Σε μήνυμα που ανήρτησε στους λογαριασμούς της στα social media, η NASA αναφερόμενη στον θάνατο του Στίβεν Χόκινγκ έγραψε: «Εις μνήμην Στίβεν Χόκινγκ, ενός ξακουσμένου και πρεσβευτή της επιστήμης. Οι θεωρίες του «ξεκλείδωσαν» ένα σύμπαν πιθανοτήτων, το οποίο εμείς και ο κόσμος εξερευνούμε. Είθε να συνεχίσεις να πετάς σαν τον Σούπερμαν στη μικροβαρύτητα, όπως είπες στους αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό το 2014».

Remembering Stephen Hawking, a renowned physicist and ambassador of science. His theories unlocked a universe of possibilities that we & the world are exploring. May you keep flying like superman in microgravity, as you said to astronauts on @Space_Station in 2014 pic.twitter.com/FeR4fd2zZ5

— NASA (@NASA) 14 Μαρτίου 2018

Το θλιβερό νέο

Ο διαπρεπής Βρετανός θεωρητικός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ απεβίωσε σήμερα, σε ηλικία 76 ετών, αναφέρει ανακοίνωση που υπογράφουν τα παιδιά του.

«Αισθανόμαστε τεράστια θλίψη για τον θάνατο του αγαπημένου μας πατέρα», ο οποίος «ήταν σπάνιος άνθρωπος» και «σπουδαίος επιστήμονας, το έργο του οποίου θα ζήσει για πολλά χρόνια ακόμη», τόνισαν τα παιδιά του κοσμολόγου, η Λούσι, ο Ρόμπερτ και ο Τιμ, στην ανακοίνωση που μετέδωσε το βρετανικό πρακτορείο ειδήσεων Press Association.

«Μια φορά είχε πει «δεν θα ήταν και πολύ σπουδαίο αυτό το σύμπαν, αν δεν ήταν το σπίτι των ανθρώπων που αγαπάς». Θα μας λείπει για πάντα», σύμφωνα με την ανακοίνωση των παιδιών του, την οποία αναμετέδωσε επίσης το BBC.

Ο Χόκινγκ έπασχε από τη νόσο του κινητικού νευρώνα (αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση), κατάσταση που είχε εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των ετών. Ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και επικοινωνούσε μέσω συσκευής παραγωγής ομιλίας. Παντρεύτηκε δύο φορές και είχε τρία παιδιά.

Από τι έπασχε

Ο Στίβεν Χόκινγκ έπασχε από Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (Amyotrophic Lateral Sclerosis), πιο γνωστή και ως ALS, ή νόσος του Λου Γκέριγκ (Lou Gehrig’s Disease).

Σύμφωνα με την αμερικανική Ένωση για την ALS, μόνο τα μισά άτομα που πάσχουν από Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση ζουν τουλάχιστον τρία ή περισσότερα χρόνια μετά τη διάγνωση. Μόλις το 20% των ασθενών ζει περισσότερο από πέντε χρόνια και μόνο το 10% ξεπερνούν τα 10 χρόνια ζωής. Και όμως, ο Στίβεν Χόκινγκ συμπλήρωσε 52 χρόνια ζωής με την ασθένεια αυτή!

Αυτές οι πέντε τελευταίες δεκαετίες δεν ήταν εύκολες. Ο Στίβεν Χόκινγκ ήταν πλήρως ακινητοποιημένος σε μια μηχανοκίνητη αναπηρική πολυθρόνα και δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους περισσότερους από τους μυς του. Το 1985, ο Χόκινγκ έχασε την ικανότητα να μιλά και έκτοτε επικοινωνούσε πλήρως μόνο μέσω ενός συστήματος ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Τι είναι η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση

Η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση είναι μια προοδευτική ασθένεια του νευρικού συστήματος (νευρολογική ασθένεια) που καταστρέφει τα νευρικά κύτταρα και προκαλεί αναπηρία.

Είναι ένας τύπος ασθένειας του κινητικού νευρώνα, όπου τα νευρικά κύτταρα βαθμιαία καταρρέουν και πεθαίνουν.

Η ALS αρχίζει συχνά με μυϊκούς σπασμούς, αδυναμία στα άκρα και πρόβλημα στην ομιλία. Τελικά, επηρεάζει τον έλεγχο των μυών που είναι απαραίτητοι για την μετακίνηση, την ομιλία, την αναπνοή και την βρώση. Δεν υπάρχει θεραπεία για την ALS, η οποία είναι θανατηφόρα μέσα σε λίγα χρόνια.

Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση: Συμπτώματα

Τα πρώιμα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στο περπάτημα ή στην κανονική καθημερινή σας δραστηριότητα
• Το άτομο σκοντάφτει, παραπατάει και πέφτει ολοένα και συχνότερα
• Αδυναμία στο πόδι, τα πέλματα, ή τους αστραγάλους
• Αδυναμία χεριών, ή αδεξιότητα στις κινήσεις με τα χέρια
• Μπερδεμένη ομιλία, ή δυσκολία στην κατάποση
• Μυϊκές κράμπες και σπασμοί σε χέρια, ώμους και γλώσσα
• Το άτομο δυσκολεύεται να κρατήσει το κεφάλι του σε όρθια θέση, ή να κρατήσει μια καλή στάση σώματος
• Η ALS αρχίζει συχνά στα χέρια και τα πόδια και στη συνέχεια εξαπλώνεται σε άλλα μέρη του σώματος. Καθώς η νόσος προοδεύει και τα νευρικά κύτταρα καταστρέφονται, οι μύες σταδιακά εξασθενούν. Αυτό επηρεάζει τελικά το μάσημα, την κατάποση, την ομιλία και την αναπνοή.

Η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση συνήθως δεν επηρεάζει τον έλεγχο του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης, τις αισθήσεις, ή την ικανότητα σκέψης. Είναι πιθανό να παραμείνει το άτομο σε πλήρη ενέργεια και επαφή με την οικογένεια, το περιβάλλον και τους φίλους του.

Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση: Αίτια

Η ALS κληρονομείται στο 5-10% των περιπτώσεων, ενώ τα υπόλοιπα περιστατικά δεν έχουν γνωστή αιτία.

Οι ερευνητές μελετούν διάφορες πιθανές αιτίες της ALS, όπως:

• Γονιδιακή μετάλλαξη. Διάφορες μεταλλάξεις στα γονίδια μπορεί να οδηγήσουν σε κληρονομική ALS, η οποία προκαλεί σχεδόν τα ίδια συμπτώματα με την μη κληρονομική μορφή.
  Χημική ανισορροπία. Τα άτομα με ALS γενικά έχουν υψηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα γλουταμινικού οξέος. Πρόκειται για έναν χημικό αγγελιοφόρο στον εγκέφαλο, που βρίσκεται γύρω από τα νευρικά κύτταρα του νωτιαίου υγρού. Το πολύ γλουταμινικό είναι γνωστό ότι είναι τοξικό σε ορισμένα νευρικά κύτταρα.
• Αποδιοργανωμένη ανοσολογική αντίδραση. Μερικές φορές το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου αρχίζει να επιτίθεται σε μερικά από τα φυσιολογικά κύτταρα του σώματος, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο των νευρικών κυττάρων.
• Εσφαλμένη διαχείριση των πρωτεϊνών. Οι λάθος διαχείριση των πρωτεϊνών στα νευρικά κύτταρα μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή συσσώρευση μη φυσιολογικών μορφών αυτών των πρωτεϊνών στα κύτταρα, καταστρέφοντας τα νευρικά κύτταρα.

Πώς κατάφερε να επιβιώσει τόσα χρόνια ο Στίβεν Χόκινγκ

Ο λόγος για την επιβίωση του Χόκινγκ δεν εξηγείται εύκολα. Το 2012, το Scientific American μίλησε με τον Leo McCluskey, αναπληρωτή καθηγητή νευρολογίας και ιατρικό διευθυντή του ALS Center στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Εκείνος εξήγησε, ότι ο Χόκινγκ είναι στ’ αλήθεια μια μοναδική περίπτωση.

Σύμφωνα με τον McCluskey, ο οποίος δεν ήταν ποτέ γιατρός του Χόκινγκ, αλλά έχει βαθιά γνώση της παθολογίας της ALS, η προσωπική βιολογία του Hawking και ο τρόπος με τον οποίο έχει εξελιχθεί η ασθένεια στο σώμα του ήταν οι λόγοι της μακροζωίας του.

«Αφού δεν υποστηρίζεται αναπνευστικά, τότε σίγουρα έχει να κάνει με την προσωπική του βιολογία. Είναι η βιολογία της μορφής της νευροεκφυλιστικής ασθένειας που καθορίζει πόσο καιρό θα ζήσει», είχε δηλώσει ο McCluskey.

Ωστόσο, παραδέχθηκε ότι ως ένας από τους πιο διάσημους επιστήμονες στον κόσμο, ο Χόκινγκ είχε επίσης εξαιρετική προσωπική φροντίδα, που πιθανώς συνέβαλε στην καλή του υγεία.

Ποιος ήταν ο Στίβεν Χόκινγκ

Ένας άνθρωπος που συγκίνησε τους πάντες με την προσωπική περιπέτεια της υγείας του και ένας επιστήμονας που -παρόλο που μιλούσε με συνθετική φωνή- ενέπνευσε πολλούς άλλους επιστήμονες με τις πρωτοποριακές ιδέες του. Και, αναμφίβολα, ήταν ο συνδυασμός αυτών των δύο, ενός τόσο προχωρημένου νου σε ένα τόσο αχρηστευμένο σώμα, που τον βοήθησε να γίνει παγκόσμιο σύμβολο.

Έγινε διάσημος για το έργο του πάνω στις μαύρες τρύπες, τη βαρύτητα και τη γενική σχετικότητα, ενώ ήταν ο συγγραφέας πολλών δημοφιλών βιβλίων, με κορυφαίο τη «Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», που είχε εκδοθεί το 1988, μεταφράσθηκε σε 40 γλώσσες (και στα ελληνικά) και πούλησε περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα. Οι κακεντρεχείς πάντως το ονόμασαν «το σπουδαιότερο αδιάβαστο βιβλίο στην ιστορία»!

Όπως δήλωσε ο φυσικός Μίτσιο Κάκου στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», «από την εποχή του ‘Αλμπερτ Αϊνστάιν είχε να υπάρξει ένας επιστήμονας που να έλξει τόσο πολύ τη φαντασία του κοινού και να γίνει αγαπητός σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο».

Η κινηματογραφική ταινία «Η θεωρία του παντός» το 2014 για τη ζωή του Χόκινγκ, με τον θαυμάσιο Έντι Ρεντμέιν στον πρωταγωνιστικό ρόλο να κερδίζει το Όσκαρ καλύτερου ηθοποιού, έκανε ευρύτερα γνωστό τον Βρετανό κοσμολόγο. Ο ίδιος χάρηκε με την ταινία και δήλωσε για τον Ρεντμέιν «μερικές φορές νόμιζα ότι ήμουν εγώ».

Αλλά το πιο εντυπωσιακό δεν ήταν ότι ο Χόκινγκ έγραψε την ιστορία του χρόνου από την απαρχή του σύμπαντος. Ήταν ότι ο ίδιος είχε τελικά πολύ χρόνο στη διάθεσή του, παρόλο που όταν ως φοιτητής το 1963, σε ηλικία μόλις 21 ετών, διαγνώσθηκε με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, γνωστή και ως νόσο Λου Γκέριγκ ή του κινητικού νευρώνα, οι γιατροί του έδιναν δύο μόνο χρόνια ζωής.

Όμως ο Χόκινγκ, που ποτέ δεν έχασε το βρετανικό χιούμορ του, παρά τη δύσκολη κατάστασή του, διέψευσε κάθε προσδοκία και έζησε για να γίνει ο πιο διάσημος επιστήμονας μετά τον ‘Αϊνστάιν. Ακόμη και όταν η νευροεκφυλιστική νόσος του επέτρεψε να κουνάει μόνο τα μάτια του και ένα δάχτυλο, οι διανοητικές δυνάμεις του φαίνονταν ακμαίες.

Όπως είπε κάποια μέρα, «μολονότι κρεμόταν ένα σύννεφο πάνω από το μέλλον μου, διαπίστωσα, προς μεγάλη μου έκπληξη, ότι απολάμβανα τη ζωή μου στο παρόν περισσότερο από ό,τι πριν. Και τότε άρχισα να κάνω πρόοδο στην έρευνά μου». Ο στόχος του ήταν απλός, όπως εξήγησε: «Η πλήρης κατανόηση του σύμπαντος, γιατί είναι όπως είναι και γιατί τελικά υπάρχει». Αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί απλό…

Οι μαύρες τρύπες

Από επιστημονική άποψη, ο Χόκινγκ θα μείνει μάλλον στα χρονικά της επιστήμης, επειδή έθεσε ένα ασυνήθιστο ερώτημα: Πότε μια μαύρη τρύπα δεν είναι μαύρη; Όταν εκρήγνυται, ήταν η απάντησή του.

Το πρώτο του επιστημονικό επίτευγμα, σύμφωνα με τη «Γκάρντιαν», ήλθε το 1970, όταν μαζί με τον Ρότζερ Πενρόουζ εφάρμοσαν τα μαθηματικά των μαύρων οπών σε όλο το σύμπαν και έδειξαν ότι υπήρχε μια μοναδική περιοχή άπειρης καμπυλότητας στο χωροχρόνο, από όπου προέκυψε η αρχική «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ).

Το 1974 χρησιμοποίησε την κβαντική θεωρία για να δηλώσει ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν θερμότητα, άρα χάνουν ενέργεια και τελικά «πεθαίνουν», με μια πολύ αργή διαδικασία που μπορεί να χρειασθεί περισσότερα χρόνια από όλη την ηλικία του σύμπαντος. Η πρότασή του ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία με μορφή θερμότητας, πυροδότησε μια μακρά διαμάχη στην κοσμολογία. Σύμφωνα με τον Χόκινγκ, αυτό σήμαινε ότι όλες οι πληροφορίες που πέφτουν μέσα στη μαύρη τρύπα, θα χάνονται για πάντα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με έναν από τους νόμους της κβαντικής θεωρίας, με αποτέλεσμα να έλθει σε σύγκρουση με τους περισσότερους συναδέλφους του.

Ο Χόκινγκ στη συνέχεια άλλαξε άποψη και υποστήριξε ότι οι πληροφορίες αποθηκεύονται στον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας και μετατρέπονται σε ακτινοβολία ξανά, η οποία εκπέμπεται από τη μαύρη τρύπα. «Παραδέχομαι ότι ίσως η απώλεια της πληροφορίας δεν συμβαίνει», φώναξε μια μέρα δυνατά με την ηλεκτρική φωνή του στους φοιτητές του μέσα σε ένα παμπ.

Μόλις στα 32 του, εξελέγη τιμητικά μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Βρετανίας και πέντε χρόνια αργότερα καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, στην πιο διάσημη πανεπιστημιακή έδρα της Βρετανίας – αν όχι όλου του κόσμου- που κάποτε κατείχαν ο Ισαάκ Νεύτων και ο Πολ Ντιράκ. Έμεινε σε αυτή τη θέση για 30 χρόνια και μετά έγινε διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας του ιστορικού πανεπιστημίου.

Το 1982 ήταν από τους πρώτους που έδειξαν ότι οι κβαντικές διακυμάνσεις οδήγησαν -μέσω της διαδικασίας του κοσμικού πληθωρισμού- στη δημιουργία και εξάπλωση των γαλαξιών στο σύμπαν.

Αν και δεν κατάφερε – ή δεν πρόλαβε- να πάρει το Νόμπελ, είχε τιμηθεί με πολλά άλλα σημαντικά βραβεία (‘Αλμπερτ Αϊνστάιν, Βολφ, Κόπλεϊ κ.α.). Επίσης, αρεσκόταν να βάζει επιστημονικά στοιχήματα με άλλους φυσικούς, αν και είχε μια τάση να τα χάνει, όπως, για παράδειγμα, όταν το 2012 έχασε 100 δολάρια, επειδή είχε στοιχηματίσει ότι ποτέ δεν θα ανακαλυπτόταν το μποζόνιο του Χιγκς – το οποίο βρέθηκε στο CERN λίγο μετά!

Οι κοινωνικές παρεμβάσεις του

Παρέμεινε ως το τέλος ενεργός πολίτης και, μεταξύ άλλων, προειδοποίησε κατ’ επανάληψη για τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και της πιθανότητας μιας συνάντησης με τους εξωγήινους, που μπορεί να έχει άσχημη κατάληξη για τους ανθρώπους. Επίσης, ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αποίκησης άλλων πλανητών ως διέξοδο σωτηρίας της ανθρωπότητας σε περίπτωση που η Γη καταστραφεί από ένα πόλεμο, πτώση αστεροειδούς ή άλλη αιτία.

Επίσης, είχε καλές σχέσεις με τους Παλαιστινίους επιστήμονες και δεν δίστασε να μποϊκοτάρει ένα συνέδριο στο Ισραήλ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική του. Και βέβαια, με το βιβλίο του «Το Μεγάλο Σχέδιο» (μεταφρασμένο και στα ελληνικά) δήλωσε προκλητικά δεν χρειαζόταν καθόλου ο Θεός για να εξηγηθεί το σύμπαν – μια αθεϊστική δήλωση που ενόχλησε τους θρησκευόμενους.

Όπως είπε, «θεωρώ τον εγκέφαλο ένα κομπιούτερ που θα σταματήσει να δουλεύει, όταν τα μέρη του χαλάσουν. Δεν υπάρχει παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για τους χαλασμένους κομπιούτερ. Αυτό είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».

Ο Χόκινγκ είχε παντρευτεί τη συμφοιτήτριά του Τζέιν Γουάιλντ το 1965 (δύο χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου του) και έκαναν τρία παιδιά, αλλά χώρισαν το 1991, καθώς η κατάστασή της υγείας του εκ των πραγμάτων έκανε τρομερά δύσκολες τις συνθήκες του γάμου. Η γυναίκα του έγραψε αργότερα ότι είχαν καταντήσει «αφέντης» και «σκλάβα».

Το 1995 ο Χόκινγκ παντρεύτηκε μία από τις νοσοκόμες του, την Ελέιν Μέισον, ένας γάμος που διήρκεσε 11 χρόνια και στη διάρκεια του οποίου η αστυνομία κλήθηκε να διερευνήσει κατηγορίες για επιθέσεις που δέχθηκε ο Χόκινγκ από τη σύζυγό του. Όμως ο ίδιος αρνήθηκε κάτι τέτοιο και η αστυνομία αναγκάσθηκε να σταματήσει τις έρευνες.

Σε δήλωσή τους, τα τρία παιδιά του από τον πρώτο γάμο, Λούσι, Ρόμπερτ και Τίμοθι, αναφέρουν ότι «ήταν ένας μεγάλος επιστήμονας και ένας ξεχωριστός άνθρωπος, του οποίου το έργο και η κληρονομιά θα διαρκέσουν για πολλά χρόνια. Θα μας λείπει πάντα».

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]