«Είναι καιρός να ξανασυζητήσουμε το θέμα των επιστροφών στην Τουρκία και να επιδιώξουμε την εφαρμογή της συμφωνίας», τονίζει λίγο πριν από τη συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του, υπουργό Εσωτερικών Αλί Γερλίκαγια.

-Οι αυξημένες ροές έχουν οδηγήσει σε αύξηση των περιπολιών του Λιμενικού Σώματος και της Ελληνικής Αστυνομίας; Τι άλλο περιλαμβάνει ο σχεδιασμός για τη διαχείριση της πίεσης στα σύνορα;

Θα μου επιτρέψετε να μην υπεισέλθω στις λεπτομέρειες των επιχειρησιακών ζητημάτων που αφορούν στη λειτουργία της Αστυνομίας και του Λιμενικού. Ωστόσο, μπορώ να σας πω ότι οι αυξημένες μεταναστευτικές ροές που αντιμετωπίζουμε στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και την Κρήτη έχουν οδηγήσει σε εντατικοποίηση της παρουσίας της Αστυνομίας και του Λιμενικού στο πεδίο.

Καθίσταται, πλέον, επιτακτική η ανάγκη για μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με την καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων διακινητών. Η διεθνής συνεργασία οφείλει να επικεντρωθεί στην εξάρθρωση αυτών των κυκλωμάτων, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στη ρίζα του. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να σταματήσουμε αυτή τη μάστιγα, που όχι μόνο θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των προσφύγων και των μεταναστών, αλλά απειλεί και την ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων.

Ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της πίεσης στα σύνορα περιλαμβάνει επιπλέον μέτρα, όπως η ενίσχυση της συνεργασίας μας με την Ευρωπαϊκή Ενωση και τους εταίρους μας στην περιοχή, για να διασφαλίσουμε πιο αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, η αναβάθμιση των υποδομών υποδοχής και φιλοξενίας και η προμήθεια σύγχρονων μέσων επιτήρησης των συνόρων, σε στεριά και θάλασσα, μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Παράλληλα, εφαρμόζουμε ένα συνολικότερο σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει τη διπλωματική συνεργασία με τρίτες χώρες για την πρόληψη των παράνομων μετακινήσεων.

-Θα δούμε την κατασκευή νέων ΚΥΤ ή ΚΕΔ και εκτός της Κρήτης, π.χ. στη Ρόδο ή σε κάποιο άλλο σημείο;

Η στρατηγική μας εστιάζει στη διαχείριση των υπαρχουσών δομών και στη βελτίωση των συνθηκών εκεί, αλλά και στην ενίσχυση των μηχανισμών φύλαξης των συνόρων μας. Στόχος μας είναι να επιταχύνουμε τις διαδικασίες ασύλου, να ενισχύσουμε την επιστροφή όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία και να διαχειριστούμε με συντεταγμένο τρόπο τις ροές που φτάνουν στη χώρα.

Στην Κρήτη δεν έχουμε δομές. Η ιστορία αυτή ξεκίνησε λόγω της αυξανόμενης ροής μεταναστών από τη Βόρεια Αφρική. Δεν αποκλείω τίποτε, ωστόσο όλα θα εξαρτηθούν από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Αν οι ροές συνεχιστούν, ίσως χρειαστεί να εξεταστεί η δημιουργία μίας προσωρινής δομής για την ασφαλή φύλαξη των μεταναστών. Να τονίσω ότι τα ΚΥΤ δεν αποτελούν πλήγμα για τις τοπικές κοινωνίες, αλλά ένα οργανωμένο σύστημα που διασφαλίζει ότι όσοι εισέρχονται παράνομα και χρήζουν ελέγχου δεν θα παραμένουν ανεξέλεγκτοι. Εάν, λοιπόν, κριθεί απαραίτητο στο μέλλον και σε συνεννόηση με τις τοπικές κοινωνίες, θα εξεταστούν και άλλες περιοχές για την κατασκευή νέων δομών. Πάντοτε, όμως, έχοντας υπόψη μας την τοπική κοινωνία, τις υποδομές και βεβαίως τη γενικότερη στρατηγική μας για την αποτροπή υπερσυγκέντρωσης αιτούντων άσυλο σε συγκεκριμένα σημεία της χώρας. Ολες οι αποφάσεις που αφορούν νέες δομές θα βασίζονται σε ενδελεχή σχεδιασμό και συνεργασία με τις τοπικές αρχές.

-Το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση έχει αρχίσει να εφαρμόζεται ή είναι ακόμη ένα θεωρητικό κείμενο;

Το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί πλήρως, καθώς η έναρξη υλοποίησης και εφαρμογής του έχει οριστεί για το επόμενο έτος. Παρόλο που έχει συμφωνηθεί από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πρόκειται για μια πολυδιάστατη συμφωνία που απαιτεί χρόνο για την εφαρμογή της σε όλα τα επίπεδα. Αυτή τη στιγμή, βρισκόμαστε στη φάση της προετοιμασίας και του σχεδιασμού των πολιτικών και μέτρων που θα εφαρμοστούν.

Είναι αλήθεια ότι κάποιες χώρες δείχνουν μια πιο χαλαρή στάση απέναντι σε αυτή τη διαδικασία, είτε λόγω γεωγραφικής απόστασης είτε λόγω μικρότερης εμπλοκής τους στο πρόβλημα. Ωστόσο, το πλαίσιο του Συμφώνου είναι σαφές και δεσμευτικό για όλες τις χώρες. Η απόφαση της Γερμανίας να αυστηροποιήσει τους ελέγχους στα σύνορά της υποδεικνύει μια τάση για αυστηρότερη διαχείριση της μετανάστευσης, αλλά δεν αποτελεί αμφισβήτηση του Συμφώνου. Το ζητούμενο είναι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες να συνεργάζονται και να συναποφασίζουν, ώστε να αποφευχθούν μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

-Πιστεύετε ότι οι διμερείς συμφωνίες παράγουν αποτελέσματα ή η αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού είναι συνολικά ευρωπαϊκή υπόθεση;

Πάντα υποστήριζα ότι η διαχείριση του Μεταναστευτικού είναι θέμα ευρωπαϊκό, πόσω μάλλον σήμερα, που η Ευρώπη αντιμετωπίζει αδιαμφισβήτητες προκλήσεις. Οπως έχει τονίσει ο πρωθυπουργός, «οι παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν παγκόσμιες λύσεις», και το Μεταναστευτικό δεν αποτελεί εξαίρεση. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη εξίσωση, που επηρεάζει όχι μόνο την Ευρώπη, αλλά και τον κόσμο συνολικά. Είναι, επομένως, ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε κοινές ευρωπαϊκές λύσεις μέσα από συντονισμό και συνεργασία.

Οι διμερείς συμφωνίες σίγουρα έχουν τη χρησιμότητά τους, ειδικά όταν στοχεύουν στη συνεργασία με χώρες προέλευσης ή διέλευσης μεταναστών. Τέτοιες συμφωνίες μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες καταπολέμησης των δικτύων διακινητών και να βελτιώσουν τις διαδικασίες επαναπροώθησης. Ωστόσο, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη για μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική, που θα επιμερίζει δίκαια τις ευθύνες και θα προστατεύει τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.

-Πώς βλέπετε την επιλογή του Αυστριακού Μάγκνους Μπούνερ στη θέση του επιτρόπου Μετανάστευσης; Θεωρείτε ότι θα ήταν καλύτερο για την Ελλάδα αν η επιλογή ήταν από κάποιο κράτος πρώτης υποδοχής;

Το γεγονός ότι η Αυστρία δεν αποτελεί κράτος πρώτης υποδοχής δεν σημαίνει ότι ο κ. Μπούνερ δεν θα κατανοήσει τις προκλήσεις των χωρών που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο βάρος των αφίξεων, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία. Η Αυστρία έχει, άλλωστε, διαδραματίσει κεντρικό ρόλο ως χώρα διέλευσης και η εμπειρία της στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών είναι ουσιαστική.

Ενδεχομένως, θα μπορούσε να προσφέρει μια διαφορετική οπτική ένας επίτροπος από ένα κράτος πρώτης υποδοχής, καθώς οι χώρες αυτές βιώνουν την ένταση του Μεταναστευτικού σε καθημερινή βάση. Ωστόσο, η λύση στο Μεταναστευτικό δεν μπορεί να είναι εθνική, αλλά ευρωπαϊκή. Χρειάζονται συντονισμός, αλληλεγγύη και δίκαιη κατανομή των ευθυνών ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Πιστεύω ότι με τη σωστή συνεργασία, ο νέος επίτροπος μπορεί να διαμορφώσει βιώσιμες και δίκαιες πολιτικές, που θα ανταποκρίνονται στις πιεστικές ανάγκες του Μεταναστευτικού, με ιδιαίτερη μέριμνα για τις χώρες που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος.

-Με δεδομένο τις καλύτερες σχέσεις με την Τουρκία και τη συνεργασία με τον ομόλογό σας, θα τεθεί ξανά η ενεργοποίηση των επιστροφών στην Τουρκία, που είναι μηδενικές από τον Μάρτιο του 2020;

Η ενεργοποίηση των επιστροφών προς την Τουρκία αποτελεί προτεραιότητα στη συζήτηση για την ενίσχυση της συνεργασίας με την τουρκική πλευρά στο Μεταναστευτικό. Παρά τις γνωστές διαφορές που έχουμε σε άλλα πεδία, αναγνωρίζουμε ότι στο ζήτημα της μετανάστευσης και οι δύο χώρες μπορούν να βγουν κερδισμένες εάν καταφέρουμε να αναπτύξουμε μια πιο στενή συνεργασία. Τα πρώτα θετικά αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας φαίνονται ήδη στον Εβρο, όπου παρατηρούμε μείωση των ροών, παρά τις αυξητικές τάσεις σε άλλες περιοχές.

Ωστόσο, ένα σημαντικό ζήτημα που παραμένει στο τραπέζι είναι η επανεκκίνηση των επιστροφών από την Ελλάδα στην Τουρκία, οι οποίες έχουν παγώσει από τον Μάρτιο του 2020. Η συμφωνία του 2016 μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Τουρκίας, αν και εξακολουθεί να ισχύει εν μέρει, δεν εφαρμόζεται πλήρως στο κομμάτι των επιστροφών. Αρχικά, η πανδημία Covid-19 αποτέλεσε βάσιμη δικαιολογία για αυτήν την αναστολή, αλλά πλέον είναι καιρός να ξανασυζητήσουμε το θέμα αυτό και να επιδιώξουμε την εφαρμογή της συμφωνίας. Η συνεργασία μας με την Τουρκία θα επικεντρωθεί στην εντατικοποίηση των προσπαθειών στο Νότιο Αιγαίο, όπου καταγράφονται τα μεγαλύτερα προβλήματα. Στόχος μας είναι να πλήξουμε τα κυκλώματα των παράνομων διακινητών, που συχνά λειτουργούν ως εγκληματικές οργανώσεις, και γι’ αυτό σκοπεύουμε να αναπτύξουμε τη συνεργασία μας σε επιχειρησιακό, επιτελικό και πολιτικό επίπεδο. Η επικείμενη συνάντησή μου με τον Τούρκο ομόλογό μου, κύριο Γερλίκαγια, θα είναι καθοριστική για την προώθηση αυτών των ζητημάτων.

-Είναι διεκδικήσιμο να υπάρξει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση του φράχτη του Εβρου;

Η Ευρώπη έχει αναγνωρίσει τη σημασία της προστασίας των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. και στο πλαίσιο αυτό υπάρχει περιθώριο για διεκδίκηση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης που θα μπορούσε να ενισχύσει τις συνοριακές υποδομές και την ασφάλεια. Εκτιμώ ότι κατά τη διάρκεια της πολωνικής προεδρίας στην Ε.Ε., από 1ης.1.2025, οι πιθανότητες για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα αυξηθούν, καθώς η φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων θα αποτελέσει προτεραιότητα στην ατζέντα.

Ωστόσο, θέλω να υπογραμμίσω πως ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων, η συνέχιση της κατασκευής του φράχτη στον Εβρο αποτελεί βασική προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Είτε εξασφαλιστεί ευρωπαϊκή χρηματοδότηση είτε προχωρήσει με εθνικούς πόρους, η δέσμευσή μας είναι σαφής. Ο φράχτης αυτός είναι ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο για την αποτροπή των παράνομων εισόδων από τα χερσαία σύνορα της χώρας μας και αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της ασφάλειας.

-Σας προβληματίζει η επίδραση που μπορεί να έχει το Μεταναστευτικό στην άνοδο της Ακροδεξιάς;

Τα ακροδεξιά και αντισυστημικά κόμματα συχνά προσφέρουν υπεραπλουστευμένες απαντήσεις σε εξαιρετικά περίπλοκα ζητήματα, όπως το Μεταναστευτικό. Είναι εύκολο να «χαϊδέψουν τα αφτιά» της καχύποπτης ή επιφυλακτικής κοινής γνώμης με γρήγορες και «εύκολες» λύσεις, αλλά αυτό δεν αντανακλά την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας.

Το Μεταναστευτικό δεν είναι μόνο οι προκλήσεις της παράνομης μετανάστευσης, τα ναυάγια ή η δυσκολία ενσωμάτωσης. Η μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει επίσης σημαντική πηγή ανάπτυξης για την οικονομία, καλύπτοντας κρίσιμες ανάγκες, όπως η εξεύρεση εργατικού δυναμικού. Μην ξεχνάμε ότι και οι Ελληνες μετανάστευσαν νόμιμα στη Γερμανία στο παρελθόν, συμβάλλοντας στην ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ζήτημα είναι σαφώς πιο σύνθετο από τις απλουστεύσεις που συχνά παρουσιάζονται. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να αναδείξουμε τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει η σωστά διαχειριζόμενη μετανάστευση. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την άνοδο της Ακροδεξιάς, χωρίς να καταφεύγουμε σε ανέξοδες και επικίνδυνα επιφανειακές λύσεις.