Μετά τον αρχικό ενθουσιασμό και την αποδοχή λαού, οπλαρχηγών του Αγώνα και πολιτικών των Βαυαρών ως αναμορφωτών της κατεστραμμένης χώρας, γρήγορα η δεσποτική συμπεριφορά των τελευταίων αντιστρέφει σταδιακά το κλίμα. Σταδιακά η λαϊκή απαίτηση για Σύνταγμα από ψίθυρος γίνεται κραυγή που φτάνει μέχρι τα Ανάκτορα.
Εμπνευστής του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου είναι ο στρατηγός Μακρυγιάννης, που από τα μέσα του 1840 ορκίζει όσους συντάσσονται στον νέο αγώνα της Συνταγματικής διεκδίκησης. Ο αρχικός πυρήνας έμπιστων συνεργατών, μετατρέπεται σε οργανωμένη υπόγεια λαϊκή απαίτηση, που γρήγορα συστρατεύεται δίπλα της ο στρατός που, αντίθετα με την Χωροφυλακή που αποτελεί όργανο των Βαυαρών, αποστρέφεται τους πραιτοριανούς του Όθωνα.
Το παλάτι γνωρίζει την ύπαρξη του κινήματος, αλλά αγνοώντας το βάθος και την συσσωρευμένη λαϊκή δυσαρέσκεια το υποτιμά. Έτσι, όταν οι επαναστάτες πληροφορούνται την σύσταση πολεμικού δικαστηρίου που το πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου θα δίκαζε 40 πολιτικά και στρατιωτικά πρόσωπα ώστε να αποτραπεί η λαϊκή εξέγερση, αποφασίζουν να κινηθούν, όχι στις 25 Μαρτίου 1844 όπως προβλέπει ο αρχικός σχεδιασμός, αλλά τα ξημερώματα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.
Δυο πυροβολισμοί αποτελούν το σήμα εκκίνησης στρατιωτών από διάφορα σημεία της πόλης προς τα Ανάκτορα συνοδευόμενοι από μουσικές μπάντες και σάλπιγγες που παιανίζουν, ενώ στρατιωτικοί φωνάζοντας “Ζήτω το σύνταγμα” ξεσηκώνουν τον αθηναϊκό λαό, που ξυπνώντας ακολουθεί μέσα στην νύχτα. Παράλληλα, στρατιωτικά αποσπάσματα καταλαμβάνουν τα κτίρια της Εθνικής Τράπεζας, Δημοσίου Ταμείου και απελευθερώνουν το αποκλεισμένο από την Χωροφυλακή σπίτι του Μακρυγιάννη.
Ο αιφνιδιασμένος βασιλιάς, βλέποντας τον υπουργό Στρατιωτικών Βλαχόπουλο να συλλαμβάνεται όταν απαιτεί τη διάλυση των συγκεντρωμένων, ακούει από τον Καλλέργη την απαίτηση για Σύνταγμα, ενώ ακόμα και η βασιλική φρουρά συντάσσεται με τους συγκεντρωμένους αρνούμενη τις εντολές για επίθεση με πυροβόλα.
Στις 3 το πρωί η σύγκληση του Συμβουλίου Επικρατείας υπό την στρατιωτική επιτήρηση του κτιρίου, νομιμοποιεί το κίνημα ζητώντας από τον βασιλιά την ψήφιση Συντάγματος και την άμεση σύγκλιση Εθνοσυνέλευσης. Τελευταία ελπίδα του βασιλιά αποτελεί το αίτημα του για συνάντηση με τους ξένους πρέσβεις, το οποίο δεν γίνεται δεκτό από το πλήθος που ξεπερνά πλέον τις 20.000 λαού και 2.000 στρατιώτες. Στην πραγματικότητα ο Όθωνας σύρεται στην υπογραφή του Συντάγματος, υπό την απειλή του Καλλέργη ότι αν δεν υπογράψει εντός δεκαπέντε λεπτών θα βομβαρδίσει τα ανάκτορα και θα εισβάλει από τα παράθυρα τους…
Η επιτυχία του επαναστατικού κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου μας προσφέρει το διαχρονικά επίκαιρο μήνυμα ότι ενωμένες οι πυλώνες του Έθνους μπορούν να επιτύχουν εθνικούς στόχους κόντρα σε αντίθετες επιδιώξεις “φίλων” και αντιπάλων.