Σύντροφοι της παιδικής μας ηλικίας αλλά και της ενήλικης ζωής, τα σκίτσα, οι γελοιογραφίες και οι ήρωες με τις υπερφυσικές ιδιότητες απο κτούν… αυξημένες αρμοδιότητες, σε εποχές κρίσης και αναταραχής. Οι πνευματικοί τους γονείς, ενίοτε με κίνδυνο της ζωής τους σε χώρες με ανελεύθερα, δεσποτικά καθεστώτα, τους επιστρατευουν πλέον για να απαλύνουν τον πόνο αλλά και να εξηγήσουν κατά κάποιον τρόπο τα δεινά της σύγχρονης εποχής, από τον πόλεμο στη Συρία και το προσφυγικό μέχρι την οικονομική κρίση και τους κινδύνους που εγκυμονεί το Brexit. Η τελευταία ηρωίδα ενός κόμικ της εταιρίας Marvel, λόγου χάρη, είναι μια μητέρα πέντε παιδιών από την πόλη Μαντάγια της Συρίας

και όχι ένας ακόμη υπερήρωας που πολεμά- ει το έγκλημα σε έναν κόσμο φανταστικό, μα κριά από τη Γη. Η «Madaya Mom» μιλάει για την προσπάθειά της να επιβιώσουν η ίδια και η οικογένειά της, σε μια πόλη πολιορκημένη και κατεστραμμένη από τον πόλεμο. Το έργο, δημιουργία του επαγγελματία κομίστα Ντάλιμπορ Ταλατζίτς από την Κροατία, βασίζεται στα πραγματικά μηνύματα και την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με το δίκτυο ABC με μία πραγματική ηρωίδα από τη Μαντάγια. H πείνα, το υπερβολικό ψύχος, οι ακρωτηριασμοί φίλων και γειτόνων, «ο καθημερινός τρόμος» έδωσαν έμπνευση στο σκιτσογράφο, που ήθελε, όπως λέει, να ενθαρρύνει τους αναγνώστες να δώσουν προσοχή στην τραυματική πραγματικότητα που αντιμετωπίζει ο λαός της Συρίας. «Είναι κάπου εκεί έξω στις τηλεοράσεις μας, σε έναν κόσμο πολύ μακρινό στον οποίο δεν ανήκουμε», είπε στο ABC News. Την πένα των σκιτσογράφων… οδηγεί επίσης εδώ και μήνες η χειρότερη προσφυγική κρίση από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Αϊλάν Κουρντί, λόγου χάρη, ο τρίχρονος Σύρος που γεννήθηκε εν μέσω του εμφυλίου και άφησε την τελευταία του πνοή στα παράλια της Τουρκίας το φθινόπω- ρο του 2015, έγινε «καρφί» στη συνείδηση της Δύσης και γέμισε τις σελίδες εφημερίδων και περιοδικών. Ο μικρός -μόνος εναντίον όλων – ενεπνευσε θλιβερές γελοιογραφίες, έγινε πολύχρωμη φιγούρα, απέναντι σε μια ασπρόμαυρη, ανάλγητη Ευρώπη και έβγαλε φτερά για να πετάξει για έναν κόσμο καλύτερο… Το ίδιο και τα καραβάνια των απελπισμένων που φθάνουν στις ακτές της Ευρώπης, την ώρα που οι ισχυροί νίπτουν τας χείρας τους και εξακολουθούν να ορθώνουν τείχη και να σκληραίνουν τη ρητορική τους. Η επικαιρότητα από το Brexit μέχρι τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ δίνει επί- σης τροφή στους γελοιογράφους του κόσμου. Πριν παραλάβει λοιπόν και επίσημα το κλειδί του Λευκού Οίκου ο Ντόναλντ Τραμπ πόζαρε ως καταζητούμενος για τη «δολοφονία της δημοκρατίας», ως δικτατορίσκος που αρνείται προκαταβολικά το αποτέλεσμα της κάλπης και άλλοτε ως διαγωνιζόμενος σε καλλιστεία… φανατικών που στα δυνατά του σημεία περιλαμβάνει τις απολύσεις και την υποτίμηση των Μεξικανών.

Η ελληνική κρίση
Αλλά και στο γκρίζο της κρίσης που ταλανίζει την ευρωζώνη τα τελευταία χρόνια, το χιούμορ φώτισε πολλές φορές το δρόμο προς την έξοδο. Ακόμη και όταν γίνεται κατά καιρούς «μπλακ» και στο επίκεντρο της κριτικής βρίσκονται η Ελλάδα και η σκληρή λιτότητα, το χαμόγελο γίνεται λυτρωτικό. Ενας από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με την Αθήνα ήταν τα προη- γούμενα χρόνια ο διάσημος Γάλλος γελοιογρά- φος Plantu. Στα πρωτοσέλιδα σκίτσα του στη «Le Monde» σχολίασε με το δικό του τρόπο τα δεινά των Ελλήνων, ντύνοντάς τους συνήθως τσολιάδες με φόντο την Ακρόπολη. Στην άλλη πλευρά της Μάγχης τα λόγια εί- ναι περιττά και το χιούμορ φλεγματικό. Ο Ντέιβ Μπράουν στη βρετανική «Independent» προκά- λεσε συζητήσεις, παρουσιάζοντας την Ανγκελα Μέρκελ να… καταβροχθίζει την Ελλάδα.

Με την ελληνική σημαία στο λαιμό για να μη λερωθεί (!) η Γερμανίδα καγκελάριος κατασπαράζει ένα σώμα, την ώρα που η Αθήνα καίγεται. Για πολλοστή φορά, ο Βρετανός σκιτσογράφος άντλησε έμπνευση από το έργο του Ισπανού ζωγράφου Φρανθίσκο Γκόγια «Ο Κρόνος τρώει το γιο του». Αναφέρεται στον ελληνικό μύθο σύμφω- να με τον οποίο ο Τιτάνας Κρόνος έφαγε όλα τα παιδιά του μόλις γεννήθηκαν, φοβούμενος ότι θα τον εκθρονίσουν. Στο παρελθόν είχε ξεσηκώ- σει αντιδράσεις, παρουσιάζοντας τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Αριέλ Σαρόν, να «τρώει» μωρά Παλαιστινίων… Η άλυτη ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη, εξάλλου, έχει την τιμητική της στις γελοιογραφίες, μέσα από τα μάτια των δημιουργών της περιοχής, και όχι μόνο, που εδώ και χρόνια ζωγραφίζουν… την ειρήνη. Κάθε εποχή, άλλωστε, αλλά και κάθε περιοχή έχει τα σκίτσα που της ταιριάζουν. Η Ινδία, λόγου χάρη, που δίνει μάχη τα τελευταία χρόνια με τη σεξουαλική βία, σε μια κοινωνία πατριαρχική έχει πλέον τη δική της φεμινίστρια, σούπερ-ηρωίδα κόμικ, τη διάσημη πλέον Πρίγια.

Το κόμικ «Priya’s Shakti» διηγείται την ιστορία μιας νεαρής κοπέλας που έπεσε θύμα ομαδικού βιασμού, όπως την εμπνεύστηκε ο Ινδοαμερικα- νός κινηματογραφιστής Ραμ Ντενιβένι το 2012. Ηταν η εποχή που ολόκληρη η Ινδία διαδήλωνε σοκαρισμένη από τον άγριο ομαδικό βιασμό μιας φοιτήτριας μέσα σε λεωφορείο. Στο πολύχρωμο βιβλιαράκι που ρίχνει φως στα σκοτεινά ένστικτα μιας ολόκληρης κοινωνίας, οι άνδρες στο χωριό της Πρίγια θεώρησαν ότι το σάρι της που αφήνει ακάλυπτη την κοιλιά ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικό και μαζί τους συμφώνησε και ο πατέρας της. «Ντρόπιασες την οικογένειά μας» εμφανίζεται να της λέει, απηχώντας μια παρά- δοση που αντιμετωπίζει με καχυποψία και εξοστρακίζει το ίδιο το θύμα. Στο δημοφιλές κόμικ, η Πρίγια κατατροπώνει τους εχθρούς της με τη βοήθεια της αγαπημένης της τίγρης, αλλά και με λίγη «θεϊκή» βοήθεια… Ο δεύτερος τόμος του κόμικ, που κυκλοφόρησε πρόσφατα είναι αφιερωμένος στις γυναίκες που δέχονται επίθεση με οξύ και χρηματοδοτήθηκε από την ίδια την Παγκόσμια Τράπεζα!

ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΦΑΝΑΤΙΚΩΝ Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «Jyllands-Posten» της Δανίας είναι η πρώτη που δημοσίευσε σατιρικά σκίτσα του Μωάμεθ το 2005. Στις ταραχές που ξέσπασαν τους επόμενους μήνες σε χώρες από τη Μέση Ανατολή έως την Αφρική και την Ασία, 50 και πλέον άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

ΣΤΙΣ 7 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ του 2015, το γαλλικό σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo» γίνεται στόχος τρομοκρατικής επίθεσης με 12 νεκρούς. Οι τζιχαντιστές έπληξαν το «βλάσφημο» έντυπο για τα σατιρικά σκίτσα του Μωάμεθ που δημοσίευε. Οι συνάδελφοί τους σε όλο τον κόσμο «απάντησαν» μαζικά με την πένα τους.

ΣΤΙΣ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ του 2017, ο Ιορδανός συγγραφέας Νάχεντ Χατάρ δολοφονήθηκε μπροστά από δικαστήριο του Αμάν όπου θα δικαζόταν για ένα σκίτσο «προσβλητικό» για το Ισλάμ. Παρουσίαζε ένα γενειοφόρο άνδρα στον Παράδεισο να καπνίζει ανάμεσα σε γυναίκες και να ζητά από τον Θεό να… του φέρει κρασί και φιστίκια.

Ο ΜΑΡΟΚΙΝΟΣ γελοιογράφος Χαλίντ Γκεντάρ αναδημοσίευσε λίγες ημέρες μετά σκίτσο του εκλιπόντος και δέχθηκε απειλές θανάτου. Ο διευθυντής του σατιρικού περιοδικού «Baboubi» ζήτησε άμεσα αστυνομική προστασία.

ΝΑΤΑΣΣΑ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής