Έχοντας ως αφορμή την ξεχωριστή αυτή ημέρα, επιλέξαμε ένα αφιέρωμα που εξιστορεί την ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της φωτογραφίας, από τα αρχαιοελληνικά χρόνια μέχρι και σήμερα αλλά και την ιστορία της πρώτης φωτογραφίας που τραβήχθηκε ποτέ!

Τι είναι φωτογραφία

Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε στην τέχνη και επιστήμη της δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων συσκευών (φωτογραφικές μηχανές). Ετυμολογικά, η λέξη φωτογραφία είναι σύνθετη και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις -φως και -γραφή.

Υπάρχουν φωτογραφίες που είναι πραγματικά έργα τέχνης, άλλες που είναι ιστορικές μαρτυρίες, φωτογραφίες που μπορούν να μεταβάλουν την διάθεση και τα συναισθήματα ενός ανθρώπου σε λίγα μόνο λεπτά και φωτογραφίες που έριξαν κυβερνήσεις.

Συνεπώς, η αποτύπωση της εικόνας σε χαρτί αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εφευρέσεις του ανθρώπινου πολιτισμού και μια τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη. Είναι μια νέα μορφή τέχνης.

Η πρώτη φωτογραφία

Την 19η Αυγούστου του 1816 ο Γάλλος εφευρέτης Joseph -Nicephone Niepce τράβηξε την πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη φωτογραφία που έγινε γνωστή με τον τίτλο θεά από το παράθυρο του. Ο ίδιος την ονόμασε “retinas“ (Αμφιβληστροειδείς χιτώνας ματιού).

Ήταν ένα αρνητικό και η εικόνα εξαφανίστηκε επειδή στο φως της ημέρας γίνεται απολύτως μαύρο. Απεικονίζει ένα αγροτικό σπίτι στην Γαλλία, τραβήχτικε συμπτωματικά και απαίτησε 8 ώρες για να εμφανισθεί.

 

Πρόκειται για τη λήψη από το παράθυρο του εργαστηρίου του Nicéphore Niépce, η οποία χρονολογείται το 1826 ή 1827 και έγινε στη Γαλλία.

Ο Niépce χρησιμοποίησε μία camera obscura και η λήψη έγινε με την τεχνική της Ηλιοτυπίας, με περίοδο έκθεσης 8 ωρών.

Ιστορική αναδρομή

Γύρω στο 350 π.Χ. Ο Αριστοτέλης περιγράφει τον τρόπο που λειτουργεί η camera obscura, η απλούστερη μορφή μηχανής (που στην ουσία καθρεπτίζει την εικόνα που βλέπουμε από το σκόπευτρο).

Το 1000. μ.Χ. Ο Άραβας σοφός Αλχαζέν, μετέφρασε την περιγραφή της μηχανής του Αριστοτέλη στη γλώσσα του για τον λαό του.

Το 1490 η camera obscura ήταν η πρώτη μεταφερόμενη φωτογραφική κατασκευή. Δεν μπορούμε να την πούμε ακριβώς φωτογραφική μηχανή, διότι δεν διέθετε φιλμ και φακό. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, γνώριζε και πιθανότατα χρησιμοποιούσε τις δυνατότητες αυτής της κατασκευής.

Το 1530 ο Ντανιέλ Μπαρμπάρο τοποθέτησε πρώτος τον φακό στην camera obscura για καλύτερα αποτελέσματα.

Το 1550 ο Τζιρόλαμο Καρντάνο τοποθέτησε στο φακό και το μηχανισμό των διαφραγμάτων για να πετυχαίνει μεγαλύτερη ευκρίνεια.

Το 1558 ο Τζιοβάνι Μπατίστα Ντέλα Πόρτα, στο βιβλίο του που ασχολείται με τη φύση, σχεδιάζει και δίνει πλήρη περιγραφή της camera obscura.

Το 1604 ο Ιταλός, φυσικός, Άγγελος Σάλα, παρατήρησε ότι κάποιες ενώσεις του αργύρου, άλλαζαν χρώμα στο φως του ήλιου, μαύριζαν. Δεν βρήκε όμως κάποιο τρόπο για να διατηρήσει αυτήν την αλλαγή.

Γύρω στο 1600-1620 φαίνεται ότι εμφανίστηκε η πρώτη φορητή μηχανή σε λογικές διαστάσεις, ώστε να μεταφέρεται απο δύο άτομα, camera obscura, πρόγονος της σημερινής φωτογραφικής μηχανής. Τη χρησιμοποιούσε ο αυστριακής καταγωγής αστρονόμος Γιόχαν Κέπλερ. Με αυτή σκιτσάριζε σε μεγάλο μέγεθος χαρτιού τοπία με μεγάλη ακρίβεια. Στην κυριολεξία έστηνε μια σκηνή σε ένα χώρο, κλείνονταν μέσα και σχεδίαζε με το λίγο φως που περνούσε μέσα από το υποτυπώδες οπτικό σύστημα. Σήμερα το πετυχένουμε απλά με ένα κλικ.

Το 1676 έχουμε την πρώτη μηχανή με μεταβλητή εστιακή απόσταση και καθρέπτη αναστροφής της εικόνας, κατασκευή του Γιόχαν Στουρμ, γερμανού μαθηματικού.

Μετά τα πράγματα δείχνουν πως φωτομηχανικά δεν μπορούσαν να γίνουν πολλά πράγματα ακόμη, χρειαζόταν και η χημεία. Μέχρι την εμφάνιση της δαγεροτυπίας  οι μηχανές αυτές χρησιμοποιούσαν απλό χαρτί, πάνω στο οποίο σκιτσάριζαν το είδωλο.

Πολλοί ζωγράφοι βρήκαν την κατασκευή αυτή πολύτιμη στο να σχεδιάζουν με ακρίβεια εικόνες με προοπτική και τοπία. Είναι μυστήριο όμως γιατί αργότερα μερικοί από αυτούς δεν δέχονταν τη φωτογραφία ως μορφή τέχνης.

Το 1725 ένας ακόμη ερευνητής, ο Γερμανός Ιωάννης Σουλτζ, κατάφερε να πάρει μια εφήμερη φωτογραφία χρησιμοποιώντας άλατα αργύρου, που άφηνε να εκτεθούν στο φως του ήλιου.

Το 1800 ο Σερ Γουίλιαμ Χέρσελ ανακαλύπτει την υπέρυθρη ακτινοβολία.

Σήμερα έχουμε το υπέρυθρο φιλμ που δίνει φωτογραφίες με βάση τον υπέρυθρο φωτισμό, γι’ αυτό και τα αποτελέσματα είναι διαφορετικά από αυτό που βλέπουν τα μάτια μας.

Το 1802 οι Ντάουι και Γουέντζγουντ καταφέρνουν να εκτυπώσουν περιγράμματα διαφόρων αντικειμένων, χωρίς τη χρήση φωτογραφικής μηχανής ή μηχανής εκτύπωσης. Τα είδωλα αυτά δεν μπορούν ακόμη να τα σταθεροποιήσουν με τη στερέωση που θα ανακαλυφθεί λίγα χρόνια αργότερα.

Το 1816 ο Νιεπς παίρνει τις πρώτες πειραματικές φωτογραφίες αντικειμένων, χωρίς φωτογραφική μηχανή, που ακόμη όμως δεν μπορεί να σταθεροποιήσει.

Το 1821 ο Σερ Τζον Χέρσελ χρησιμοποιεί το υποσουλφίτ (βασικό συστατικό του στερεωτή, το θειοθειϊκό νάτριο) και πετυχαίνει να σταθεροποιήσει το είδωλο. Η πραγματική εφαρμογή όμως της χρήσης αυτής θα έρθει αργότερα (1839).

Το 1826 ο Νιεπς είναι ο πρώτος που κατάφερε να καταγράψει εικόνες με τη βοήθεια του φωτός και να τις διατηρεί. Ο πρώτος αυτός φωτογράφος πέθανε σαν όλους τους πρωτοπόρους, φτωχός και άγνωστος.

Το 1829 ο Νιεπς και ο Νταγκέρ υπογράφουν ένα συμβόλαιο συνεργασίας και αρχίζουν να ενημερώνουν ο ένας τον άλλον για την πρόοδό τους πάνω στη φωτογραφία.

Το 1833 ο Φοξ Ταμπλότ στην Αγγλία ήταν ακόμη ένας ανήσυχος μαθηματικός, που είχε τις ίδιες ιδέες με τον Νταγκέρ και τον Νιεπς, αλλά αγνοούσε τι είχαν καταφέρει. Κατάφερε να πάρει αρνητικές φωτογραφίες σε χαρτί και να τις σταθεροποιήσει.

Το 1835 η πρώτη αρνητική φωτογραφία του Τάλμποτσε χαρτί, το παράθυρο του σπιτιού του, ήταν γεγονός.

Το 1837 ο Νταγκέρ χρησιμοποιεί το θαλασσινό αλάτι για να σταθεροποιεί τις δαγεροτυπίες του.

Το 1839 είναι η χρονιά δημοσιοποίησης της εφεύρεσης της φωτογραφίας στη Γαλλία. Η Ακαδημία των Επιστημών αναγνωρίζει επίσημα τη μέθοδο του Νταγκέρ(Daguerre).

Το 1839 ένας ακόμη Γάλλος, δημόσιος υπάλληλος, ο Ιππόλυτος Μπαγιάρ, κατάφερε να παίρνει θετικές φωτογραφίες σε χαρτί και να παρουσιάσει την πρώτη φωτογραφική έκθεση.

Το 1840 ο Γουόλκοτ ανοίγει το πρώτο φωτογραφείο στη Νέα Υόρκη για φωτογράφηση πορτρέτων. Σχεδιάζεται ο πρώτος φωτογραφικός φακός που έγινε με μαθηματικούς τύπους και κατασκευάστηκε λίγο αργότερα από τον Βοϊκτλάιντερ.

Το 1841 ο Τάμπλοτ είχε τελειοποιήσει την εφεύρεσή του, οι χρόνοι έκθεσης ήταν περίπου 30 δευτερόλεπτα και έβγαζε ανάτυπα ξαναφωτογραφίζοντας την πρώτη αρνητική φωτογραφία.

Ο Τάμπλοτ αποκτά την ευρεσιτεχνία της φωτογραφικής μεθόδου του αρνητικό/θετικό πάνω σε χαρτιά ιωδιούχου αργύρου. Την πατέντα του ονομάζει καλοτυπία (από το ελληνικό κάλλος).

Το 1843, τέσσερα χρόνια μετά την αναγνώριση της εφεύρεσης της φωτογραφίας στη Γαλλία, έχουμε και στην Αγγλία ένα σημαντικό φωτογράφο, τον Οκτάβιο Χιλ. Οι φωτογραφίες του  ακόμη και σήμερα θεωρούνται αξεπέραστες. Μια ακόμη φωτογραφική μέθοδος, αυτή της καλοτυπίας, ανακαλύφθηκε από τον Φοξ Τάμπλοτ, περίπου την ίδια εποχή με τη δαγεροτυπία.

Το 1844 εκδίδει ο Τάμπλοτ το πρώτο του βιβλίο με φωτογραφίες.

Το 1846 ο Γάλλος, χημικός, Λουδοβίκος Μενάρ, ανακάλυψε ότι η νιτρική κυτταρίνη, όταν διαλυόταν σε μίγμα οινοπνεύματος και αιθέρα, έδινε ένα κολλώδες υγρό. Αυτό, όταν στέγνωνε γινόταν μια σκληρή, άχρωμη και διάφανη ουσία, το γνωστό ως κολλόδιο. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε στη χειρουργική.

Το 1847 έχουμε την πρώτη πλάκα , το πρώτο αρνητικό φιλμ σε τζάμι. Παρουσιάστηκε στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών, από τον Άμπελ Νιέπς. Ήταν εύθραυστο και βαρύ υλικό και για τη συγκράτηση της ευαίσθητης στο φως επίστρωσης, είχε χρησιμοποιηθεί λεύκωμα αυγού. Την ίδια χρονιά τελειοποιείται η μέθοδος της καλοτυπίας.

Το 1848 ο Νιέπς ντε Σαιν Βίκτορ χρησιμοποιεί το γυαλί σαν βάση των αρνητικών.

Το 1849 ο Σερ Ντ. Μπριούστερ, ανακαλύπτει το στερεοσκόπιο.

Το 1850 ο  Άγγλος, χημικός, Ροβέρτος Μπίγκχαμ, πάντρεψε το κολλόδιο με τη φωτογραφία. Οι πλάκες αυτές φωτογράφιζαν όσο ακόμη το κολλόδιο ήταν σε υγρή μορφή, κάτι που δεν ήταν άνετο για ένα φωτογράφο στη δουλειά του. Το καλό όμως ήταν οι σύντομοι χρόνοι έκθεσης, γύρω στα πέντε δευτερόλεπτα.

Το 1851 οι Σκοτ και Άρτσερ, αντικατέστησαν τη μέθοδο του υγρού κολλοδίου με πλάκες, που έγινε το κύριο σύστημα φωτογράφησης για αρκετά χρόνια μετά. Οι Γουίπλ και Τζόουνς ανακαλύπτουν μια παρόμοια μέθοδο στην Αμερική, όπου το πίσω μέρος του γυαλιού ήταν βαμμένο μαύρο, για να φαίνεται η φωτογραφία σαν θετική .

Το 1852 ο Α. Μάρτιν και η φεροτυπία του είναι μια παραλλαγή της αμβροτυπίας, αλλά επάνω σε μαυρισμένο μέταλλο, την ίδια χρονιά, έχουμε και την πρώτη στερεοσκοπική μηχανή με δύο φακούς, φτιαγμένη από τον Ντάνκερ.

Το 1853 αναφέρεται ιστορικά σαν το πρώτο, γνωστό επαγγελματικό φωτογραφικό εργαστήριο, αυτό του Γάλλου Ναντάρ στο Παρίσι.

Το 1853 τη χρονιά αυτή έχουμε το πρώτο φωτογραφείο του Φίλιππου Μάργαρη στην Αθήνα και τις πρώτες καλοτυπίες τραβηγμένες από Έλληνα φωτογράφο.

Το 1855 έχουμε φωτογραφίες από τον πόλεμο στην Κριμαία, από τους Ρότζερ Φέντον και Τζέιμς Ρόμπερτσον (οι πρώτοι πολεμικοί φωτορεπόρτερ). Την ίδια χρονιά ο Πουατεβίν τυπώνει φωτολιθογραφίες επάνω σε πέτρα. Η μέθοδος αυτή είναι γνωστή σαν μέθοδος εκτύπωσης διχρωμικού καλίου.

Το 1856 η πρώτη σειρά αεροφωτογραφιών από αερόστατο.

Το 1857 η πρώτη αεροφωτογράφηση με αερόστατο από τον Ναντάρ, πάνω από το Παρίσι. Ο Ναντάρ κατάφερε και τράβηξε συνολικά 70 φωτογραφίες. Έχουμε την πρώτη στεγνή πλάκα.

Το 1861 ο Μάξουελ και η πρώτη έγχρωμη αναπαραγωγή με χρήση τριών μαυρόασπρων διαφανειών με τη χρήση φίλτρων των τριών βασικών χρωμάτων.

Το 1865 ο Χουάιτ χρησιμοποιεί τη σκόνη μαγνησίου στην πρώτη φορητή, τεχνητή φωτιστική πηγή. Το πρώτο φλας είναι πραγματικότητα.

Το 1866 ο Μ. Σάντζεζ κατασκευάζει φωτογραφικό χαρτί με βαριούχο επίστρωση.

Το 1868 έχουμε τη μέθοδο έγχρωμης εκτύπωσης με την αφαιρετική τριχρωμία. Οι Ντουκός ντι Χάουρον (Ducow dy Hauron) και Γκρος έφτασαν σχεδόν μαζί στην περιγραφή αυτής της μεθόδου, από διαφορετικό δρόμο.

Το 1870 ο Νταγκρόν τυπώνει τις πρώτες μικροφωτογραφίες και τις εμπιστεύεται σε ταχυδρομικά περιστέρια κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Παρισιού. Την ίδια χρονιά, η εφημερίδα New York Daily Graphic, παίρνει τον πρώτο μόνιμο φωτορεπόρτερ στο προσωπικό της.

Το 1871 ο Μάντοξ κατασκευάζει τις πρώτες στεγνές πλάκες με επικάλυψη βρωμιούχου αργύρου και ζελατίνας.

Το 1872 ο Ζιλό ανακαλύπτει τη φωτοτσιγκογραφία(φωτογραφική προσβολή πλάκας ψευδαργύρου).

Το 1873 ο Βόγκελ πετυχαίνει με την προσθήκη χρωστικών ουσιών να κάνει το μαυρόασπρο φιλμ ευαίσθητο και στο πράσινο.

Το 1879 κατασκευάζονται οι πρώτες γυάλινες πλάκες βιομηχανικής παραγωγής από τον Γεώργιο Ίστμαν.

Το 1880 έχουμε την πρώτη εκτύπωση φωτογραφίας σε εφημερίδα με τη μέθοδο της φωτοτσιγκογραφίας.

Το 1882 αρχίζει η βιομηχανική παραγωγή ορθοχρωματικών πλακών

Το 1885 ξεκινά το πρώτο φωτογραφικό κίνημα για φυσικότητα με τον Πίτερ Έμερσον.

Το 1888 το πρώτο φιλμ (αμερικάνικο) Ίστμαν και τη χρονιά αυτή έχουμε την πρώτη Kodak με ρολό φιλμ. Η πρώτη, προσιτή στον κόσμο φωτογραφική μηχανή του 1888, που παρουσίασε ο Γεώργιος Ίστμαν.

To 1889 κυκλοφορεί ο πρώτος αναστιγματικός φακός από το εργοστάσιο Zeiss .Tο πρώτο φιλμ που μπορεί να φορτιστεί στη φωτογραφική μηχανή, ακόμη και σε φως ημέρας.

Το 1890 ο Χάρτερ & ο Ντρίφιλντ, οι πατέρες της φωτογραφικής φωτομετρίας.

Το 1891 ο Λίπμαν και η μέθοδος έγχρωμης φωτογραφίας.

Το 1895 στο Παρίσι γίνεται η πρώτη κινηματογραφική προβολή(γνωστή ως “The Factory”).

Το 1896 για πρώτη φορά γκαλερί τέχνης παρουσιάζει φωτογραφίες .

Το 1904 ο Αύγουστος Λουμιέρ πήρε την πρώτη έγχρωμη φωτογραφία.

Το 1906 ο Ράτεν και ο Γουέινράιτ, παρουσίασαν την πρώτη παγχρωματική πλάκα.

Το 1908 η πρώτη τηλεφωτογραφία είναι γεγονός.

Το 1911-13:  Έχουμε την πρώτη από τα 30 δοκιμαστικά μοντέλα της πλέον διάσημης φωτογραφικής μηχανής μικρού μεγέθους, τη γνωστή Leica και από το 1925 έχουμε μαζική παραγωγή.Ο Ρούντολφ Φίσερ παρουσίασε την πρώτη εμουλσιόν με τρεις έγχρωμες επιστρώσεις, μία για κάθε χρώμα. Έχουμε μαζικές φωτογραφικές εκτυπώσεις με θέματα μόδας στο περιοδικό Vogue.

Το 1916 κυκλοφορεί το πρώτο Agfachrome από την Agfa (φιλμ).

Το 1920 ο Άλφρεντ Στίγκλιτζ και μια παρέα φωτογράφων της εποχής, δημιουργούν ακόμη ένα φωτογραφικό κίνημα. Ο αναστιγματικός φακός Tessar, είναι ακόμη ένα ιστορικό φωτογραφικό επίτευγμα που υπάρχει ακόμη και σήμερα σε φωτογραφικές μηχανές. Έχουμε επίσης το πρώτο τρίφυλλο μεταλλικό κλείστρο.

Το 1921-28: ο Ε. Μπέλιν είναι ο άνθρωπος που πετυχαίνει να εκπέμψει και πάρει εικόνα με τη βοήθεια ασυρμάτου.
Η πρώτη Leica κυκλοφορεί στη Γερμανία και είναι η μηχανή που με την ποιότητά της και το μικρό της μέγεθος έδωσε στο φωτογράφο τη μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και σιγουριά μέχρι σήμερα. Η Ermanox είναι ακόμη μια αξιόλογη μηχανή, αγαπητή σε πολλούς φωτογράφους της εποχής αυτής, για το πολύ φωτεινό της φακό.Το 1928 ακόμη μια ιστορική φωτογραφική μηχανή κυκλοφορεί στη Γερμανία, η Rolleiflex, που είναι φτιαγμένη από τους Φρανκ και Χάιντεκε. Χρησιμοποιεί μεγαλύτερο φιλμ από τη Leica .

Το 1932 ιδρύεται το γκρουπ F64 που μέλη του είναι φωτογράφοι σαν τον Άσελ Άνταμς, Γουέστον, Ντοροθέα Λανγκ που άφησαν μερικές από τις ομορφότερες φωτογραφίες.Έχουμε και το πρώτο φωτοηλεκτρικό φωτόμετρο Weston.

Το 1935 το πρώτο έγχρωμο, θετικό φιλμ για έγχρωμες διαφάνειες, το Kodachrome, από το εργαστήριο ερευνών του Ίστμαν είναι πραγματικότητα χάρη στους Λεοπόλδο Μέινς και Λεοπόλδο Γκοντόφσκι. Επίσης την ίδια χρονιά έχουμε από τον Λαπόρτ το πρώτο ηλεκτρονικό φλας.

Το 1936 παρουσιάζεται η πρώτη μέθοδος παρασκευής έγχρωμης διαφάνειας από τους Μέινς και Κοντόφσκι, που λίγο αργότερα θα γίνει το πρώτο έγχρωμο θετικό φιλμ για διαφάνειες, το Kodachrome. Παρουσιάζονται δύο σημαντικές φωτογραφικές μηχανές: η Exacta, που είναι και η πρώτη μονορεφλέξ για φιλμ 24×36, και η Argus.

Το 1940-47: Η φωτογραφία μπαίνει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη.  Κυκλοφορεί το έγχρωμο φωτογραφικό χαρτί AgfaColor για εκτύπωση έγχρωμων φωτογραφιών. Κυκλοφορεί το πρώτο Ektachrome έγχρωμο, θετικό φιλμ της Kodak.

Το 1948 κυκλοφορεί η πρώτη Polaroid. Ο Dennis Gabor διατυπώνει τη βασική θεωρία της ολογραφίας.  Iδρύεται το ποιο γνωστό φωτοειδησεογραφικό πρακτορείο στον κόσμο, το Magnum.

Το 1950-59: Γίνεται η πρώτη έκθεση φωτογραφικών στην Κολωνία της Γερμανίας, η Photokina. Έχουμε τις πρώτες φωτογραφίες της γης από δορυφόρο.

Το 1963 κυκλοφορεί η μέθοδος εκτύπωσης έγχρωμων φωτογραφιών από έγχρωμες, θετικές διαφάνειες (Cibachrome).

Το 1967-73: Ιδρύεται στο Παρίσι το φωτοειδησεογραφικό πρακτορείο Gamma. Στην Αρλ γίνεται η πρώτη διεθνής φωτογραφική συνάντηση. Ιδρύεται το πρακτoρείο Sigma.

Το 1997 βλέπουμε τις πρώτες ψηφιακές φωτογραφίες από τον Άρη.