Είναι μια από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις του 22χρονου τότε Παναγιώτη Περγαντά (κατέγραψε ο Στάθης Σταθάς) για ένα από τα πιο ειδεχθέστερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν γερμανικά στρατεύματα των Ες-Ες στις 10 Ιουνίου του 1944 στο Δίστομο: 218 νεκροί, εκ των οποίων 117 γυναίκες, 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 ετών.

Εβδομήντα τρία ολόκληρα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη ναζιστική θηριωδία και οι μνήμες εξακολουθούν να στοιχειώνουν τους ανθρώπους που έζησαν τη φρίκη.

Αναζητά δικαίωση

Από τους λιγοστούς επιζήσαντες είναι ο 77χρονος Αργύρης Σφουντούρης. Για τον ίδιο οι μνήμες σημαίνουν αγώνας ενάντια στη λησμονιά. «Οι μνήμες και το πένθος δεν πρέπει να συνδέονται μόνο με το παρελθόν αλλά και με το μέλλον. Με αυτές τις μνήμες να αγωνιζόμαστε ώστε να μην επαναληφθούν τέτοια εγκλήματα…» λέει στον «Ελεύθερο Τύπο» ο κ. Σφουντούρης, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για τη δικαίωση των κατοίκων του Διστόμου.

Ο ίδιος ήταν παιδάκι, μόλις τεσσάρων που εκείνο το Σάββατο της 10ης Ιουνίου του 1944 έχασε μάνα και πατέρα, συγγενείς και φίλους που έπαιζαν μαζί στην πλατεία του χωριού. Παρέμεινε ζωντανός χάρη στο νόημα που του έκανε ένας αξιωματικός των Ες-Ες, να κρυφτεί στο σπίτι του. Η φρίκη δεν είχε τέλος. Το Δίστομο πνίγηκε στο αίμα. Τα επόμενα χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε ορφανοτροφεία (όπως στο Ζάννειο στον Πειραιά) μαζί με άλλα παιδιά θύματα του πολέμου. Εδωσε μάχη για να κρατηθεί στη ζωή καθώς έπασχε από ανορεξία.

Οταν συνήλθε μια αποστολή του Ερυθρού Σταυρού τον επέλεξε ανάμεσα στα ορφανά για να ταξιδέψει στο Πεσταλότσι (εκεί είχαν ιδρυθεί παιδουπόλεις για τα ορφανά του πολέμου) της Ελβετίας για να επουλωθούν τα ψυχικά τραύματα από τον πόλεμο. Ο μικρός τότε Αργύρης ξαναβρήκε τις δυνάμεις του και παρακολούθησε μαθήματα σε σχολείο. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης μαθηματικά, φυσική και αστροφυσική. Δίδαξε ως καθηγητής σε σχολεία της Ελβετίας ενώ λίγα χρόνια αργότερα έγραψε ποιήματα, δοκίμια και ασχολήθηκε με μεταφράσεις. Την περίοδο της Χούντας συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα και υπήρξε εκδότης του περιοδικού Προπύλαια. Το 1970 τιμήθηκε από το συμβούλιο της κυβέρνησης της Ζυρίχης.

Αγωγή

Για τον ίδιο η «ηθική τιμωρία» της Γερμανίας για τα εγκλήματα πολέμου είναι μια δικαίωση. Το 1995 ο Αργύρης Σφουντούρης πήρε τη μεγάλη απόφαση να καταθέσει αγωγή κατά της Γερμανίας για τα εγκλήματα πολέμου.
«Η Γερμανία με καθόλου σωστά νομικά μέσα όσον αφορά στο θέμα των αποζημιώσεων ισχυρίζεται πως δεν υπάρχει κανένα θέμα. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει μεγάλο αγώνα…».

Ο κ. Σφουντούρης κάνει λόγο για μια «συστηματική αποσιώπηση» των γεγονότων από τη πλευρά της Γερμανίας. Μιας χώρας όπου «εμφανίστηκαν ξανά τα εθνικιστικά αισθήματα, έντονα ακροδεξιά στοιχεία. Φαίνεται, άλλωστε, και από τον τρόπο όπου η Γερμανία αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες».

Από τη Ζυρίχη όπου διαμένει παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη χώρα μας. «Η συμπεριφορά της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σκληρή. Δεν θέλει να πάρουμε τα πάνω μας…».

Το χρονικό της φρίκης

Ηταν πρωί Σαββάτου της 10ης Ιουνίου του 1944 όταν γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά προς Δίστομο, Στείρι, Κυριάκι με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών.

Σαν δόλωμα οι Γερμανοί είχαν δυο ελληνικά φορτηγά με άνδρες των Ες Ες μεταμφιεσμένους σε χωρικούς. Ταυτόχρονα άλλη στρατιωτική φάλαγγα κατευθυνόταν από την Αμφισσα προς το Δίστομο.

Οι λόχοι συναντήθηκαν χωρίς να έχουν εντοπίσει αντάρτες εκτός από δεκαοχτώ παιδιά που κρύβονταν. Εξι από αυτά προσπάθησαν να δραπετεύσουν και εκτελέστηκαν. Οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο και απειλώντας τους ντόπιους έμαθαν ότι υπήρχαν αντάρτες στο Στείρι.

Στη θέση Λιθαράκι στο Στείρι οι Γερμανοί έπεσαν σε ενέδρα των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Η μάχη ήταν σκληρή και κράτησε περίπου μέχρι τις δύο το μεσημέρι αναγκάζοντας τους Γερμανούς σε οπισθοχώρηση.

Αντίποινα

Ως αντίποινα οι Γερμανοί και ύστερα από διαταγή του διοικητή τους, υπολοχαγού Χανς Ζάμπελ προκάλεσαν μια από τις μεγαλύτερες κτηνωδίες στην ανθρωπότητα. Στο Δίστομο έσφαξαν όσους έβρισκαν μπροστά τους, βρέφη, παιδιά, ηλικιωμένους. Βίαζαν τις γυναίκες και στη συνέχεια τις σκότωναν, έκαιγαν σπίτια. Αφησαν συνολικά 218 νεκρούς. Σταμάτησαν όταν νύχτωσε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λιβαδειά.

Κατά την επιστροφή στη βάση τους, οι Γερμανοί σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στον δρόμο τους. Η μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Eλβετού George Wehrly, ο οποίος έφτασε στο Δίστομο μετά από λίγες μέρες, κάνει λόγο για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή, ενώ αναφέρεται ότι οι σφαγιασθέντες βρίσκονταν παντού, ακόμα και κρεμασμένοι πάνω σε δέντρα…

Ο άνθρωπος που έδωσε τη διαταγή για το μακελειό στο Δίστομο Χανς Ζάμπελ μετά το τέλος του πολέμου συνελήφθη στη Γαλλία και εκδόθηκε στην Ελλάδα. Στην πορεία ζητήθηκε η μεταφορά του στη Γερμανία για τις εκεί έρευνες όπου και παρέμεινε. Η πρωτοφανής θηριωδία προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Η Γερμανική Διοίκηση της Αθήνας επέρριψε την ευθύνη αποκλειστικά στους κατοίκους του Διστόμου, επειδή, όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, δεν συμμορφώθηκαν με τις στρατιωτικές εντολές.

ΒΑΛΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

[email protected]

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου