Το άγχος, που ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ, επικεφαλής έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Pasteur, Γεώργιος Π. Χρούσος, περιγράφει στο βιβλίο του «ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ», ως «σύνδρομο χρόνιου στρες και φλεγμονής».

«Μου πήρε 40 χρόνια έρευνας για να συνειδητοποιήσω πως το στρες, όταν είναι χρόνιο, είναι μια κατάσταση ιδιαίτερα βαριά και νοσογόνος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος, σε συνέντευξή του στον «Ε.Τ.» Της Κυριακής και εξηγεί: «Αυτό το στρες μπορεί να υφίσταται χωρίς εμφανή λόγο ή μπορεί να προκληθεί και από κάποιο ισχυρό γεγονός, π.χ. να δεις να πεθαίνει μπροστά σου κάποιος άνθρωπος».

Βραδυφλεγής βόμβα

«Τα αγχώδη και καταθλιπτικά συναισθήματα είναι νοσηρές εκδηλώσεις και το άγχος αποτελεί νόσο, όπως η κατάθλιψη και η παχυσαρκία», αναφέρει. «Το χρόνιο στρες προκαλεί ψυχική δυσφορία και σιγά σιγά καταστρέφει τον εγκέφαλο, αλλά και το υπόλοιπο σώμα», λέει ο ίδιος.

«Ενδέχεται σε πολλές περιπτώσεις να μην είναι καν έντονο, αλλά να έχει μεγάλη διάρκεια και να εκδηλώνεται με παθολογικά συμπτώματα. Η χρόνια διέγερση των εγκεφαλικών κυττάρων από το άγχος οδηγεί σε ψυχοσωματική ευαλωτότητα, η οποία ενισχύει την πιθανότητα ανάπτυξης άλλων παθήσεων, όπως η κατάθλιψη, τα καρδιομεταβολικά νοσήματα, οι αυτοάνοσες νόσοι, οι αλλεργίες, ακόμη και η εξάρτηση από ουσίες», σημειώνει ο καθηγητής Χρούσος.

Στο βιβλίο του, που κυκλοφορεί αύριο, Δευτέρα 14 Οκτωβρίου, και το οποίο αποτελεί ανθολογία επικαιροποιημένων άρθρων που έγραψε και δημοσίευσε στον Τύπο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, περιγράφει τις καταστροφικές -έως και θανατηφόρες- επιπτώσεις του χρόνιου στρες στη ζωή μας.

«Οι 8 στους 10 ασθενείς που πηγαίνουν στους παθολόγους έχουν τα λεγόμενα Μη Ιατρικά Ερμηνευόμενα Συμπτώματα, (MUS – Medically Unexplained Symptoms). Δηλαδή μια σειρά από συμπτώματα, για τα οποία ο γιατρός σού κάνει φυσική εξέταση, σε στέλνει για εξετάσεις και από τις απαντήσεις προκύπτει ότι όλα είναι φυσιολογικά. Και σου λέει ο γιατρός: “Δεν έχεις τίποτα, δεν σου βρίσκω κάτι”. Κι όμως, ο άνθρωπος αυτός που παραπονιέται και υποφέρει έχει χρόνιο στρες και φλεγμονή. Και γι’ αυτό ευθύνονται οι μεσολαβητές του στρες, όπως η κορτιζόλη και οι φλεγμονώδεις κυτοκίνες, που υπερεκκρίνονται λόγω του χρόνιου στρες. Δεν είναι ανεξήγητα αυτά τα συμπτώματα. Δεν πρέπει να λέγονται έτσι. Είναι εκδηλώσεις του πολύ διαδεδομένου συνδρόμου χρόνιου στρες και φλεγμονής», τονίζει ο γιατρός.

«Σ’ αυτήν την περίπτωση, τι θα πρέπει να συνταγογραφεί ο γιατρός; Τέχνη;», ρωτήσαμε τον καθηγητή.

«Ναι, τέχνη! Και οτιδήποτε μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τον ασθενή. Να πάει στο μουσείο, να πάει στην εξοχή και στο πράσινο, να πάει μια βόλτα στο πάρκο. Ολα αυτά βοηθάνε. Ή να μάθει να κάνει διαλογισμό, δύο φορές από δύο δεκάλεπτα κάθε μέρα, συχνά αρκεί. Αν χρειάζεται κάτι παραπάνω, η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (cognitive behavioral therapy, CBT) δουλεύει εξαιρετικά καλά», τονίζει με έμφαση ο κ. Χρούσος.

Χρόνιο πρόβλημα

Ο καθηγητής Γεώργιος Χρούσος τονίζει ότι το παροδικό ή οξύ στρες είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που, όπως εξηγεί, «έπειτα από λίγες ώρες φεύγει και δεν αφήνει πίσω της ζημιά». Μετατρέπεται, όμως, το στρες σε πρόβλημα, όταν διαρκεί πολύ ή γίνεται μόνιμο.

Πρόκειται για το χρόνιο ψυχο-κοινωνικο-οικονομικό στρες, που βιώνουν πολλοί άνθρωποι στην καθημερινότητά τους, και που επηρεάζει μεγάλο μέρος της δυτικής κοινωνίας και αποτελεί πλέον μια δυσάρεστη πραγματικότητα.

Αυτό το είδος του στρες, όπως επισημαίνει, πρέπει να το διαχειριζόμαστε σωστά, ώστε να μη μας καταβάλλει καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ή της εβδομάδας. «Να υπάρχουν ώρες κατά τις οποίες ξεκουραζόμαστε, σκεφτόμαστε κάτι άλλο, απολαμβάνουμε τους φίλους μας, το φαγητό μας, τη βόλτα μας, οτιδήποτε ευχάριστο και όχι βλαβερό…», λέει.

«Είναι εύκολο αυτό να το επιτύχουμε μόνοι μας;», τον ρωτάμε. «Οχι πάντα», απαντά ο ειδικός.

Υποστήριξη

«Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια ευαλωτότητα απέναντι στο άγχος και χρειαζόμαστε υποστήριξη», σημειώνει ο Γεώργιος Χρούσος και προσθέτει πως «η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς είναι σημαντική, δεν είναι ένδειξη ψυχικής αδυναμίας και, οπωσδήποτε, δεν αποτελεί κοινωνικό στίγμα. Ενα τέτοιο εργαλείο υποστήριξης είναι η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT), όπως προανέφερα, η οποία έχει τις ρίζες της στους στωικούς και επικούρειους φιλοσόφους της αρχαιότητας. Δεν μπορώ να σου πω “μην αγχώνεσαι” και αυτό να καταφέρεις να το αλλάξεις αμέσως. Υστερα από 6 μήνες ή έναν χρόνο CBT, όμως, πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ξανά φυσιολογικοί», επισημαίνει, τονίζοντας τη δύναμη αυτής της θεραπευτικής μεθόδου.

Ο επιστήμονας εξηγεί πως το άγχος προέρχεται από τον κατώτερο εγκέφαλο, τον οποίο έχουμε κοινό με τα άλλα θηλαστικά και πρωτεύοντα ζώα, ενώ ο νεοφλοιός -το πιο πρόσφατο εξελικτικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων- είναι αυτός που μπορεί, μέσω της λογικής, να ελέγξει τις συναισθηματικές αντιδράσεις μας.

«Ο νεοφλοιός χρειάστηκε 2 εκατομμύρια χρόνια για να εξελιχθεί και μπορεί να ελέγχει τον παλαιοεγκέφαλο, αλλά αυτό δεν είναι άμεσο ούτε γίνεται αυτόματα, συχνά απαιτεί χρόνο, προσπάθεια και υποστήριξη», λέει.

Πράγματι, η διαδικασία επούλωσης από το άγχος χρειάζεται και χρόνο και προσπάθεια, έτσι ώστε να κατανοήσουν οι άνθρωποι γιατί αισθάνονται έτσι και πώς μπορούν να αλλάξουν σταδιακά τις αντιδράσεις τους απέναντι σε αυτά που τους προκαλούν στρες.

Κορτιζόλη

Η κορτιζόλη, γνωστή και ως «ορμόνη του στρες», παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάσταση που περιγράφεται παραπάνω, εξηγεί ο καθηγητής. Εκκρίνεται, κυρίως, το πρωί, όταν ο οργανισμός μας χρειάζεται δύναμη και ενέργεια για να αντεπεξέλθει στις δραστηριότητες της ημέρας. «Το πρωί τη χρειαζόμαστε για να αγωνιστούμε, να πάμε στις δουλειές μας, στο σχολείο, να βγούμε στην αγορά», αναφέρει. Ωστόσο, το βράδυ, η κορτιζόλη πρέπει να μειώνεται, ώστε ο οργανισμός να μπορεί να ξεκουραστεί και να επιδιορθώσει τις φθορές που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της ημέρας.

«Η κορτιζόλη είναι μια καταβολική ορμόνη, που εμποδίζει την ανάπλαση των κυττάρων μας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας προκαλούνται μικροβλάβες στους ιστούς και τα αγγεία, όμως το βράδυ και τη νύχτα, όταν τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι φυσιολογικά πολύ χαμηλά, ο οργανισμός μπορεί να ξεκινήσει και να ολοκληρώσει τις… επιδιορθώσεις που χρειάζεται για να επανέλθει στην ακεραιότητα», λέει.

Oσοι πάσχουν από χρόνιο στρες δεν καταφέρνουν να μειώσουν αυτόματα τα επίπεδα της κορτιζόλης τις βραδινές και νυχτερινές ώρες και, έτσι, οι επιδιορθώσεις δεν γίνονται, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται βλάβες στους ιστούς και, τελικά, ο οργανισμός να ξεπερνά τις αντοχές του και να αρρωσταίνει.

ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

«Ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν είναι υγιεινός»

Στα προβλήματα που μαστίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και επιδεινώνουν τα προβλήματα του άγχους, προστίθεται η επιμήκυνση της διάρκειας της ημέρας λόγω υπερβολικής χρήσης ηλεκτρικού φωτός και οθονών, αλλά και ο ελλειμματικός ύπνος της σύγχρονης ζωής.

«Η μέρα είναι πλέον πολύ μεγάλη», εξηγεί ο ειδικός τονίζοντας πως αυτό έχει ως συνέπεια οι περισσότεροι άνθρωποι να μην κοιμούνται όσο χρειάζεται. «Ο οργανισμός στο 99% των ενήλικων ανθρώπων χρειάζεται ύπνο από 7 έως 8 ώρες το 24ωρο. Σήμερα, σχεδόν κανείς δεν κοιμάται 7 ώρες», υπογραμμίζει.

Οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται αρκετά αισθάνονται κουρασμένοι και δεν αποδίδουν νοητικά, όπως θα συνέβαινε φυσιολογικά έπειτα από έναν ποιοτικό ύπνο. Οι ορμόνες της φλεγμονής αυξάνονται, προκαλώντας περαιτέρω βλάβες στον οργανισμό, ειδικά σε συνδυασμό με τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Ο οργανισμός επιζητεί ανακούφιση και οδηγείται συχνά σε βλαπτικές συμπεριφορές, όπως είναι η λεγόμενη «συναισθηματική σίτιση» (emotional eating) και το κάπνισμα ή το άτμισμα.

Φαύλος κύκλος

Ο καθηγητής Χρούσος περιγράφει τον φαύλο κύκλο του στρες και ως αποτέλεσμα του ανθυγιεινού τρόπου ζωής που επικρατεί στη σύγχρονη κοινωνία.

«Εχουμε αλλάξει τον τρόπο ζωής μας, το “lifestyle” μας, δηλαδή, δεν είναι υγιεινό», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη άσκησης, η κακή ποιότητα ύπνου, η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού της ζωής και η ανεπαρκής διαχείριση του στρες συνθέτουν τα πέντε βασικά στοιχεία που καταρρακώνουν την υγεία μας και οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στο σύνδρομο χρόνιου στρες και φλεγμονής», το οποίο ο ίδιος έχει περιγράψει στην επιστημονική κοινότητα, καταλήγει.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Η μοναξιά της οθόνης καταστρέφει τα παιδιά

«Η μοναξιά των παιδιών μπροστά από την οθόνη είναι γενεσιουργός αιτία άγχους και, δυστυχώς, ουσιαστικής νευρολογικής παθολογίας: Αλλάζει ο εγκέφαλος του ασχημάτιστου αναπτυσσόμενου παιδιού γιατί δεν είναι έτοιμος για το Διαδίκτυο. Αντίθετα με τον ενήλικο, το παιδί δεν μπορεί να πει, π.χ., “θα το χρησιμοποιήσω για να κάνω μόνο κάτι συγκεκριμένο και δεν θα πάω παραπέρα”.

Το παιδί, επίσης, είναι πιθανόν να βλέπει βίντεο και ταινίες ακατάλληλου για την ηλικία του περιεχομένου. Στην πραγματικότητα, η ψηφιακή τεχνολογία, όπως χρησιμοποιείται σήμερα από τα παιδιά, δημιουργεί σε αυτά χρόνιο στρες. Και τα αρνητικά που βλέπουμε στα παιδιά μας είναι στην ουσία τα αρνητικά του στρες. Αυτήν τη στιγμή, ως ανθρώπινο είδος, περνάμε μία μεγάλη εξελικτική στενωπό. Δεν είχαμε ποτέ απολέσει το παιχνίδι. Και δεν είχαμε ποτέ τις τεράστιες δυνατότητες που τώρα μας παρέχει το Διαδίκτυο.

Και δίνω το παράδειγμα των ενηλίκων της φυλής των Μαρούμπο στον Αμαζόνιο, στους οποίους ο Ελον Μασκ μέσω της Starlink παρείχε smartphones, ταμπλέτες και πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Μην έχοντας διανύσει τη δυτική παιδεία και εκπαίδευση, η ζωή αυτών των ενηλίκων άλλαξε άρδην προς το χειρότερο – “κόλλησαν” στις οθόνες, σπαταλώντας μεγάλο μέρος της ημέρας τους αγκυλωμένοι σε σαγηνευτικό υλικό, π.χ. πορνογραφία, με την αντίστοιχη απώλεια χρόνου κανονικής κοινωνικής ζωής και άλλες αρνητικές επιδράσεις στη συμπεριφορά τους. Μέσα στην απειρία τους, η ψηφιακή τεχνολογία τούς καταστρέφει όπως καταστρέφει τα παιδιά μας.

Συνεπώς, λόγω της ψηφιακής επανάστασης, αυτήν τη στιγμή υφιστάμεθα μια έντονη πολιτισμική αλλαγή, η οποία έχει θετικές και αρνητικές επιδράσεις στη ζωή μας. Στους ενήλικες είναι γενικά θετικές. Στους ανηλίκους πιθανότατα βαριά αρνητικές».

Διάλεξη

Στις 26 Νοεμβρίου 2024, στις 19.00, ο καθηγητής Γ. Χρούσος θα δώσει διάλεξη για το θέμα του στρες, με τίτλο: «Η ενδοκρινολογική βάση του στρες, των επιπτώσεών του και της θεραπείας του», κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για την υποδοχή του ως τακτικού μέλους της Ακαδημίας Αθηνών.

Ειδήσεις σήμερα

Θεοδωρικάκος: Επίσκεψη στον πρώτο σταθμό παραγωγής, αποθήκευσης, συμπίεσης και χρήσης πράσινου υδρογόνου

Tην Πέμπτη 17 Οκτωβρίου η πρώτη απεργία – Ποιες θα είναι οι επόμενες

Κομισιόν: Η επιστολή της Φον ντερ Λάιεν προς τους ηγέτες της Ε.Ε. για το μεταναστευτικό – Ποια η θέση της Ελλάδας

Κρήτη: «Γάζωσαν» τα αυτοκίνητα ζευγαριού – Πυροβόλησαν συνολικά 16 φορές

Φρίκη: 56χρονος ασέλγησε σε 84χρονη – Ο γιος της παρακολουθούσε live την κακοποίηση της μητέρας του

ΑΣΕΠ 6Κ/2024: Τα πτυχία που ζητούνται για τις 1.592 προσλήψεις ΑμεΑ

Εφορία: Αφορολόγητα τα φιλοδωρήματα έως 300 ευρώ το μήνα – Τι αλλάζει με τις φορολογικές δηλώσεις

Καιρός: Ψυχρή εισβολή με χιόνια και βροχές – Έρχεται τσουχτερό κρύο