Ο «Ε.Τ.» της Κυριακής επικοινώνησε με τον φιλέλληνα αρχαιολόγο και πρώην υπουργό Πολιτισμού στο Αφγανιστάν (2005-αρχές 2017), Ομάρ Σουλτάν, μαθητή του σπουδαίου ανασκαφέα Μανόλη Ανδρόνικου, γνωστός για την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων της Βεργίνας, αλλά και με την ερευνήτρια της Ιστορίας του Ελληνιστικού Πολιτισμού της Ανατολής και καθηγήτρια στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αθηνών, δρ Ποτίτσα Γρηγοράκου. Και οι δύο διακεκριμένοι πολύπειροι μελετητές εκτιμούν ότι «ο πολιτισμός στο Αφγανιστάν θα χαθεί». Η καταστροφή των δύο τεράστιων αγαλμάτων του Βούδα του 6ου αιώνα από τους Ταλιμπάν το 2001 στο Μπαμιγάν του Αφγανιστάν, η ανατίναξη το 2015 αρχαίου ναού στην Παλμύρα με τις ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες από τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους και οι αγοραπωλησίες τεχνουργημάτων πολιτιστικής κληρονομιάς το 2001 μετά τη σαρωτική επέλαση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αποσαφηνίζουν τα λεγόμενά τους…

«Καυτά» ερωτήματα

Τα ερωτήματα, ωστόσο, επιμένουν. Ποια θα είναι η τύχη τόσο των εκθεμάτων στο Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ όσο και του εμβληματικού θησαυρού της Βακτριανής από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Τι θα απογίνουν τα ίχνη του ελληνικού πολιτισμού στην περιοχή;

«Δυστυχώς, μόλις φύγουν οι επισκέπτες τουρίστες του Αφγανιστάν εκτιμώ ότι θα ξεκινήσουν να λεηλατούν, όπως έκαναν και πριν από είκοσι χρόνια. Οι Ταλιμπάν δεν αλλάζουν», λέει εμφανώς απογοητευμένος στον «.Ε.Τ.» της Κυριακής ο πολύπειρος και επίμονος Αφγανός φιλέλληνας Ομάρ Σουλτάν, που μελέτησε και ανέδειξε τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας του, μέρος του οποίου αφορά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Οταν ήρθε στην Ελλάδα το 1969 για να σπουδάσει Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και εν συνεχεία όταν κλήθηκε να αναλάβει το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Πολιτισμού του Αφγανιστάν την περίοδο 2005-2017, δεν περίμενε ότι στα 72 του χρόνια σήμερα οι κοπιώδες προσπάθειές του θα βρίσκονται στο έλεος των Ταλιμπάν… «Τα τελευταία χρόνια θέλαμε να δείξουμε σε όλο τον κόσμο πως το Αφγανιστάν εκτός από πολέμους, θανάτους, γυναίκες με μπούρκα, Ταλιμπάν και φανατισμό διακρίνεται για έναν μοναδικό πολιτισμό. Αυτή όλη η πολιτιστική κληρονομιά κινδυνεύει με αφανισμό σήμερα μια για πάντα», υποστηρίζει ο πρώτος πρέσβης του Αφγανιστάν στην Ελλάδα μέχρι και το 2019, χρονιά που συνταξιοδοτήθηκε και έκτοτε ζει στη χώρα μας. «Οι φανατικοί ισλαμιστές καταστρέφουν βίαια τα τεχνουργήματα του πολιτισμού. Αν αγαπούσαν τον πολιτισμό, δεν θα είχαν φανατισμό», σημειώνει ο «Μακεδόνας από το Αφγανιστάν», όπως συνήθιζε να τον αποκαλεί ο διακεκριμένος ανασκαφέας Μανόλης Ανδρόνικος, επισημαίνοντας πως «ό,τι δεν πουλιέται στα διεθνή κυκλώματα διακίνησης αρχαιοτήτων οι Ταλιμπάν καταστρέφουν με μίσος και φανατισμό».

 Ελληνικά βασίλεια

«Πρώτα δημιουργήθηκαν οι Αλεξάνδρειες, τα ελληνικά βασίλεια κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. και οι άλλες πολλές ελληνικές πόλεις στο Αφγανιστάν, όπως η Αϊ Χανούμ, που ήρθε στο φως από γαλλικές ανασκαφές (P. Bernard). O σπουδαίος για την αρχαιολογική επιστήμη χώρος της Αϊ Χανούμ με τα ανασκαφέντα κτίρια, τμήματα κιονοστοιχιών, ψηφιδωτά και μεγάλης σημασίας ευρήματα λεηλατήθηκε ολοσχερώς κατά τους τελευταίους πολέμους στο Αφγανιστάν και έχει μετατραπεί σε ένα χωράφι», περιγράφει η ερευνήτρια της Ιστορίας του Ελληνιστικού Πολιτισμού της Ανατολής Ποτίτσα Γρηγοράκου ακολουθώντας τα πολιτισμικά ίχνη του ελληνιστικού πολιτισμού στην περιοχή. «Οι ελληνικές πόλεις ενίσχυσαν τη διάδοση και την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού που προέκυψε από τις μεγάλες ανταλλαγές προϊόντων και πολιτισμικών στοιχείων από την Ανατολή έως τη Δύση», συμπληρώνει και μας εξηγεί ότι «κατά τον 2ο αι. π.Χ. οι λαοί της στέπας κατέλαβαν τα ελληνικά βασίλεια και υιοθέτησαν στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού σε μίξη με τον δικό τους. Και έτσι δημιουργήθηκε ένα είδος ελληνοκουσανικής τέχνης. Αυτού του είδους είναι και τα χρυσά κτερίσματα του Τίλια Τεπέ (Χρυσός Λόφος) που ανακάλυψε η σοβιετική ανασκαφή με επικεφαλής τον Βίκτωρα Σαριγιαννίδη».

Θησαυρός Βακτριανής

Το φθινόπωρο του 1978 και ο ελληνικής καταγωγής αρχαιολόγος τέως διευθυντής της σοβιετικής αρχαιολογικής αποστολής στο Αφγανιστάν και των ανασκαφών στο Τίλια Τεπέ, Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, παρουσίασε τον χρυσό θησαυρό της Βακτριανής, ο οποίος περιελάμβανε -όπως σημειώνει η κ. Γρηγοράκου- «20.200 χρυσά κτερίσματα των νομάδων Κουσάν, οι οποίοι κατέλαβαν τα ελληνοβακτριανά βασίλεια και υιοθέτησαν στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού και τέχνης.

Τα κομψοτεχνήματα που δημιούργησαν και χρονολογείται ανάμεσα στον 1ο αιώνα π.Χ. και στον 1ο αιώνα μ.Χ. θεωρούνται από τα ωραιότερα». Η Αθηνά και η Νίκη σε δαχτυλίδια, πόρπες με τον Αλέξανδρο, τον Διόνυσο και την Αριάδνη, έρωτες πάνω σε δελφίνια, η Αφροδίτη σε ντόπια καλλιτεχνική εκτέλεση και πάμπολλα άλλα περίτεχνα ευρήματα σε μια μοναδική σύζευξη πολιτισμών μαρτυρούν την ελληνική επιρροή στους λαούς που κυριάρχησαν στην περιοχή και δημιούργησαν την Αυτοκρατορία των Κουσάν και αργότερα την τέχνη της Γανδάρα.

«Αυτές οι δύο ανασκαφές της πόλης Αϊ Χανούμ και του Τίλια Τεπέ έχουν πολύ μεγάλη σημασία, διότι αποτελούν τους κρίκους της πολιτισμικής αλυσίδας, που ξεκινά από τους Ελληνες εποίκους για να περάσει χρονολογικά από τους Κουσάνους και να φτάσει στη γανδαρινή τέχνη με την έντονη ελληνική επιρροή», περιγράφει η κ. Γρηγοράκου. Ενα ακόμα στοιχείο που δείχνει τη μεγάλη επιρροή του ελληνικού πολιτισμού στην περιοχή είναι το γεγονός ότι οι Κουσάν υιοθέτησαν τη βουδιστική θρησκεία και έδωσαν στον Βούδα πρόσωπο Ελλήνων θεών και μυθικών ηρώων.

Οι καταστροφές του 2001

«Αυτήν την τέχνη με μεγάλη ελληνική επιρροή οι Γάλλοι ονόμασαν ελληνοβουδιστική και υπάρχει έως σήμερα. Αυτής της τέχνης ήταν οι μεγάλοι Βούδες στο Μπαμιγάν που καταστράφηκαν από τους Ταλιμπάν το 2001», υποστηρίζει η κ. Ποτίτσα Γρηγοράκου, ενώ αναφέρει ότι «η εξελλήνιση της Ανατολής» αποτυπώνεται στο 1939 όταν το κράτος του Αφγανιστάν, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στον ελληνικό πολιτισμό, εκδίδει το χαρτονόμισμα του Αφγανιστάν, που αναπαριστά τον βασιλιά της Βακτρίας Ευκρατίδη, απόγονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτό το χαρτονόμισμα κυκλοφορεί στις αγορές μέχρι και σήμερα. «Οι Αφγανοί θέλησαν να αποτυπώσουν στο χαρτονόμισμά τους μια περίοδο της Ιστορίας τους που θέλουν να τιμήσουν», καταλήγει η ιστορικός και επισημαίνει ότι σήμερα με τους Ταλιμπάν στην εξουσία «η Ιστορία του Αφγανιστάν κινδυνεύει. Απειλούνται αρχαιότητες και, φυσικά, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ».

Από το Μουσείο της Καμπούλ στα… παζάρια του Πακιστάν

Ο Ομάρ Σουλτάν υπενθυμίζει την άγρια καταστροφή που υπέστη το Μουσείο της Καμπούλ το 1992-1996 κατά τον ανταρτοπόλεμο. Λίγα χρόνια μετά, το 2000, κατά την επέλαση των Ταλιμπάν το Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ είχε λεηλατηθεί ξανά και ο θησαυρός τόσο της περιοχής του Τίλια Τεπέ όσο και από τρεις ακόμα άλλες σημαντικές διαφορετικές αρχαιολογικές θέσεις του Αφγανιστάν είχε καταστραφεί ή πωληθεί στα παζάρια του Πακιστάν. Ετσι, η τύχη του θησαυρού του Τίλια Τεπέ για πολλά χρόνια παρέμενε άγνωστη, αλλά οι πολύτιμοι θησαυροί είχαν διασωθεί «χάρη στην εχεμύθεια των συνεργατών του Εθνικού Μουσείου της Καμπούλ», επιβεβαιώνει ο κ. Ομάρ Σουλτάν. Από το 2004 η κυβέρνηση του Αφγανιστάν οργανώνει περιοδικές εκθέσεις σε Ευρώπη, Αμερική και Κίνα.

«Από το Παρίσι και το Αμστερνταμ έως το Σαν Φρανσίσκο και τη Νέα Υόρκη η έκθεση ταξίδεψε παντού», μας λέει ο κ. Ομάρ Σουλτάν. «Τελευταίοι σταθμοί εκτιμώ ότι ήταν στην Αυστραλία και την Κίνα το 2016 και το 2017, αντίστοιχα. Τον Ιανουάριο του 2021 ο θησαυρός επέστρεψε στο Προεδρικό Παλάτι και Μουσείο της Καμπούλ, το οποίο φιλοξενεί σήμερα περισσότερα από 70.000 εκθέματα».

Υποσχέσεις

Σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, οι Ταλιμπάν σε ανακοίνωσή τους τον Φεβρουάριο υπόσχονται ότι θα σεβαστούν την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας δίνοντας μια ελπίδα στους επιστήμονες της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας. «Δεν πιστεύω ότι θα τηρήσουν τα λόγια τους», σχολιάζει ο κ. Ομάρ Σουλτάν.

Στον αντίποδα μέλη της ακαδημαϊκής ελληνικής κοινότητας υποστηρίζουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ότι «αν ισορροπηθεί η κατάσταση, οι Ταλιμπάν για λόγους κυρίως οικονομικούς θα θελήσουν να αξιοποιήσουν την αρχαιολογική τους κληρονομιά για τουριστικούς σκοπούς. Θα ήταν στρατηγικό λάθος για την οικονομία τους να καταστρέψουν τα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς λόγω της φανατικής τους ιδεολογίας».

Αν συμβεί το αντίθετο, εύλογα προκύπτει ότι σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας θα διαγραφούν μια για πάντα…

(*) Φωτογραφίες από τα Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου στην Αθήνα, Ποτίτσα Γρηγοράκου, 2007.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου 

H αναδημοσίευση του παραπάνω άρθρου ή μέρους του επιτρέπεται μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το ELEFTHEROSTYPOS.GR με ενεργό σύνδεσμο στην εν λόγω καταχώρηση.

Ακολούθησε το eleftherostypos.gr στο Google News και μάθε πρώτος όλες τις ειδήσεις 

Ειδήσεις σήμερα

• Φωτιές: 299 πυροσβέστες επιχειρούν στα Βίλια –Στη μάχη της κατάσβεσης και 61 Ρουμάνοι πυροσβέστες
• Φωτιά στη Νότια Εύβοια: Εκκενώνεται το Μαρμάρι – Σε ετοιμότητα πλοία και σκάφη για τη μεταφορά των κατοίκων
• Συναγερμός στο «Olympic Champion»: Παρουσίασε μηχανική βλάβη – Με το πλοίο «Hellenic Spirit» φτάνουν στον προορισμό τους οι 362 επιβάτες
• Λάρισα: «Άγγελος» πυροσβέστης έσωσε μωράκι 20 μηνών – Του είχε γυρίσει η γλώσσα
• Φωτιά στην Νότια Εύβοια: Μεγάλη φωτιά στην περιοχή Φυγιάς – Εκκενώνονται δύο οικισμοί, ισχυροί άνεμοι στην περιοχή
• Καιρός: Ηλιοφάνεια και άνοδος θερμοκρασίας Δευτέρα και Τρίτη – Πού θα φτάσουν οι άνεμοι στο Αιγαίο
• Σεισμός στην Αϊτή: Συνεχίζεται ο τραγικός απολογισμός – 2.207 νεκροί 8 ημέρες μετά το «χτύπημα» των φονικών Ρίχτερ
• Αφγανιστάν: Τι προκάλεσε το χάος στο αεροδρόμιο της Καμπούλ

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr

Ακολουθήστε το EleftherosTypos.gr σε Instagram, Facebook και Twitter