Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει την ακόλουθη ιστορία για το πώς ο κρύος καφέ μεταμορφώνεται μέσα σε μία ημέρα σε αφρώδη, με μια απροσδόκητη πατέντα και από τότε η φήμη του εξαπλώνεται στη χώρα αποτελώντας την τελευταία πεντηκονταετία σύμβολο νεοελληνικής χαλαρότητας.

Κατ’ αυτή τη θεώρηση, στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης του 1957 στο περίπτερο του τότε διανομέα της Νεστλέ στην Ελλάδα, γίνεται δειγματοδιανομή του νέου σοκολατούχου προϊόντος της εταιρίας. Εκεί, ο συνεργάτης της αντιπροσωπείας Δημήτρης Βακόνδιος, είτε γιατί δεν έχει ζεστό νερό είτε γιατί πειραματίζεται, αναμιγνύει κρύο νερό με σκόνη καφέ και γάλα, το κουνάει στο σέικερ και όταν το τελευταίο ανοίγει, διαπιστώνει έκπληκτος ότι ο καφές που έχει φουσκώσει πετάγεται πάνω λερώνοντας το πουκάμισό του. Η θεωρία αυτή υιοθετείται από την εταιρία Νεστλέ και τη ΔΕΘ, στην οποία μάλιστα το 2017 δημιουργείται μουσείο φραπέ, τιμώντας έτσι τα 60 χρόνια από τη δημιουργία του… Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Πίνοντας ένα ποτήρι φραπέ γυρίζουμε σχεδόν ενάμιση αιώνα πίσω, το 1880, όπου σε διαφήμιση καταστήματος της οδού Σταδίου διαβάζουμε ότι: «Η λεμονάδα σερβίρεται πάντα φραπέ». Είκοσι χρόνια μετά, το 1901, ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει «ρετσινάτο φραπέ», ενώ άλλος αναζητά απόδραση από τον καύσωνα με ένα ποτήρι σαμπάνια φραπέ: «Επόθησα αιφνιδίως μιαν γρανίταν, μιαν παγωμένην λεμονάδα, εν ποτήριον σαμπάνια φραπέ…». Η τελευταία επινόηση βρίσκεται και στον τιμοκατάλογο ξενοδοχείου της Θεσσαλονίκης, το 1920, όπου «…Αι κυρίαι είναι θελκτικαί, οι καβαλιέροι περιποιητικοί, η σαμπάνια φραπέ» και το γεύμα κοστίζει 4.000.

Αν θεωρήσουμε πως η σαμπάνια και η λεμονάδα φραπέ -και άγνωστο ποιος άλλος συνδυασμός- αποτελούν ουσιαστικά ένα είδος γρανίτας και όχι παγωμένο καφέ, σαράντα χρόνια πριν από το 1957 και μόλις, πάλι, στη 2η Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, όχι μόνο σερβίρεται σε περίπτερο καφές με την ονομασία φραπέ, αλλά αυτός είναι χτυπημένος, ενώ του αποδίδονται και «ευεργετικές» παρενέργειες ερωτικής εγρήγορσης: «Δίδεται καφές φραπέ, τον πίνεις και ερωτεύεσαι. Μιας μικρής, μάλιστα, τα καφέχρωμα κυματιστά μαλλιά νομίζεις ότι είναι κύματα εμπνεύσεως του μελαχρινού αυτού ποτού. Ελαφρύς, γλυκός, ένσαρκος και ολοζώντανος, μειδιών και ομιλών, προσφέρων και προσφερόμενος. Ετσι βγαίνεις από εκεί αμύρ φραπέ, δηλαδή ερωτοχτυπημένος». Την ίδια χρονιά, σε μυθιστόρημα που δημοσιεύεται σε συνέχειες, διαβάζουμε πως ένας πελάτης παραγγέλνει αυστηρά στο γκαρσόνι «Μια μπίρα για μένα και έναν καφέ φραπέ για τον κύριο».

Οι περιπέτειες ενός λαοφιλούς καφέ…

Καφέ φραπέ, αγνώστου μεθοδολογίας, σερβίρει στα τέλη της δεκαετίας του ‘40 και το σημαντικό ζαχαροπλαστείο «Πέτρογραδ» της οδού Σταδίου, που ανήκει στον Ρώσο συνθέτη Νίκι Γιάκοβλεφ, σύζυγο της γνωστής ερμηνεύτριας Μαίρης Λω. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και το απόσπασμα ελληνικής ταινίας του 1951, των Ντίνου Ηλιόπουλου και Μίμη Φωτόπουλου, με τίτλο «Προπαντός ψυχραιμία». Σε αυτή βλέπουμε τους δύο δημοφιλείς πρωταγωνιστές σε ρόλο εργαζομένων στο μπαρ του ζαχαροπλαστείου «Παυλίδου», στην πλατεία Αμερικής. Εκεί, εμφανίζεται ο Ηλιόπουλος να κουνά νευρικά ένα σέικερ και να απευθύνεται θυμωμένος προς τον Φωτόπουλο, λέγοντας: «Την παραμικρή στραβοτιμονιά να κάνεις, θα μας κάνουνε καφέ φραπέ».

Τέλος, στη Β’ Εκθεση Σύγχρονου Σπιτιού στο Ζάππειο, το 1961, ανάμεσα σε διάφορες πρωτοεμφανιζόμενες ηλεκτρικές μηχανές οικιακής χρήσης (μίξερ για παγωτά, κρεατομηχανή κ.λπ.) βρίσκουμε να παρουσιάζεται το πρώτο μηχάνημα, που γνωρίζουμε εμείς, στην Ελλάδα παρασκευής καφέ φραπέ.

Τα παραπάνω κάθε άλλο παρά σημαίνουν πως η ιστορία με την πατέντα του Δημήτρη Βακόνδιου στη ΔΕΘ του 1957 δεν είναι πραγματική. Σε συνέντευξη που εμφανίζεται να μιλά ο τελευταίος αναφέρει: «Λέω, δεν φτιάχνω έναν κρύο νεσκαφέ στο σέικερ που προορίζεται για το κακάο, να δω τι θα βγει; Μου λέρωσε το κοστούμι, αλλά έτσι γεννήθηκε ο φραπέ. Από την αρχή ο κόσμος τον είδε σαν αναψυκτικό. Λέγανε: η μπίρα είναι μισό ποτήρι αφρός και κοστίζει 8 δραχμές. Αυτός ο καφές είναι επίσης μισός αφρός και κοστίζει 7 δραχμές. Οπότε…».

Πιθανότατα η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Προφανώς η ονομασία καφές φραπέ προηγείται κατά πολλές δεκαετίες, αλλά η λέξη φραπέ έχει παλαιότερα το νόημα του υλικού (ρετσίνα, σαμπάνια κ.λπ.) που συνοδεύεται από θρυμματισμένο πάγο και κάποιες φορές χτυπιέται σε σέικερ ώστε να θρυμματιστεί καλύτερα ο πάγος. Πιθανότατα ο Βακόνδιος αλλάζει κάτι στον τρόπο παρασκευής ενός ήδη γνωστού, σε λίγους, παγωμένου ροφήματος και η απροσδόκητη ευρεσιτεχνία του συντελεί στην επιτυχημένη… επαναπαρουσίαση στην αγορά ενός παλαιότερου προϊόντος.

Ειδήσεις σήμερα

Συντάξεις: Οι 6 κατηγορίες που θα πάρουν αύξηση – Πότε θα γίνει η πληρωμή [αναλυτικοί πίνακες]

Νικηφόρα αντεπίθεση και στη Νότια Ουκρανία – Υποχωρούν διαρκώς οι Ρώσοι

Η Amazon κάνει «έξυπνο νησί» την Νάξο – Τι προβλέπει το σχέδιο