Μεταξύ άλλων, το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει αναβαθμιστεί και ενισχυθεί η παρουσία στρατιωτικών συνδέσμων, μονάδων, συμβούλων και οπλικών συστημάτων της Τουρκίας στη δυτική Λιβύη (Χαντάμις, Γκαριάν, Αλ Χομς, Μισράτα, Αλ Ουατίγια), ενώ συνεχίζει ακάθεκτος την «παρεμβατική» εμπλοκή του σε όλα τα ζητήματα ο Τούρκος πρέσβης στην Τρίπολη Κενάν Γιλμάζ (αφού συναντάται πολύ συχνά με όλους τους υπουργούς της κυβέρνησης Ντμπέιμπα).

Ευρύτερη εικόνα

Επιπλέον, πέραν της τουρκικής διακλαδικής στρατιωτικής παρουσίας στη Λιβύη, στην ευρύτερη εικόνα θα πρέπει να θέσουμε και να επισημάνουμε τις ισχυρές σχέσεις της Τουρκίας με την Αλγερία, την παρουσία της Αγκυρας στην Υποσαχάρια Αφρική καθώς και το γεγονός ότι η Τουρκία διατηρεί κανάλι επικοινωνίας και με τον πρώην υπουργό Εσωτερικών και υποστηριζόμενο από την αντιτουρκική Βεγγάζη για την πρωθυπουργία, Φαθί Μπασάγκα.

Την παραμονή της επίσκεψης του υπ. Εξωτερικών Νίκου Δένδια στη Λιβύη, ο Τούρκος πρέσβης Κενάν Γιλμάζ είχε συναντήσεις με τον επικεφαλής του υψηλόβαθμου συμβουλίου της Λιβύης Αλ Μίσρι (ένα στέλεχος με πολύ στενές σχέσεις με τον Ντμπέιμπα και την Αγκυρα), ο οποίος, παρά τα ισχυριζόμενα, έχει διαδραματίσει ανασταλτικό ρόλο στις αποφάσεις για την αποδοχή νέων συνταγματικών οδηγιών, καθώς και προώθησης συγκεκριμένων ενεργειών για την επίσπευση των εκλογών. Επίσης, είχε επικοινωνία με την υπ. Εξωτερικών Νάζλα αλ Μανγκούς (γεννηθείσα στη Μ. Βρετανία, εκπαιδευθείσα στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ). Μάλιστα, ο Κενάν Γιλμάζ προετοιμάζει την προσεχή επίσκεψη Ερντογάν στη Λιβύη, ενώ κατ’ εντολήν Χουλουσί Ακάρ έχει προωθήσει σημαντικά την τριμερή στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας-Λιβύης-Πακιστάν.

Επίσης, την παραμονή της επίσκεψης Δένδια, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Λιβυκού Στρατού, στρατηγός Mοχάμεντ Aλ Χαντάντ, συμμετείχε μετά από πρόσκληση του προέδρου του Μικτού Επιτελείου του Πακιστανικού Στρατού στις δραστηριότητες της 11ης Πακιστανικής Διεθνούς Εκθεσης και Σεμιναρίου Αμυνας (IDEAS) όπου προέδρευαν ανώτατοι Τούρκοι κα Πακιστανοί στρατιωτικοί (διεξήχθη στο Καράτσι από τις 16 έως τις 18 Νοεμβρίου). Σύμφωνα με την ανακοίνωση του επιτελείου η συμμετοχή του ήταν στο πλαίσιο της συνεργασίας Λιβύης και Πακιστάν στους τομείς της εκπαίδευσης και της ανταλλαγής εμπειριών από πολεμικές συγκρούσεις.

Πέραν των ενεργειακών συμφωνιών, η χώρα μας θα πρέπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις σφαιρικά σε ό,τι αφορά τη Λιβύη γιατί η τουρκική παρουσία εκεί αντανακλάται και σε άλλες χώρες, με έμφαση στα θέματα άμυνας και ασφάλειας.

Η στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στην εσωτερική σύγκρουση της Λιβύης το 2019 επέτρεψε στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση στην Τρίπολη να επιβληθεί του στρατού του Χαφτάρ/LNA. Ειδικές αναφορές -που είναι στη διάθεση του υπογράφοντα- υποστηρίζουν ότι η Τρίπολη αποκτά αεροσκάφη «Hurkus» και drones «Bayraktar Akinci», το τελευταίο μάλιστα είναι πολύ μεγαλύτερο και πιο προηγμένο από το γνωστό TB2 ενώ δεν γνωρίζουμε πόσοι άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Ο Τζαλίλ Χαρτσάουι, ειδικός στη Λιβύη και συνεργάτης σε κορυφαία «δεξαμενή σκέψης» στο Λονδίνο, μου ανέφερε ότι η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη «παραμένει εντυπωσιακή». Πρόσθεσε ότι «η υφιστάμενη αποστολή της Τουρκίας στη Λιβύη αποτελείται τώρα από εκατοντάδες αξιωματικούς (όλων των κλάδων), πληθώρα κατασκόπων της τουρκικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, στρατιωτικούς γιατρούς και νοσηλευτές καθώς και 2.000-3.000 Σύρους μισθοφόρους από το Αφρίν, την Τζαραμπολούς και το Ρας α Λέιν του πρώην FSA».

Η έντονη παρουσία της Αγκυρας στη Λιβύη

Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει πραγματοποιήσει ρεκόρ πωλήσεων όπλων σε αρκετές αφρικανικές χώρες που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν στρατιωτικό υλικό εγχώριας παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων οπλισμένων drones, επιθετικών ελικοπτέρων και αεροσκαφών στροβιλοκινητήρα. Η Αλγερία βρίσκεται κοντά σε συμφωνία για την αγορά 10 στρατιωτικών drones «Anka-S» που παράγονται από την Turkish Aerospace Industries (TAI). Ο γείτονας και αντίπαλος του Αλγερίου, το Μαρόκο, είχε ήδη παραγγείλει 13 οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη «Bayraktar TB2» από τον κατασκευαστή των drones «Baykar» της Τουρκίας τον προηγούμενο χρόνο. Το 2021, ο Νίγηρας έγινε ο πρώτος ξένος πελάτης που παρήγγειλε το αεροσκάφος εκπαίδευσης/ελαφριάς επίθεσης «Hurkus» της TAI. Το Τσαντ και, σύμφωνα με πληροφορίες, η Λιβύη παρήγγειλαν έκτοτε και αυτές το αεροσκάφος. Η TAI αναμένει πολλούς περισσότερους πελάτες για το «Hurkus» στην Αφρική.

Η Αλγερία πλησίασε σε συμφωνία με την Τουρκία για την αγορά drones Anka. Τον Νοέμβριο του 2021 η Νιγηρία παρήγγειλε δύο τουρκικής κατασκευής περιπολικά πλοία «Dearsan» για το ναυτικό της. Εκτοτε έχει παραγγείλει έξι ελικόπτερα TAI T129 ATAK. Η Αιθιοπία απέκτησε επίσης drones «TB2» κάποια στιγμή το 2021 και τα χρησιμοποίησε κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Tigray. Τουλάχιστον δέκα αφρικανικές χώρες έχουν επίσης παραγγείλει θωρακισμένα στρατιωτικά οχήματα τουρκικής κατασκευής. «Οι εξαγωγές αμυντικού εξοπλισμού της Τουρκίας στην Αφρική είναι πρωτοφανείς και άνευ προηγουμένου όσον αφορά την ποσότητα, την ποιότητα, την αξία και την εμβέλεια», είπε ο δρ Αλί Μπακίρ, επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Ibn Khaldon στο Πανεπιστήμιο του Κατάρ στην Ντόχα.

Ο Ερντογάν εξοπλίζει αφρικανικά κράτη

«Αυτή είναι η πραγματικότητα και δεν πρέπει να διαχωρίζεται από την άνοδο της επιρροής της Αγκυρας στην ήπειρο και τη στρατηγική της για την ενίσχυση των πολιτικών, οικονομικών και δεσμών ασφαλείας με αρκετές αφρικανικές χώρες».

Ο Nίκολας Χέρας, διευθυντής στρατηγικής και καινοτομίας στο «Newlines Institute», επαναλαμβάνει αυτή τη θέση, σημειώνοντας ότι η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας «επωφελείται από την πολυετή, επίμονη προσπάθεια που έχουν καταβάλει Τούρκοι διπλωμάτες για να καταστήσουν την Τουρκία σημαντικό εξαγωγέα στην Αφρική».

Οι δοκιμές στο πεδίο της μάχης τουρκικών στρατιωτικών συστημάτων σε Λιβύη, Συρία και Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν κάνει απτή τη διαφορά στην προώθηση της βιομηχανίας όπλων της Τουρκίας, πρόσθεσε ο Αλί Μπακίρ. Επίσης ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας που κάνει το τουρκικό υλικό ελκυστικό σε αρκετές αφρικανικές χώρες που πολεμούν τοπικούς μη κρατικούς παράγοντες (π.χ. δίκτυα τρομοκρατών) είναι ότι οι πωλήσεις όπλων της Τουρκίας δεν έρχονται με όρους.

«Τα όπλα της Τουρκίας δεν συνοδεύονται από δεσμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτό ακριβώς που θέλουν πολλοί αφρικανικοί κρατικοί παράγοντες: Ανθεκτικά, αποδεδειγμένα στη μάχη και έρχονται γρήγορα και χωρίς γραφειοκρατία. Το γεγονός ότι τα τουρκικά συστήματα, ιδιαίτερα τα drones, έχουν επανειλημμένα αποδείξει τις ικανότητες και την αποτελεσματικότητά τους σε ζώνες ενεργών συγκρούσεων τα τελευταία χρόνια είναι ένας άλλος λόγος που τα αναζητούν αυτές οι χώρες.

Πολλά από αυτά τα όπλα πωλούνται σε πρόσφατα ενεργές ζώνες συγκρούσεων ή πιθανά σημεία ανάφλεξης, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το πώς θα επηρεάσουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Για παράδειγμα, η Τουρκία εξοπλίζει τώρα την Αλγερία και το Μαρόκο, γειτονικά κράτη που βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές στη σύγκρουση στη Δυτική Σαχάρα εδώ και δεκαετίες.

Συμπερασματικά, η τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη συνδράμει στην επέκταση της διπλωματικής, οικονομικής και στρατιωτικής επιρροής της Αγκυρας σε πολλά κράτη της αφρικανικής ηπείρου. Οι πρόσφατες επισκέψεις του υπ. Εξωτερικών Νίκου Δένδια σταδιακά σε ορισμένα αφρικανικά κράτη (του μόνου υπουργού μας που αντελήφθη τι παίζεται στην Αφρική) ασφαλώς -μεταξύ άλλων- ήταν και είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε την κατάσταση στη Λιβύη, παρακολουθώντας τις τουρκικές κινήσεις στην ανατολική Μεσόγειο και στο Λιβυκό πέλαγος, αλλά παράλληλα μεγεθύνοντας την εικόνα για το τι ακριβώς στοχεύει η Αγκυρα στα νότια της βορειοαφρικανικής χώρας.

Ειδήσεις σήμερα