Προηγήθηκε το ομώνυμο δοκίμιό του που κυκλοφόρησε το 2021, από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σε εξαιρετική εικονογράφηση της Λυδίας Βενιέρη. Οι εικόνες της καταξιωμένης εικαστικού προκαλούν αίσθηση και στο ντοκιμαντέρ, όπου πρωταγωνιστεί, στον ομώνυμο ρόλο του τίτλου, η Κιμώνα Βενιέρη Βασιλάκη.

Αυτήν την εποχή το ντοκιμαντέρ προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, όπου παράλληλα πραγματοποιούνται και συζητήσεις. Ο βραβευμένος για τις μεγάλου μήκους ταινίες του «Ο τσαλαπετεινός του Wyoming» (1995), «Γαμήλια νάρκη» (2003), αλλά και τις μικρού μήκους «Το κυνήγι της πάπιας» (1991), «Περί χαρακτικής» (1996), κ.ά., ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, Δημήτρης Ινδαρές, μας συστήνει το «Λενάκι»:

«Η Ελένη ήταν ξαδέλφη του οπλαρχηγού Δημητράκη Ινδαρέ, προγόνου μου σε ευθεία γραμμή, επτά γενιές πίσω. Η Ελένη κλέφτηκε με τον Λιμάζαγα. Ο άρχοντας πατέρας της προσέφυγε στον Οθωμανό δικαστή, όπου η Ελένη υπερασπίστηκε μαζί με τον αγά και τα δικά της αισθήματα, ξεστομίζοντας το αδιανόητο για την εποχή «άντρα χρώσταγα, άντρα πήρα». Τι σημασία έχει, δηλαδή, αν είναι χριστιανός ή όχι; Η κουβέντα αυτή λέγεται από τότε, όταν οι βουλές των κοριτσιών δεν εναρμονίζονται με τις βουλές των γονέων. Κι αυτό κάποτε κάποιες το πλήρωναν αδρά εισπράττοντας κατάρες. Οπως, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, συνέβη και στην Ελένη.

Η ιστορία μάς λέει πως ο Δημητράκης, 16 Μαρτίου του ’21, έκαψε το σπίτι του Λιμάζαγα και της Ελένης, έναν οχυρό πύργο στη Μοστενίτσα, στρατηγικό πέρασμα μεταξύ των καζάδων Καλαβρύτων, Γαστούνης και Καρύταινας. Λες και η κατάρα της μάνας να έπιασε τόπο…

Κοντά στο τέλος του ίδιου αιώνα, άγνωστοι έκαψαν τον πύργο του ξαδέλφου οπλαρχηγού, όταν ήταν πια στην κατοχή του εγγονού του και προπάππου μου, Λάμπρου. Στη σφαίρα της παράδοσης θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως η άδικη κατάρα γύρισε πίσω στην οικογένεια, σ’ εκείνο το μέλος της που την υλοποίησε…

Τώρα που έχει γίνει το βιβλίο και το ντοκιμαντέρ το αίσθημα ποιο είναι, της απελευθέρωσης ίσως και της λύτρωσης;

Το βιβλίο ήταν το ψάξιμο σε πηγές και αρχεία. Η έκδοσή του με αποδέσμευσε από τον φόβο κάποιας ακαδημαϊκότητας και της προγονολαγνείας για τη συνέχεια. Επίσης, διάφορες λεπτομέρειες και στοιχεία με προσγείωναν διαρκώς στις ανθρώπινες διαστάσεις των προσώπων, που συναντούσα στην έρευνα. Από την άλλη πλευρά, το ίδιο το τραγούδι υμνεί τον έρωτα των δύο αλλότριων, τον καθαγιάζει. Ετσι, λοιπόν, σαν συνονόματος και απόγονος του οπλαρχηγού, αισθάνθηκα την ανάγκη κάπως να επανορθώσω.

Δηλαδή;

Να κάνω κάτι στη μνήμη της Ελένης. Γιατί μπορεί το χωριό να θυμήθηκε τον οπλαρχηγό του, φτιάχνοντας ένα μνημείο το 2021, αλλά νομίζω πως το μείζον θα ήταν ν’ αναδειχθεί η Ελένη, που η ιστορία της είναι πιο ξεχωριστή. Οπως και η νηφάλια, φυσική αποδοχή του έρωτα των δύο ξένων, από εκείνους που τραγουδάνε το τραγούδι τόσα χρόνια. Μπορεί το μνημείο να μην έγινε, αλλά έγινε τουλάχιστον η άρση του επιτιμίου, με τη σκέψη σε όσα γεγονότα μπορεί να πλήγωσαν την ομόνοια στο χωριό απ’ τα τότε μέχρι σήμερα.

Ποιο είναι το μήνυμα της ταινίας στο κοινό της;

Η καταλλαγή. Η συμφιλίωση. Η θεραπεία των τραυμάτων. Η επιβεβαίωση της υποψίας πως η παράδοση μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά σε κάθε κατεύθυνση, ατομική και συλλογική. Αρκεί να την ακούσουμε με την καρδιά μας. Το χωριό έχει υποφέρει πολύ. Από ακραία φυσικά φαινόμενα και ακραία ανθρώπινα πάθη. Υπάρχουν ακόμη μνήμες που πληγώνουν.

Γενικότερα πόση σχέση έχουμε με τις ρίζες μας, ακόμα και αυτή την οικογενειακή μας ιστορία;

Αυτό είναι υπόθεση του καθενός. Στην ψυχανάλυση επενδύουμε τόσο χρόνο και χρήμα γυρεύοντας εκεί, στις ρίζες μας, εξηγήσεις και απαντήσεις για όσα μας ταλαιπωρούν. Ψάχνουμε τα κλειδιά για να μπει το φως στις σκιές που μας πλακώνουν. Να ξορκίσουμε δαίμονες.

Εχει πάντως ενδιαφέρον να βλέπεις τους μουσικούς, ή τους ανθρώπους που αφηγούνται με καμάρι τις ιστορίες και τους θρύλους του τόπου τους. Μπήκαμε κι εμείς στον χορό. Κι όχι μόνο εγώ, που είμαι από εκεί, αλλά και ο Δημήτρης Κατσαΐτης (δ/ντής φωτογραφίας), οι παραγωγοί (Φωτεινή Οικονομοπούλου και Βασιλική Πατρούμπα), η μοντέζ (Δέσποινα Κονταργύρη), η εικαστικός Λυδία Βενιέρη, η μουσικός Νεφέλη Μπερή, η Κιμώνα Βενιέρη, που παίζει… Αυτό που ξυπνάει με τις παλιές ιστορίες, ιδίως στη διάσταση της προφορικότητας, είναι ίσως κάτι παραπάνω από νοσταλγία. Μαζί και με τις συνηχήσεις της στο τοπίο των προσώπων, του περιβάλλοντος, των ψυχών μας…

 Info:«Το Λενάκι, δύο φωτιές και δύο κατάρες», ταινία ντοκιμαντέρ, 2024, 72’. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ινδαρές. Προβολές και συζητήσεις: Ταινιοθήκη της Ελλάδας Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136 (Μετρό Κεραμεικός). Σάββατο 15/2, 17.00 (αίθουσα Β). Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Λάμπρο Μπαλτσιώτη. (Επίκ. Καθηγητής Ιστορίας Μειονοτήτων στα Βαλκάνια, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο).

Κυριακή 16/2, 17.00 (αίθουσα Β’). Θα ακολουθήσει συζήτηση με τη Μαρία Κολιονίκα. (Κοινωνική Λειτουργός-Θεραπεύτρια, Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών).