελλοντικά βιώσιμη. Αποδέχονται ότι η Αγκυρα φέρει μερίδιο ευθύνης προκαλώντας αστάθεια και κλιμάκωση στην περιοχή με την αποστολή ερευνητικών – πολεμικών πλοίων, αλλά παράλληλα αφήνουν να εννοηθεί ότι η περιθωριοποίησή της από το ενεργειακό παιχνίδι προξενεί αναπόφευκτα ενδυνάμωση των εντάσεων.

Επομένως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, παροτρύνουν Κύπρο – Ελλάδα – Αίγυπτο και Ισραήλ να αποδεχθούν την Τουρκία στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (Eastern Mediterranean Gas Forum) και αμέσως μετά να επισπευστούν οι διπλωματικές επαφές για την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο, και ως τελευταίο βήμα τη συνολική οριοθέτηση ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας με τους γείτονές της. Ολα τα πιο πάνω συνοψίζονται στην απαίτηση της Αγκυρας περί διενέργειας διεθνούς διάσκεψης για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο (την οποία υποστηρίζει και προτείνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Βέλγος Σαρλ Μισέλ). Ουσιαστικά, αυτό που προκρίνεται είναι η υποχώρηση των άλλων έναντι των τουρκικών αξιώσεων, με στόχο την περιφερειακή σταθερότητα και εμβάθυνση της ασφάλειας.

Την όλη ασταθή κατάσταση υποστηρίζει ότι εντείνουν οι προβληματικές εξελίξεις στη Λιβύη, ενώ τονίζει ότι η ανακάλυψη των φυσικών πόρων δεν είναι η αιτία των διενέξεων, αλλά ο πυροκροτητής που ωθεί τα πράγματα στα άκρα.

Οπως αναφέρεται, η συζήτηση για την επίλυση της κρίσης είναι ιδιαίτερα ελκυστική, αλλά δεν είναι ρεαλιστική σε αυτό το στάδιο. «Δεν υπάρχει μόνο μία κρίση που πρέπει να λυθεί, αλλά μάλλον πολλαπλές κρίσεις. Για παράδειγμα, οι εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας διαφέρουν από τις μακροχρόνιες θαλάσσιες διαφορές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Επομένως, το Βερολίνο και η Ε.Ε. θα πρέπει να ωθήσουν Αθήνα και Αγκυρα σε έναν έντονο διπλωματικό γύρο, με τις δύο πλευρές να συγκλίνουν στο να σταματήσουν τις δραστηριότητες γεώτρησης και έρευνας σε “αμφισβητούμενα ύδατα” για τουλάχιστον κάποιο χρόνο, για να προχωρήσουν σοβαρά οι διαπραγματεύσεις».

Προτάσεις

Μεταξύ άλλων, προτείνονται:

* Διεθνείς συναντήσεις για την προώθηση του διαλόγου & αποκλιμάκωσης: Το Brookings αναφέρει επίσης πως ένα σύνολο διεθνών συναντήσεων και διασκέψεων θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό μέσο αποκλιμάκωσης. Η Τουρκία είχε προηγουμένως ζητήσει διάσκεψη των παράκτιων χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο για να συζητήσει τις διαφορές τους, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισιέλ, ζήτησε διεθνή διάσκεψη. Σε αυτό το στάδιο, αναφέρει το Brookings, μια διεθνής διάσκεψη, που θα αποτελείται από συμμετέχουσες χώρες που συνορεύουν με την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και από την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να είναι μια καλή αρχή για την αντιμετώπιση της κρίσης σε ένα πολυμερές πλαίσιο.

* Να μη μεταφέρεται η λήψη αποφάσεων σε στρατιωτικούς: Οπως σημειώνεται, η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ήδη συμφωνήσει να καθιερώσουν μηχανισμό αποσυμπίεσης σε επίπεδο ΝΑΤΟ. «Αυτή είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη, η οποία μειώνει σημαντικά -αν και δεν εξαλείφει- τον κίνδυνο ατυχήματος ή συμβάντος μεταξύ των δύο πλευρών». Για να μειωθεί περαιτέρω αυτός ο κίνδυνος, είναι σημαντικό τα αντιμαχόμενα μέρη να λάβουν αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο και να μη μεταβιβάσουν καμία σημαντική εξουσία λήψης αποφάσεων στο στρατιωτικό προσωπικό επί του εδάφους.

* Μείωση δηλώσεων για αποφυγή παγίδευσης σε αφηγήματα: Η κρίση της Ανατολικής Μεσογείου, σημειώνει η ανάλυση, είναι προϊόν των συγκρουόμενων απόψεων και αφηγημάτων της Τουρκίας και της Ελλάδας σχετικά με την εθνική κυριαρχία, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την επίλυση των προβλημάτων. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι πολιτικοί ηγέτες στις ενδιαφερόμενες χώρες να περιορίσουν τη ρητορική τους και να υιοθετήσουν υπεύθυνες δηλώσεις.

* Να υπάρξει κάποιο όραμα της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της συγκρουσιακής δυναμικής: Οπως επισημαίνεται από το Brookings, «εφόσον η τρέχουσα κρίση παραμένει ανεπίλυτη, η περιοχή θα κινδυνεύει από νέες και πολλαπλές κρίσεις, με τη Μόσχα και το Πεκίνο να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα κενά…». Συνεπώς, η Ευρώπη πρέπει να επικεντρωθεί σε μια πιο ευέλικτη και με όραμα εξωτερική πολιτική. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσαν να προωθηθούν ιστορικά για την Ανατολική Μεσόγειο κάποιας μορφής προηγούμενα μοντέλα της Ε.Ε. με τη μορφή προσκλήσεων για ένα νέο Σχέδιο Schuman (τύπου μεταπολεμικής Γαλλίας – Γερμανίας) ή μια νέα διαδικασία σαν της Βαρκελώνης του 1995 για εκτενή ενδο-μεσογειακό ως και ευρω-μεσογειακό διάλογο.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου