Ο Βασίλης Βασιλικός έλαβε πολλά βραβεία και θεωρείται από τους πλέον γνωστούς συγγραφείς παγκοσμίως. Είναι ο περισσότερο μεταφρασμένος συγγραφέας μετά τον Νίκο Καζαντζάκη. Έγινε παγκοσμίως γνωστός με το μυθιστόρημά του «Ζ», που μετέφερε στον κινηματογράφο ο Κώστας Γαβράς, που μαζί με τον «Αλέξη Ζορμπά» του Καζαντζάκη, είναι τα μόνα νεοελληνικά έργα που περιλαμβάνονται στην λίστα της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», που δημοσιεύτηκε το 2009, με τα «1000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς».

Το «Ζ» που έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο

Ιδιαίτερα γνωστό είναι το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού «Ζ· φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος», που είναι ένα μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στα γεγονότα της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 και έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα.

Το έργο γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με την δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα,ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στα πλαίσια του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, επίσης το 1966 μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gallimard ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες 18 χώρες , όπως οι Η.Π.Α, η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.

Η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Κώστα Γαβρά το 1969  βοήθησε στη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα., ενώ απέσπασε το όσκαρ καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, το μοντάζ καλύτερης ταινίας, το βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών, το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου για τον Ζαν – Λουί Τεντινιάν, ενώ βραβείο Bafta μουσικής παρέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Ο Βασίλης Βασιλικός σε συνέντευξη που είχε δώσει είχε δηλώσει για το νέο βιβλίο του «Ζ» που του είχε ζητηθεί: «Σε δύο μέρες πληθώρα τηλεγραφημάτων, από τους τριάντα τρεις εκδότες μου του “Ζ”, μου ζητούσαν το καινούργιο “Ζ”, για τον Παναγούλη. Με πλήρωναν προκαταβολικά όσα λεφτά ήθελα. Ο λόγος που τους έπιασε αυτό το αμόκ ήταν ένα σκίτσο που δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο στη: Le Monde”, τη γαλλική εφημερίδα, δείχνοντας ένα Mirafiori να ντεραπάρει και τα λάστιχα να γράφουν στην άσφαλτο ένα ζιγκ ζαγκ στο σχήμα του Ζ.

Το σκίτσο, με την επιτυχημένη αναφορά στην υπόθεση Λαμπράκη, έκανε τον γύρο του κόσμου. Και οι εκδότες ξύπνησαν από το λήθαργό τους εκλιπαρώντας με, με τέλεξ και τηλεγραφήματα, για το Ράμπο Νο 2. Μπορούσα να εκμεταλλευτώ την περίσταση, να γεμίσω τις τσέπες μου λεφτά και να τους δώσω μια πατάτα στο πιάτο, με σάλτσα Μπάλτσα. Δεν το έκανα. Τους αρνήθηκα κατηγορηματικά. Hμουν πολύ κοντά στον Αλέκο, για να τον δω σαν θέμα βιβλίου. Τον Λαμπράκη ποτέ δεν τον είχα γνωρίσει. Τους ανθρώπους σου, που αγαπάς, δεν τους σκέφτεσαι σαν κείμενο. Το κείμενο είναι πάντα μια προδοσία».

Σε μια άλλη συνέντευξη που έδωσε πριν από 1,5 χρόνο, ο Βασιλικός ερωτώμενος για τη σημασία του «Ζ» είχε πει: «Το “Ζ” είναι ένα γράμμα που είχα αγαπήσει πολύ πριν γράψω το βιβλίο μου, καθώς ήταν το σύμβολο των γαλλικών τρένων και μπορούσες να το δεις σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς».

Ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, θεατρικά έργα και ποίηση. Στα γνωστότερα έργα του είναι οι τίτλοι: Η Μυθολογία της Αμερικής, Το ψαροντούφεκο, Θύματα ειρήνης, Οι φωτογραφίες, Ζ, Ο Ιατροδικαστής, Ο Θάνατος του Αμερικάνου κ.ά. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες ανά τον κόσμο, καθώς και στη γραφή Μπράιγ.

Ξεκίνησε να δημοσιεύει ποιήματα το 1949

Στα ελληνικά γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1949 δημοσιεύοντας ποιήματά του στην εφημερίδα «Μακεδονία», ενώ έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Τα Σιλό», που αναφέρεται στην βουλγαρική κατοχή της πατρίδας του (1941-1944) και εκδόθηκε αρκετά χρόνια αργότερα. Το 1953, εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Η διήγηση του Ιάσονα», με θεματολογία από την αρχαία ελληνική γραμματεία, που επαινέθηκε ιδιαίτερα από την κριτική.

Το 1956, εξέδωσε το μυθιστόρημα «Θύματα Ειρήνης», ένα χρονικό για τους νέους της Θεσσαλονίκης και την εξέγερσή τους. Μετά την επάνοδό του από τις ΗΠΑ, κυκλοφόρησε η τριλογία του «Το Φύλλο», «Το Πηγάδι» και «Τ’ Αγγέλιασμα» (1961), η οποία τον επόμενο χρόνο τιμήθηκε με το «Βραβείο των Δώδεκα» (Ουράνη),

Ο Βασίλης Βασιλικός ουδέποτε σταμάτησε το συγγραφικό του έργο που ξεπερνά πλέον τα 120 αυτοτελή έργα. Εκτός από τα πεζά του έχει εκδώσει ποιητικές και θεατρικά έργα.Ο ίδιος θεωρούσε ως το πιο σπουδαίο έργο του το μυθιστόρημα «Γλαύκος Θρασάκης», το οποίο άρχισε να γράφει την περίοδο της δικτατορίας και η οριστική του έκδοση κυκλοφόρησε το 2017.

Στο έργο αυτό ένας ανώνυμος βιογράφος-ερευνητής αναλαμβάνει να ανασυστήσει τη ζωή και το έργο του Γλαύκου Θρασάκη, λογοτεχνικό ψευδώνυμο του αινιγματικού συγγραφέα Λάζαρου Λαζαρίδη (1933-1978), που έζησε για χρόνια εξόριστος στο εξωτερικό και κυρίως να προσπαθήσει να εξιχνιάσει τον μυστηριώδη θάνατό του.

«Αγαπώ αυτό το βιβλίο περισσότερο απ’ όσα έχω γράψει. Ο λόγος είναι απλός: είναι το μόνο μυθιστόρημα που υιοθετώ απόλυτα σαν έκφραση του εγώ ως τρίτου[…] Θα το έλεγα βιομυθιστόρημα, αυτομυθιστόρημα ή και αντιβιογραφία[…] Ο Γλαύκος Θρασάκης με συντροφεύει από τις αρχές της δεκαετίας του 1970» είχε πει σε μια συνέντευξη του.

Σε συνεντεύξεις του είχε εκφράσει το παράπονο ότι η κριτική δεν τον αντιμετωπίζει, όπως τα χρόνια του πενήντα και του εξήντα. «Έχω αδικηθεί σφόδρα από την κριτική γενικά. Δεν ισχυρίζομαι ότι τα βιβλία που έχω γράψει μέχρι σήμερα, είναι καλά. Όμως δεν απασχόλησαν τους αρμόδιους, οι οποίοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε άλλα έργα. Σ’ όλες τις κουλτούρες υπάρχουν “κλειστά κυκλώματα”. Εμείς τα αναπτύξαμε καθ’ υπερβολήν».

Βιογραφικό

Γεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1934 στη συνοικία των Ποταμουδίων Καβάλας. Οι γονείς του κατάγονταν από τη Θάσο. Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Νικόλαος Βασιλικός, που πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Καβάλας το 1936 και μητέρα του η Καίτη Βασιλικού. Ο Βασίλης Βασιλικός έχει και μία αδελφή, την Έλζα Βασιλικού, πρώην πρωταθλήτρια του πινγκ πονγκ. Αποφοίτησε από το Λύκειο Καρυωτάκη στην Καβάλα, τη Σχολή Βαλαγιάννη (Θεσσαλονίκη) και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ (Drama School – SRT) στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ (ΗΠΑ).

Από το 1967 μέχρι το 1994 έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Νέα Υόρκη τα πρώτα 7 χρόνια εξόριστος από τη χούντα), με ένα τριετές διάλειμμα (1981-1984), κατά το οποίο ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της Ε.Ρ.Τ. επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου. Εργάσθηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής (Dr.) σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), δημοσιογράφος και συγγραφέας. Συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο στο σενάριο της ταινίας Μικρές Αφροδίτες. Διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004). Για χρόνια παρουσίαζε από την δημόσια τηλεόραση την εκπομπή για το βιβλίο «Άξιον Εστί».

Ήταν παντρεμένος με την υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου και είχαν αποκτήσει μαζί μία κόρη την Ευριδίκη.

Η ενασχόλησή του με την πολιτική

Στις βουλευτικές εκλογές του 2015, ο Βασίλης Βασιλικός ήταν επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι – Δημοκρατική Αριστερά.

Επίσης, ήταν επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ στις βουλευτικές εκλογές του 2019. Εξελέγη και διετέλεσε βουλευτής από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.

Από το 1994 έως το 1996 και από το 2014 έως το 2015 διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων, Το 1997, με απόφαση της κυβέρνησης Σημίτη διορίστηκε πρεσβευτής της Ελλάδας στην ΟΥΝΕΣΚΟ, τον πολιτιστικό βραχίονα του ΟΗΕ και παρέμεινε στην θέση αυτή έως το 2004.

Βασίλης Βασιλικός: Οι διακρίσεις κατά τη διάρκεια της ζωής του

• Officier des Arts et des Lettres από τη Γαλλική Δημοκρατία
• Επίτιμος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας
• Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984)
• Μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο
• Μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Ecrivains) Γαλλία, (1990-1993)
• Βραβεία των 12 (1954, 1962)
• Κρατικό βραβείο διηγήματος (1980) – Δεν το αποδέχθηκε
• Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (1 Δεκεμβρίου του 2017)