Μέχρι και τα μέσα της εβδομάδας είχαμε την έμμεση παραδοχή κυβερνητικού αξιωματούχου για τα νέα μέτρα, μέσω της ομολογίας ότι η Ελλάδα είναι δεσμευμένη στην επίτευξη του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ και όλα θα συζητηθούν κατά την τρίτη αξιολόγηση.

Την Πέμπτη ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, απαντώντας στην ίδια ερώτηση, τόνισε ότι το Ταμείο δεν ζητά νέα μέτρα, αλλά παραδέχθηκε ότι ούτε οι καταστάσεις ούτε και το ελληνικό πρόγραμμα είναι στατικά. Με τον τρόπο αυτό ούτε και αυτός απέκλεισε νέα μέτρα.

Μια άλλη εκδοχή έδωσε ο Γάλλος επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί, όταν κλήθηκε να απαντήσει την Παρασκευή στην ερώτηση για το αν η Ελλάδα θα χρειαστεί νέα μέτρα για το 2018. Απάντησε διπλωματικά: «Τον Οκτώβριο θα πάρουμε τα δελτία δημοσιονομικής πορείας και προοπτικών (EDP) όλων των χωρών και τότε θα έχουμε εικόνα. Μέχρι τότε πιστεύω ότι η Ελλάδα θα έχει υιοθετήσει όλα τα απαραίτητα μέτρα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα».

Καμπανάκι

Το ενδεχόμενο νέων μέτρων γίνεται πιο ορατό από την πορεία των εσόδων. Υψηλόβαθμη πηγή του ΥΠΟΙΚ παραδέχθηκε ότι οι υπερβολικές επιβαρύνσεις σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές οδήγησαν τους ελεύθερους επαγγελματίες σε φοροαποφυγή από την οποία αναμένεται απόκλιση το 2017 στα έσοδα, αλλά και το 2018, πρώτα στις ασφαλιστικές εισφορές (αφού υπολογίζονται στα έσοδα του προηγούμενου χρόνου). Ωστόσο, αν δεν υπάρξει ελάφρυνση, τότε είναι βέβαιο ότι και τον επόμενο χρόνο οι ελεύθεροι επαγγελματίες, ειδικά αυτοί που έχουν πραγματικά εισοδήματα πάνω από 35.000, θα ακολουθήσουν την ίδια οδό δηλώνοντας χαμηλότερα εισοδήματα.

Παράλληλα, μισθωτοί και συνταξιούχοι έχουν όλο και μεγαλύτερο πρόβλημα να εξυπηρετήσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις αφού κατά την πληρωμή της πρώτης δόσης του φόρου εισοδήματος τον Ιούλιο άφησαν απλήρωτους φόρους ύψους 385 εκατ. ευρώ.

Το κρίσιμο τεστ θα είναι τα έσοδα του Σεπτεμβρίου καθώς τα νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώσουν φόρους συνολικού ύψους 2,5 δισ. ευρώ αφού, εκτός από τη δεύτερη δόση του φόρου εισοδήματος, θα πρέπει να πληρωθεί και η πρώτη δόση του ΕΝΦΙΑ. Μάλιστα στο υπουργείο Οικονομικών δεν προσδοκούν ότι η πρώτη δόση θα φέρει 530 εκατ. ευρώ (όσο βγαίνει αν διαιρέσει κανείς τα 2,65 δισ. ευρώ που αναμένεται να εισπραχθούν διά του πέντε), αλλά 1,07 δισ. ευρώ. Τούτο, υπολογίζοντας προφανώς ότι τα μικροποσά από ΕΝΦΙΑ (10 έως 20 ευρώ) θα πληρωθούν σε μια δόση μέχρι και το τέλος του μήνα.

Αν τελικά μέρος της τρύπας του 1,76 δισ., που καταγράφηκε στα έσοδα του Αυγούστου, μεταφερθεί στα συνολικά έσοδα του 2017, τα οποία θα μπορούν να υπολογιστούν με υψηλή ακρίβεια μέσα στον Νοέμβριο, τότε θα τεθεί και το θέμα με τη λήξη του προγράμματος. Αυτός είναι ο λόγος που ο κ. Μοσκοβισί παρέπεμψε το θέμα για το τέλος του χρόνου, όταν θα υπάρχει καθαρή εικόνα για τα έσοδα.

Αν αστοχήσει έστω και ελάχιστα από το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ, που έχει τεθεί για φέτος, τότε η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να πείσει τους δανειστές της ότι χωρίς νέα μέτρα θα μπορεί να πετύχει διπλάσιο δημοσιονομικό στόχο (δηλαδή πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ ) το 2018.

Από την άλλη, το 2018 θα είναι μια χρονιά-σταθμός που θα κρίνει την επιτυχία ή την αποτυχία του προγράμματος και όχι μόνο. Οι υποσχέσεις για επανεξέταση μέτρων προς ελάφρυνση του χρέους έχουν ως προϋπόθεση την επιτυχημένη ολοκλήρωση του προγράμματος. Αν δεν επιτευχθεί δηλαδή το 3,5% του ΑΕΠ για το 2018, το πρόγραμμα ή θα παραταθεί με άλλο όνομα ή η Γερμανία, αρπάζοντας την ευκαιρία, θα σταματήσει οριστικά τη συζήτηση για ελάφρυνση του χρέους. Συνεπώς, αν τεθεί θέμα νέων μέτρων, τότε η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αποφασίσει αν θα τα πάρει το 2019 (δηλαδή αν θα εφαρμόσει την περικοπή των συντάξεων και του αφορολόγητου ορίου τον ίδιο χρόνο) ή θα προτιμήσει να τα πάρει από το 2018 ξεχνώντας και στις δύο περιπτώσεις τα λεγόμενα αντίμετρα.

Από Φεβρουάριο

Οπως ενημέρωσε ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος από το Ταλίν της Εσθονίας, το κλείσιμο του προγράμματος, το χρέος και η επόμενη μέρα για την Ελλάδα θα συζητηθούν από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Μάιο, με δεδομένο ότι θα έχει κλείσει η τρίτη αξιολόγηση το αργότερο μέχρι και τις αρχές Ιανουαρίου.

Το ίδιο διάστημα, το ΔΝΤ, το οποίο θα έχει τον πρώτο λόγο για την εφαρμογή μέτρων και αντίμετρων για το 2019 και το 2020, θα ξεδιπλώσει τα δικά του επιχειρήματα σχετικά με την αστοχία που περιμένει να έχει η Ελλάδα για το 2018 με τα υφιστάμενα μέτρα. Συγκεκριμένα, το Ταμείο υπολογίζει ότι η Ελλάδα με τα υφιστάμενα μέτρα μπορεί να πετύχει πλεόνασμα 2,2% του ΑΕΠ αντί πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, βλέπει μια τρύπα 2,4 δισ. ευρώ που μπορεί να καλυφθεί μόνο με μια πρόωρη εφαρμογή των ψηφισμένων μέτρων της περικοπής των συντάξεων ή του αφορολογήτου είτε το 2018 είτε το 2019.

Προτεραιότητες

Το στοίχημα της τρίτης αξιολόγησης πάντως, θα είναι η πιστή εφαρμογή των μέτρων που έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται από το 2016, τόνισε ο Πιερ Μοσκοβισί από το Eurogroup του Ταλίν.

Τα μέτρα αυτά είναι κυρίως η ασφαλιστική και η φορολογική μεταρρύθμιση, οι αλλαγές στο Δημόσιο, η διευθέτηση των «κόκκινων» δανείων και οι αποκρατικοποιήσεις.

Στο ασφαλιστικό ο επανυπολογισμός των συντάξεων καθυστερεί και η περίφημη προσωπική διαφορά των παλαιών έναντι των νέων συντάξεων ακόμη δεν υπάρχει, παρότι έχει αποφασιστεί ότι θα περικοπεί έως και 18% το 2019. Ο ΕΦΚΑ μόνο εικονικά δίνει την εικόνα του ενιαίου ταμείου, αφού είναι πολλά τα θέματα διοίκησης και διαχείρισης που θα πρέπει να λύσει.

Η υπερφορολόγηση με άμεσους και έμμεσους φόρους έχει ήδη αρχίσει να δείχνει σημάδια κόπωσης, ένα χρόνο μετά την εφαρμογή της.

Στα «κόκκινα» δάνεια η λειτουργία της πλατφόρμας των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών πήρε παράταση για τον Νοέμβριο, ενώ και ο εξωδικαστικός μηχανισμός κινείται με αργούς ρυθμούς.

Οι αλλαγές στο Δημόσιο έχουν σταματήσει στη διευθέτηση του μισθολογικού κόστους για τα γενικά και τα ειδικά μισθολόγια. Ψηφισμένα μέτρα, όπως η αξιολόγηση και η νέα κινητικότητα, βρίσκονται σε εκκρεμότητα από τα μέσα του 2016.

Τέλος, το πρόγραμμα εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών παραμένει προβληματικό, καθώς κάθε μήνα γεννιούνται περίπου 300 εκατ. ευρώ νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές. Μετά το δάνειο ύψους 3,5 δισ. ευρώ που έχει πάρει η Ελλάδα από το 2016 για την εξόφληση των 7 δισ. που υπολογίζονταν τότε τα χρέη του Δημοσίου, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στα μέσα του 2017 ήταν περίπου στο ίδιο ύψος.

Στο στόχαστρο του ΔΝΤ και οι τράπεζες

Ξανά από ακτινογραφία θέλει να περάσει το ΔΝΤ τις ελληνικές τράπεζες βγάζοντας και άλλους σκελετούς από την ντουλάπα.

Πρόσφατα ο εκπρόσωπος του Ταμείου, Τζέρι Ράις, ξεκαθάρισε ότι η θέση του ΔΝΤ είναι να πιέσει για ένα νέο τεστ κοπώσεως (stress test) ακραίων συνθηκών για τις ελληνικές τράπεζες μαζί με αξιολόγηση των στοιχείων του ενεργητικού τους (Asset Quality Review).

Μάλιστα, προαναγγέλλοντας σχεδόν το πιθανό αποτέλεσμα, σύμφωνα με το ΔΝΤ, ότι δηλαδή οι τέσσερεις μεγάλες εμπορικές τράπεζες δεν θα περάσουν το τεστ, είπε ότι τα χρήματα που έχουν δεσμευτεί για τις ελληνικές τράπεζες θα είναι άμεσα διαθέσιμα. Πρόκειται για τα 20 δισ. από τα συνολικά 25 δισ. ευρώ που δέσμευσε η Ελλάδα το 2015 αποκλειστικά για την κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών.

Οπως είναι φυσικό, τόσο η ΕΚΤ όσο και ο SSM δεν συμμερίζονται τις απόψεις του Ταμείου, αφού αν προχωρήσει κάτι τέτοιο, θα φανεί ότι συμμετείχαν και οι δύο οργανισμοί στη συγκάλυψη. Επιπλέον, η ΕΚΤ δεν θέλει με τίποτα ένα νέο κύμα αμφισβήτησης που θα ακολουθήσει για τις ιταλικές, τις ισπανικές, αλλά και τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες.

Καθυστερήσεις

Ωστόσο και μόνο η απαίτηση του ΔΝΤ προκαλεί πρόβλημα εν όψει τρίτης αξιολόγησης. Και μόνο η επιμονή του ΔΝΤ στο θέμα και η αντίδραση των Ευρωπαίων δανειστών, στους οποίους θα προστεθεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μπορεί να καθυστερήσει την τρίτη αξιολόγηση όταν το οικονομικό επιτελείο έχει θέσει ως στόχο την ολοκλήρωσή της μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου. Παράλληλα, όσο θα συζητείται το θέμα των τραπεζών τόσο θα αναβάλλεται και η ημερομηνία άρσης των capital controls από το όριο της 31/12/2017, που έχει ανακοινώσει στη Βουλή ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος. Σε αυτή τη φάση όλοι εύχονται η μεσολαβητική προσπάθεια που έχει αναλάβει η ΕΚΤ να αποδώσει καρπούς και το ΔΝΤ να υποχωρήσει.

Τα χειρότερα θα έρθουν αν το αίτημα του ΔΝΤ γίνει αποδεκτό. Και μόνο η ανακοίνωση του AQR και των στρες τεστ θα εκληφθεί ως ένδειξη αδυναμίας και οι αξίες των μετοχών θα αρχίσουν να υποχωρούν και οι καταθέσεις θα αρχίσουν ξανά τη… μετανάστευση με ρυθμούς που θα περιορίζουν μόνο οι έλεγχοι κίνησης κεφαλαίων.

Αν η διαδικασία αυτή οδηγήσει σε «ανακαλύψεις» που θα αυξήσουν το ύψος των «κόκκινων» δανείων, αυτό θα έχει ως συνέπεια μια νέα ανακεφαλαιοποίηση, όπου οι ιδιώτες μέτοχοι των τραπεζών θα πρέπει να εισφέρουν ξανά για να διατηρήσουν τις θέσεις τους.

Το μεγάλο κακό όμως θα γίνει στην πραγματική οικονομία. Θα υπάρξει ξανά περιορισμός στις χορηγήσεις και αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Τούτο τη στιγμή που η οικονομία βρίσκεται επισήμως σε ανάκαμψη και όσες επιχειρήσεις έχουν μείνει όρθιες από την κρίση σχεδιάζουν τις επόμενες κινήσεις τους.

Τάσος Δασόπουλος

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής