Ολα ξεκινούν όταν στις 30 Νοεμβρίου 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος καταθέτει το περίφημο σχέδιο δεκατριών σημείων για την αναθεώρηση του κυπριακού Συντάγματος, όπως αυτό έχει προκύψει μετά τη Συμφωνία της Ζυρίχης, που δίνει στην τουρκοκυπριακή μειονότητα δικαιώματα πλειοψηφίας. Παρά τη διαχρονική φιλοτουρκική στάση της, αυτήν τη φορά η Μεγάλη Βρετανία όχι μόνο ενθαρρύνει τον Μακάριο σε αυτές του τις σκέψεις αλλά τον βοηθά στη σύνταξη των επίμαχων προτάσεων. Το σχέδιο που προβλέπει περιορισμό των τουρκοκυπριακών προνομίων στα πληθυσμιακά τους όρια απορρίπτεται από τους τελευταίους που μέσω παραστρατιωτικών οργανώσεων προκαλούν επεισόδια, ενώ η Τουρκία απειλεί με εισβολή σε περίπτωση εφαρμογής του.

Η σπίθα που ανάβει τη φωτιά έρχεται από ένα φαινομενικά ασήμαντο γεγονός. Τα ξημερώματα της 21ης Δεκεμβρίου, ένα ζευγάρι μεθυσμένων Τουρκοκυπρίων, που συνοδεύει μια Τουρκοκύπρια πόρνη, αρνείται τον συνήθη έλεγχο των Ελληνοκυπρίων αστυνομικών που έχουν πληροφορίες για μεταφορά όπλων. Οι αστυνομικοί κυκλώνονται από οργισμένο πλήθος και στην προσπάθεια διαφυγής τους πυροβολούν και σκοτώνουν δύο Τουρκοκυπρίους, ενώ τραυματίζεται και ένας Ελληνοκύπριος αστυνομικός.

Οι πυκνοί πυροβολισμοί που ρίχνονται στην παλιά πόλη της Λευκωσίας μεταφέρονται πλέον σε όλη τη Μεγαλόνησο και εξελίσσονται σε συγκρούσεις. Τεθωρακισμένα βγαίνουν στους δρόμους της πρωτεύουσας, Τουρκοκύπριοι καταλαμβάνουν θέσεις μάχης στο νησί στήνοντας οδοφράγματα και μεταφέροντας βαρύ οπλισμό στις συνοικίες τους, ένοπλοι επιτίθενται σε αστυνομικούς, ενώ απάγονται τρεις Ελληνοκύπριοι.

Οι πολιτικοί ηγέτες των δύο κοινοτήτων προσπαθούν να σταματήσουν την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση, αλλά το «πάνω χέρι» έχουν πλέον οι πανίσχυρες παρακρατικές ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές οργανώσεις που μέχρι τότε κάνουν τη «βρόμικη δουλειά» των πολιτικών των δύο πλευρών: Η Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης του Ραούφ Ντενκτάς, που είναι εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη από Τούρκους και Εγγλέζους, και η «Οργάνωση» του Πολυκάρπου Γεωργάντζη, τα μέλη της οποίας, σύμφωνα με το τότε κορυφαίο στέλεχος του ΟΗΕ και απόστρατο του Βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού, Μάρτιν Πάκαρντ, λειτουργούν «…με την καθοδήγηση αξιωματικών της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στην Κύπρο, που εκείνη την εποχή εξηρτάτο από τη CIA».

Ακολουθούν αιματηρά επεισόδια σε πόλεις και χωριά, που έχουν ως αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκρούς, τραυματίες και εκτοπισμένους, ενώ συντελούνται πράξεις κτηνωδίας και από τις δύο πλευρές. Ο Ελληνοκύπριος πολιτικός και δημοσιογράφος Πλουτής Ζέρβας αναφέρει χαρακτηριστικά για τη φρίκη εκείνων των ημερών: «Για επτά ημέρες άγριες μάχες διεξάγονται στις τουρκικές συνοικίες. Η αφροσύνη δεσπόζει παντού, σε πλήρη συνάρτηση με τις ωμότητες. Ο Σαμψών κατακρεουργεί γυναικόπαιδα και γέροντες στην Ομορφίτα και Τούρκοι βάρβαροι εξοντώνουν τους Ελληνοκύπριους στην Τόχνη. Και επιστρέφουν ο καθένας θριαμβευτικά στις βάσεις του, ενώ τα φανατισμένα πλήθη, αμφότερων των παρατάξεων, ωρυόμενα στρώνουν δάφνες και μερσίνια για να περάσουν οι χασάπηδες ήρωες!».

Τέλος συγκρούσεων, αρχή διχοτόμησης

Οπως είναι φυσικό, η αιματοχυσία στην Κύπρο έχει άμεσο αντίκτυπο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τους Τούρκους να γνωρίζουν διαχρονικά πώς να αξιοποιούν προς όφελός τους το ταραγμένο διεθνές και εσωτερικό περιβάλλον. Οι ΗΠΑ βρίσκονται ακόμα υπό το σοκ της δολοφονίας του προέδρου Τζον Κένεντι μόλις έναν μήνα πριν, με τα κέντρα εξουσίας στην υπερδύναμη να μην έχουν ακόμα σταθεροποιηθεί, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο. Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ οι Τούρκοι ενισχύουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις στη συνοριακή γραμμή του Εβρου και τουρκικά αποβατικά είναι έτοιμα για εισβολή, στην Ελλάδα υπάρχει κοινωνική αναταραχή με πολλές μαχητικές διαδηλώσεις φοιτητών να ζητούν ένωση με την Κύπρο, ενώ η κυβέρνηση Παπανδρέου κηρύσσει τη διεξαγωγή εκλογών στα μέσα Φεβρουαρίου.

Πίσω στη Μεγαλόνησο οι σκληρότερες μάχες διεξάγονται την παραμονή και ανήμερα τα Χριστούγεννα, που δεν θυμίζουν σε τίποτα τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης, με τους Ελληνοκυπρίους να υπερισχύουν στα πεδία των μαχών, αλλά με ουσιαστικό θριαμβευτή την τουρκική στρατηγική πολιτική περί αδυναμίας συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων και διχοτόμησης του νησιού. Παραμονή Χριστουγέννων, μάλιστα, Τουρκοκύπριοι από μιναρέδες και ψηλά κτίρια της Λευκωσίας ανοίγουν πυρ κατά του Προεδρικού Μεγάρου, αλλά ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μακάριος, γλιτώνει, αφού την ώρα της επίθεσης δεν βρίσκεται στον χώρο.

Οι διαπραγματεύσεις για τερματισμό των εχθροπραξιών ολοκληρώνονται στις 29 Δεκεμβρίου με την υπογραφή της συμφωνίας κατάπαυσης, αλλά τίποτα στην Κύπρο δεν θα είναι πια ίδιο. Ο πράσινος μαρκαδόρος του Βρετανού στρατηγού Γιανγκ, που χωρίζει τη Λευκωσία στη μέση, αποτελεί τον πιο «βαρύ οπλισμό» πολιτικής και στρατιωτικής διπλωματίας που έχει εμφανιστεί ποτέ στο νησί, θεμελιώνοντας τον διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων και τον διαμελισμό της Κύπρου, που έρχεται τον Ιούλιο του 1974.

Ειδήσεις σήμερα

Ευχές για καλά Χριστούγεννα

Χριστούγεννα: Οι ιδανικές ταινίες της εποχής

Χριστούγεννα κρίσης στην Ελλάδα, 90 χρόνια πριν [εικόνες]