Μετά τη διακοπή της συνεργασίας της Ευρώπης με τη ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, πρέπει να αναζητηθεί άλλη εναλλακτική λύση για την εκτόξευση, η οποία πιθανώς θα καθυστερήσει έως το 2028 ή 2030, αντί να γίνει φέτος με ρωσικά μέσα (πύραυλο και άκατο προσεδάφισης), όπως είχε προγραμματιστεί, από το ρωσικό κοσμοδρόμιο στο Μπαϊκονούρ του Καζακστάν.

Το ευρωπαϊκό ρόβερ είναι το πρώτο με τεχνικές δυνατότητες να ψάξει για ίχνη ζωής στον γειτονικό πλανήτη χάρη στο τρυπάνι και στο φορητό εργαστήριο του. Είναι το πρώτο που μπορεί να τρυπήσει σε βάθος έως δύο μέτρων κάτω από την αρειανή επιφάνεια.

Αρχικά η αποστολή ExoMars είχε σχεδιαστεί ως συνεργασία Ευρώπης-ΗΠΑ, αλλά η Αμερική αποσύρθηκε το 2012 προβάλλοντας οικονομικές δυσκολίες. Η ESA στράφηκε τότε στη Ρωσία και η αποστολή έγινε ευρω-ρωσική, με τη Roscosmos να συμβάλει ουσιαστικά αφενός με έναν πύραυλο Proton και αφετέρου με την πλατφόρμα προσεδάφισης Kazachok, ενώ Ρώσοι επιστήμονες είχαν αναπτύξει και ορισμένα από τα όργανα της αποστολής. Η αποστολή που προοριζόταν να εκτοξευθεί αρχικά το 2018, αναβλήθηκε για το 2020 και μετά ξανά – λόγω τεχνικών προβλημάτων – για το 2022.

Μετά όμως από την αναβολή και της φετινής εκτόξευσης, το ρόβερ και ο άλλος εξοπλισμός της κόστους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ αποστολής ExoMars ετοιμάζονται για αποθήκευση στις εγκαταστάσεις της γαλλο-ιταλικής αεροδιαστημικής εταιρείας Thales Alenia Space στην Ιταλία, εωσότου η κατάσταση ξεκαθαρίσει. Ήδη η ESA ξεκίνησε να εξετάζει τις διαθέσεις εναλλακτικές επιλογές της, αναζητώντας τη νωρίτερη δυνατή ημερομηνία εκτόξευσης, είτε μόνη της είτε με άλλη διεθνή συνεργασία μετά το τέλος της ευρω-ρωσικής.

Παραμένει μια μικρή πιθανότητα για αποκατάσταση των ευρω-ρωσικών σχέσεων έγκαιρα, ώστε η ExoMars να εκτοξευθεί το 2024. Το επόμενο “παράθυρο” εκτόξευσης είναι το 2026 και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μόνο αν έτεινε χέρι βοηθείας η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA). Ήδη γίνονται σχετικές συζητήσεις μεταξύ ESA-NASA. Το σίγουρο είναι ότι η τελευταία δεν είναι πρόθυμη να χρηματοδοτήσει την κατασκευή μιας νέας ακάτου προσεδάφισης στον ‘Αρη.

Πιο πιθανό φαντάζει ότι θα πρέπει να την κατασκευάσει μόνη της η Ευρώπη για να προλάβει τα επόμενα “παράθυρα” ευκαιρίας για εκτόξευση το 2028 ή το 2030 (οι τροχιές Γης και ‘Αρη πλησιάζουν κάθε περίπου δύο χρόνια, οπότε ανοίγει ένα “παράθυρο” για εκτόξευση). Όσον αφορά τον κατάλληλο πύραυλο, η ESA “ποντάρει” στον νέο Ariane 6, ο οποίος βρίσκεται στα τελευταία στάδια της ανάπτυξης του και πιθανώς θα είναι έτοιμος να πετάξει έως το τέλος του 2022.

“Ελπίζω ότι τα κράτη μέλη μας θα αποφασίσουν ότι αυτό δεν είναι το τέλος της ExoMars, αλλά μάλλον η αναγέννηση της αποστολής και ίσως λειτουργήσει ως έναυσμα για να αναπτυχθεί περισσότερη ευρωπαϊκή αυτονομία (στο διάστημα)”, δήλωσε ο Ντέηβιντ Πάρκερ, διευθυντής ανθρώπινης και ρομποτικής εξερεύνησης της ESA.

Ο γενικός διευθυντής της ESA Γιόζεφ Ασμπάχερ υπογράμμισε την αποφασιστικότητα του Οργανισμού να μην επιτρέψει στα τραγικά γεγονότα στην Ουκρανία να εκτροχιάσουν το ευρωπαϊκό διαστημικό πρόγραμμα, κάτι που αφορά επίσης τις εκτοξεύσεις δορυφόρων από το ευρωπαϊκό διαστημοδρόμιο στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνα μετά την απόσυρση των ρωσικών πυραύλων “Σογιούζ” που βοηθούσαν τους ευρωπαϊκούς πυραύλους Ariane και Vega.

Στο μεταξύ, η ESA έχει δεσμευθεί να αναπτύξει άλλο ένα ρόβερ και ένα ακόμη σκάφος σε τροχιά γύρω από τον ‘Αρη, με στόχο να εκτοξευθούν το 2027, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με τη NASA προκειμένου να φέρουν στη Γη τα πρώτα δείγματα πετρωμάτων από τον “κόκκινο” πλανήτη, τα οποία θα έχουν συλλεχθεί από τα αμερικανικά ρόβερ που βρίσκονται εκεί. Η πρόκληση είναι μεγάλη και το συμβούλιο της ESA θα πρέπει να πάρει οριστικές αποφάσεις έως το τέλος του έτους.