Γράφει ο Χάρης Αποστολόπουλος

Αν αυτές οι πληροφορίες ήταν κάτι παραπάνω από αρκετές για να μαντέψετε ότι αναφερόμαστε στο υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το γνωστό σε όλους μας Πεντάγωνο, τότε θα σας το κάνουμε πιο… δύσκολο! Στο σημερινό τεύχος του EThe Magazine του EleftherosTypos.gr, θα προσπαθήσουμε να σας γοητεύσουμε με την ιστορία του Αμερικανικού Πενταγώνου και να σας ιντριγκάρουμε με τα σκοτεινά μυστικά του.

Τι είναι το Πεντάγωνο

Στις όχθες του ποταμού Ποτόμακ, απέναντι από την Ουάσιγκτον, στην κομητεία Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, στέκεται λοιπόν το σπίτι του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, ένα πεντάγωνο κτίριο από τσιμέντο και ατσάλι που λειτουργεί ως σημάδι της στρατιωτικής ισχύος της χώρας.

Αποτελεί την εκτελεστική υπηρεσία της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών επιφορτισμένη με τον συντονισμό και την επίβλεψη όλων των υπηρεσιών και των λειτουργιών της κυβέρνησης που σχετίζονται άμεσα με την εθνική ασφάλεια και τις Ένοπλες Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως προαναφέραμε, αποτελεί τον μεγαλύτερο εργοδότη στον κόσμο, με περισσότερους από 2.13 εκατομμύρια σε υπηρεσία στρατιώτες, ναύτες, πεζοναύτες, αεροπόρους, και εργαζομένους, και πάνω από 1,1 εκατομμύρια εθνοφρουρών και μέλη του Στρατού, του Πολεμικού Ναυτικού, της Πολεμικής Αεροπορίας, και Πεζοναυτών. Συνεπώς, το άθροισμα όλων των παρευρισκομένων ξεπερνά τα 3,2 εκατομμύρια!

Διαιρείται σε τρία στρατιωτικά τμήματα: το Αμερικανικό υπουργείο του Στρατού, το Αμερικανικό υπουργείο του Πολεμικού Ναυτικού, και το Αμερικανικό υπουργείο της Πολεμικής Αεροπορίας που επιβλέπουν αντίστοιχα τον Αμερικανικό Στρατό συν το Σώμα των Πεζοναυτών των ΗΠΑ, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ και την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ. Επιπλέον, σε αυτό υπάγονται τέσσερις εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών: η Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών (DIA), η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA), η National Geospatial-Intelligence Agency (NGA), και το Εθνικό Γραφείο Αναγνώρισης (NRO). Άλλες Υπηρεσίες άμυνας περιλαμβάνουν τις Defense Agency Advanced Research Projects (DARPA), Defense Logistics Agency (DLA), Missile Defense Agency (MDA), Defense Threat Reduction Agency (DTRA), και την Υπηρεσία Προστασίας του Πενταγώνου (PFPA), τα οποία είναι όλα υπό την εντολή του Υπουργού της Άμυνας. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Υπουργείου διαχειρίζονται από εννέα περιφερειακές ή λειτουργικές Συγκροτημένες Διοικήσεις Μάχης. Το Υπουργείο λειτουργεί επίσης διάφορα σχολεία κοινών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας (NDU) και το Εθνικό Κολλέγιο Πολέμου (NWC).

Η ιστορία του

Στις 27 Μαΐου 1941, τρεις βδομάδες μετά την αιφνιδιαστική επίθεση του Γ’ Ράιχ στη Σοβιετική Ένωση, ο Αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ κηρύσσει τις ΗΠΑ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο Β’ Παγκόσμιος μαίνεται σε πλήρη ανάπτυξη και ο Χίτλερ έχει στα χέρια του ένα καλό κομμάτι της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Απαντώντας στις νέες πιεστικές ανάγκες, το αμερικανικό Υπουργείο Πολέμου αναπτύσσεται τάχιστα και σύντομα διαθέτει 24.000 άτομα προσωπικό διασκορπισμένους σε 17 κτίρια σε όλη την Ουάσιγκτον. Μέχρι τις αρχές του νέου έτους, ο αριθμός υπολογίζονταν πως θα έφτανε στις 30.000!

Μετά το Περλ Χάρμπορ, το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ άρχισε να κατακλύζει την Ουάσιγκτον, φτάνοντας κατά χιλιάδες από κάθε γωνιά της χώρας. Η πίεση για την άμεση επαγγελματική στέγασή τους έγινε επιτακτικότατη, κι έτσι η κατασκευή πολλών πτερύγων ξεκινούσε συχνά πριν φτιαχτούν τα σχέδια και βγουν οι άδειες!

Γι’ αυτό και υπήρχαν στο σημείο πάνω από 1.000 αρχιτέκτονες και μηχανικοί, ώστε να λύνουν τα ζητήματα που ανέκυπταν διαρκώς απουσία κεντρικού σχεδιασμού. Ο ίδιος ο Ρούζβελτ είχε εγκρίνει λίγο πρωτύτερα ένα νέο στρατηγείο για το Υπουργείο Άμυνας, συνολικής δαπάνης 18 εκατ. δολαρίων, το οποίο θα παραδιδόταν τον Ιούνιο του 1941.

Μέχρι τότε βέβαια φάνηκε πως το κτίριο αυτό θα ήταν πολύ μικρό για να στεγάσει όλες αυτές τις χιλιάδες των στρατιωτικών που είχαν πλημμυρίσει την πρωτεύουσα. Το συγκεκριμένο οίκημα αποπερατώθηκε ωστόσο και λειτούργησε μετά το 1947 ως το νέο σπίτι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Ο στρατηγός Μάρσαλ, επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, στράφηκε στον ταξίαρχο Σόμερβελ, διοικητή του Μηχανικού, αναζητώντας άμεσα λύση. Η πρόταση του ταξιάρχου ήταν θρασυτάτη! Μιλούσε για ένα πελώριο στρατηγείο 370.000 τ.μ. που θα μπορούσε να στεγάσει με άνεση 40.000 ανθρώπους.

Ένα τέτοιο κολοσσιαίο κτίριο δεν χωρούσε φυσικά στην πυκνοκατοικημένη Ουάσιγκτον, κι έτσι ο Σόμερβελ διάλεξε ένα σημείο μετά τον ποταμό Ποτόμακ, στα ανατολικά του Εθνικού Κοιμητηρίου του Άρλινγκτον. Η περιοχή ήταν γνωστή ως Φάρμα του Άρλινγκτον και ήταν άλλοτε τμήμα του τσιφλικιού του στρατηγού της Συνομοσπονδίας, Ρόμπερτ Λι, αρχηγού των δυνάμεων του Νότου δηλαδή στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο!

Αφήνοντας τη συμβολική κατά μέρος, ο Σόμερβελ προσέλαβε ως επικεφαλής αρχιτέκτονα τον Έντουιν Μπέργκστρομ, ο οποίος και έκανε τον σχεδιασμό του Πενταγώνου. Δεν μπορούσε ωστόσο να παρέμβει στον περιβάλλοντα χώρο, γι’ αυτό και σχεδίασε το ασύμμετρο πεντάπλευρο κτίσμα σύμφωνα με τους δρόμους που περνούσαν ήδη από κει και όριζαν ένα πεντάγωνο οικόπεδο. Ο Σόμερβελ το ήθελε μάλιστα τετραώροφο, για να μην μπλοκάρει τη θέα στην Ουάσιγκτον από τα γειτονικά κτίρια αλλά και για να κάνουν οικονομία στο πολύτιμο ατσάλι που χρειαζόταν στον πόλεμο.

Η κατασκευή του Πενταγώνου έπρεπε να λάβει υπόψη της τις πολεμικές ελλείψεις σε πρώτες ύλες και τη σπανιότητα του χάλυβα. Και καθώς η κατασκευή σε ύψος απαιτεί τόνους ατσαλιού, αποφασίστηκε το Πεντάγωνο να γίνει κοντό, μιας και το υλικό που υπήρχε σε αφθονία χάρη στο γειτονικό ποτάμι ήταν το τσιμέντο!

Καθώς το Πεντάγωνο φτιάχτηκε γρήγορα και με το κατεπείγον του πράγματος, μέχρι τα τέλη Απριλίου 1942, μόλις οχτώ μήνες δηλαδή από τα πρώτα μπετά, άρχισαν να μετακομίζουν εντός του οι πρώτοι υπάλληλοι. Στις 15 Ιανουαρίου 1943, χάρη στις 24 βάρδιες και τις στρατιές των εργατών, το μεγαθήριο είχε αποπερατωθεί!

Όγκος που… τρομάζει!

Όταν μιλάμε για περισσότερα από 600.000 τ.μ. (613.160 τ.μ. για την ακρίβεια) με τους διαδρόμους του καθενός από τους πέντε υπέργειους ορόφους να αγγίζουν σε μήκος τα 28 χιλιόμετρα, ασφαλώς και αναφερόμαστε σε κάτι δαιδαλώδες και τερατώδες ταυτόχρονα! Είναι χαρακτηριστικό ότι τον πρώτο καιρό, προτού αποκτήσει κάθε γραφείο το τηλέφωνό του και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, οι κλητήρες όργωναν τους διαδρόμους με… πατίνια!

Η κεντρική πλατεία στο κέντρο του κτιριακού συγκροτήματος, είναι σχεδόν πέντε στρέμματα (20.000 τ.μ.), το απόλυτο σημείο μηδέν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, καθώς εκεί ακριβώς υπολόγιζαν οι Αμερικανοί μελετητές πως θα έπεφτε ο πρώτος σοβιετικός πυρηνικός πύραυλος!

Παρά το σχετικά χαμηλό ύψος των πέντε ορόφων, κάθε πλευρά του έχει μήκος μεγαλύτερο από 280 μέτρα, κάτι που σημαίνει ότι ένας γύρος γύρω από το Πεντάγωνο είναι σχεδόν 1,5 χιλιόμετρο!

Γιατί… πεντάγωνο;

Ως πεντάγωνο σχεδιάστηκε λόγω των εδαφικών και οικιστικών περιορισμών του αρχικού πεντάγωνου οικοπέδου. Ο σχεδιασμός του ήταν τόσο σοφιστικέ που το σχήμα του δεν μπορούσε κατόπιν να αλλάξει χωρίς να χαθούν οι αρχιτεκτονικές του καινοτομίες. Ήταν όμως και το άλλο: ο Ρούζβελτ λάτρεψε το πεντάγωνο σχήμα του νέου του υπουργείου και αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο στην υιοθέτηση του αρχικού σχεδιασμού.

Επιπλέον, όπως υπολόγισαν οι υπεύθυνοι αρχιτέκτονες, όπως ακριβώς και ο κύκλος, έτσι και το πεντάγωνο θα δημιουργούσε μικρότερες αποστάσεις μέσα στο κτίριο, 30-50% μικρότερες απ’ ότι ένα ορθογώνιο». Στη θεωρία τουλάχιστον δεν παίρνει περισσότερο από έξι λεπτά για να μετακινηθείς μεταξύ οποιωνδήποτε δύο σημείων στον ίδιο όροφο του Πενταγώνου.

Παράλληλα όμως, το σχήμα αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικό και στη βέλτιστη χρήση του χώρου αλλά και των υδραυλικών και ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.

Η 11η Σεπτεμβρίου και η διαβολική σύμπτωση

Την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όπως ξέρουμε, ένα Boeing 757 της Πτήσης 77 των Αμερικανικών Αερογραμμών μετά από αεροπειρατεία, έπεσε πάνω στον πρώτο όροφο της δυτικής πτέρυγας του κτηρίου, καταστρέφοντας ένα μεγάλο τμήμα του, μιας και η πυρκαγιά μαινόταν για 36 ώρες.

Από τα συντρίμμια ανασύρθηκαν νεκροί 189 άνθρωποι, 135 υπάλληλοι του Πενταγώνου και 64 επιβάτες του αεροπλάνου (περιλαμβανομένων και των πέντε αεροπειρατών). Η επισκευή στοίχισε 501 εκατ. δολάρια και ξεκίνησετον Οκτώβριο του 2001. Οι επισκευές του Πενταγώνου κράτησαν μόλις έναν χρόνο, παρά τις εκτεταμένες φθορές, καθώς οι Αμερικανοί θέλησαν οι εργασίες αποκατάστασης να ακολουθήσουν τον ίδιο φρενιασμένο ρυθμό με εκείνον της αρχικής κατασκευής του εξήντα χρόνια πρωτύτερα.

Όπως πιθανότατα και εσείς, δεν ήταν λίγοι όσοι παρατήρησαν τη διαβολική σύμπτωση πως το σύμβολο της αμερικανικής στρατιωτικής υπεροχής χτυπήθηκε ανήμερα της 11ης Σεπτεμβρίου, η οποία στην ουσία είναι και η ημέρα των… γενεθλίων του, καθώς εκείνη την ημερομηνία πριν από 60 χρόνια ξεκίνησε η κατασκευή του. Εκτός αν δεν ήταν και τόσο… σύμπτωση!

Όπως και να ‘χει, όπως μετά τις 11/09/1941 οι ΗΠΑ κήρυξαν τον πόλεμο στις δυνάμεις του Άξονα, μετατρέποντας μια σχεδόν ευρωπαϊκή υπόθεση σε παγκόσμιο πόλεμο, έτσι και μετά τις 11/09/2001 οι ΗΠΑ ξεκίνησαν τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας,

Ο αστικός μύθος του… «μυστικού δωματίου»

Για να εξοικονομηθεί πολύτιμος χρόνος από τις μετακινήσεις των εργατών κατά το στάδιο της κατασκευής του Πενταγώνου, μια σειρά από δωμάτια κατασκευάστηκαν επιτόπου για τους επιστάτες, τους εργοδηγούς και κάποιους εργάτες. Ακόμα και μετά την αποπεράτωση του έργου, ένα από αυτά ξέμεινε.

Η μικρή και χωρίς παράθυρο κάμαρα ανακαλύφθηκε κάποια στιγμή από τον λοχαγό Ρόμπερτ Φούρμαν, ο οποίος τη χρησιμοποιούσε ως προσωπικό κατάλυμα όταν κατέβαινε στην Ουάσιγκτον, για να γλιτώνει χρήματα από τα ξενοδοχεία. Οι υπάλληλοι τον έβλεπαν συχνά να αναδύεται από το πουθενά με τη βαλίτσα στο χέρι και όλοι αναρωτιόνταν τι στο καλό συνέβαινε.

Κάποια στιγμή η ιστορία κυκλοφορούσε σαν αστικός μύθος στο Πεντάγωνο, μέχρι που ένας στρατηγός αποφάσισε να το ερευνήσει. Τον έπιασαν τελικά και το μυστικό δωμάτιο μπαζώθηκε. Ο Φούρμαν τη γλίτωσε με απλή επίπληξη.

Ένα κτήριο κόσμημα χωρίς… ασανσέρ!

Όσο και να στύψετε το μυαλό σας για να απαντήσετε την ερώτηση «τι το στοιχειώδες έλειπε για πάρα πολλά χρόνια από το Πεντάγωνο», την απάντηση δεν θα τη βρείτε! Μιας που έλειπαν από τον αρχικό σχεδιασμό λόγω της έλλειψης ατσαλιού για την οποία σας ενημερώσαμε,  ίσως και… παραδοσιακά, οι εκάστοτε… «κάτοικοι» του Πενταγώνου αποφάσισαν να μην δεχθούν την τοποθέτηση ανελκυστήρων στο ιστορικό κτήριο! Αυτό κράτησε μέχρι το… 2011 (!) όταν σε μια ριζική ανακατασκευή του, τοποθετήθηκαν 70 ανελκυστήρες!