Αυτό ακριβώς θα τιμήσουν αύριο Σάββατο 5 Νοεμβρίου στο Θέατρο «Απόλλων», όπου οι έξι εναπομείναντες λουκουμοποιοί της πρωτεύουσας των Κυκλάδων θα παραλάβουν το πιστοποιητικό εγγραφής του συριανού εδέσματος στο Εθνικό Ευρετήριο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδος από εκπρόσωπο του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Η εγγραφή αυτού του τοπικού προϊόντος είχε γίνει το 2019 ύστερα από άοκνες ενέργειες της λουκουμοποιού Ντίνας Συκουτρή-Ανδρειωμένου, εφόρου του Συνδέσμου Συριανών, και κατόπιν απόφασης της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη, αλλά λόγω των συνθηκών της πανδημίας η εν λόγω εκδήλωση καθυστέρησε να πραγματοποιηθεί.

«Το λουκούμι είναι θεμέλιο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Σύρου. Επί 200 χρόνια χωρίς να σταματήσει η παραγωγή του συνεισφέρει στην κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ζωή του νησιού. Είμαι σίγουρη ότι και σήμερα και στο μέλλον το συριανό λουκούμι θα διαγράψει την ίδια λαμπρή πορεία στον κοινωνικό ιστό», σημειώνει στον «Ε.Τ.» η κ. Συκουτρή από το ομώνυμο εργαστήριό της λουκουμιών στη Σύρο που φέτος συμπληρώνει τέσσερις γενιές παρουσίας ,όπως κι η ετικέτα «Λειβαδάρας». Τους υπόλοιπους τέσσερις λουκουμοποιούς σήμερα τους εντοπίζουμε με τις εξής ετικέτες σε αλφαβητική σειρά: «Αννα Γεωργίου», «Δεναξάς» «Κανακάρης», «Κορρές».

Για την καταγραφή του συριανού λουκουμιού στο Εθνικό Ευρετήριο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς μας μίλησε η αντιδήμαρχος Πολιτισμού της Σύρου, Αλίκη Λεονταρίτη, η οποία τονίζει πως «δεν είναι μια απλή διάκριση, πρόκειται για επίσημη αναγνώριση της σημασίας του λουκουμιού ως πολιτισμικού στοιχείου και για κατοχύρωση της ιδιαίτερης σημασίας του ως τοπικού προϊόντος το οποίο έχει ενσωματωθεί στην καθημερινότητα των κατοίκων του νησιού εδώ και περίπου 200 χρόνια» και επισημαίνει πως είναι πολύ σημαντικό «οι νέες γενιές να αποκτήσουν επίγνωση της αξίας της πολιτισμικής εμπειρίας που κατάφεραν και μας παρέδωσαν με αυθεντικότητα οι πρόγονοί μας».

Μέχρι και σήμερα η εικόνα είναι χαρακτηριστική: Οι πλανόδιοι πωλητές με τα ψάθινα καλάθια τους γεμάτα λουκούμια και χαλβαδόπιτες διαλαλούν μεγαλόφωνα τα προϊόντα τους! «Η καθίζηση του κλάδου αρχίζει στο τέλος της δεκαετίας του ’70. Το λουκούμι παραγκωνίζεται διότι υπήρχε η ευημερία σε γλυκά άλλου είδους.

Η αντιστροφή στις επιλογές και στις γεύσεις από το εξωτερικό παραμέρισαν το λουκούμι. Τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 το συριανό λουκούμι πέρασε δύσκολα», τονίζει η κ. Συκουτρή, «ενώ μετά αρχίζει σιγά σιγά να επανακάμπτει και σήμερα να κατακτά τη θέση που του αξίζει».

Η παραγωγή λουκουμιών και η εμπορική ανάπτυξή της ανατυπώνεται σήμερα μέσα από αρχειακό υλικό στο Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης. Ετικέτες λουκουμοποιείων, κουτιά και μεταλλικές μήτρες για ετικέτες, επιγραφές και άλλα τεκμήρια του κλάδου συμπληρώνουν το γλυκό συριανό πανόραμα από διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Ο ρόλος των Μικρασιατών

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία του λουκουμιού. Στα μητρώα του Ιστορικού Αρχείου του Δήμου Ερμούπολης αναφέρεται ως πρώτος ζαχαροποιός-λουκουμοποιός ο Γεώργιος Αρφάνης από την Εφεσο το 1832. Ο κλάδος διαγράφει οικονομική άνθηση και οι παραγωγοί πραγματοποιούν εξαγωγές σε διάφορες χώρες και βραβεύονται σε διεθνείς εκθέσεις, ενώ όπως τονίζει η κ. Συκουτρή, ενδεικτικό της διεθνούς φήμης του συριανού λουκουμιού από τότε είναι η παρουσία συσκευασιών που είχαν επάνω προσωπογραφίες των βασιλέων. Στην απογραφή πληθυσμού του έτους 1870 καταγράφονται 55 επαγγελματίες «ζαχαροπλάσται». «Με το προσφυγικό κύμα από την Καταστροφή της Σμύρνης το 1922 έφτασαν στη Σύρο Μικρασιάτες ζαχαροπλάστες-λουκουμοποιοί, οι οποίοι αρχικά βρήκαν δουλειά στα εργαστήρια της 3ης γενιάς της προσφυγιάς του 1822 από τη Χίο και τα Ψαρά», αφηγείται η κ. Συκουτρή, ενώ στον «Οδηγό της Ελλάδος» του 1930 αναγράφονται αλφαβητικά 15 λουκουμοποιεία. Μέχρι το 1945 καταγεγραμμένοι ήταν 128 «ζαχαροπλάστες και λουκομοποιοί», στη συντριπτική πλειονότητά τους προσφυγικής καταγωγής.

Το 1942 ιδρύεται ο Σύνδεσμος Εργοστασιαρχών Λουκουμοποιών με προστάτιδα αρχικά την Αγία Γλυκερία και αργότερα τον Αγιο Αθανάσιο, επειδή από την πηγή που βρισκόταν κοντά στο ξωκλήσι του, στην Ανω Σύρο, έπαιρναν το νερό που χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή του. Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα περισσότερα εργαστήρια λουκουμοποιίας εγκαθίστανται στο λιμάνι της Ερμούπολης, αφού από εκεί οι πλανόδιοι πωλητές ανεβαίνουν στα επιβατηγά πλοία που σταματούν για να αποβιβάσουν κόσμο.

Η μαγική συνταγή

Τη συνταγή του λουκουμιού και την τεχνογνωσία της παραγωγής του έφεραν στην Ερμούπολη οι Χιώτες πρόσφυγες κατά το τέλος του 1821 και πιο εντατικά το 1822, μετά τα οδυνηρά γεγονότα από τους Τούρκους. Η πρώτη καζανιά σύμφωνα με τους ιστορικούς μπήκε το 1822. Η πρώτη φίρμα, η πρώτη επίσημη σφραγίδα λουκουμοποιίας, εμφανίζεται το 1837 και ήταν του «Σταματελάκη», ο οποίος «μεσουρανούσε εμπορικά», μας λέει η κ. Συκουτρή.

«Η τεχνική της παραγωγής παραμένει ουσιαστικά ίδια ως τις μέρες μας. Τα μηχανήματα και ορισμένα από τα εργαλεία έχουν εκσυγχρονιστεί, αλλά οι Συριανοί λουκουμοποιοί εξακολουθούν να παράγουν τα προϊόντα τους με καθαρή προέλευση, με παραδοσιακό, πατροπαράδοτο τρόπο», σημειώνει η κ. Συκουτρή. Η παραγωγή λουκουμιού μοιάζει με ιεροτελεστία. Τα «μαγικά» υλικά είναι άμυλο καλαμποκιού, ζάχαρη και νερό, ελάχιστη ποσότητα ξινού που ρυθμίζει τη ρευστότητα του μίγματος και αρωματικά αιθέρια έλαια. Κι όλα αυτά μαζί… βράζουν σε μπακιρένια καζάνια.

Η αραβική ονομασία

Η λέξη «λουκούμι» προέρχεται από παραφθορά αραβικής λέξης που αποδίδεται στα ελληνικά ως «καλό για το λαιμό», σε ελεύθερη μετάφραση, «μια εύγευστη μπουκιά, λιχουδιά». Οι κάτοικοι της Ερμούπολης τότε υιοθετούν το λουκούμι ως στοιχείο της καθημερινότητάς τους: οι εργάτες γλυκαίνουν μ’ αυτό τα διαλείμματά τους, παντού το χρησιμοποιούν σαν κέρασμα, σε τελετές και συγκεντρώσεις.

Η πορεία στο χρόνο

1822

Πρώτοι λουκομοποιοί από τη Χίο

1832

Στα μητρώα του Ιστορικού Αρχείου του Δήμου Ερμούπολης αναφέρεται ως πρώτος ζαχαροποιός-λουκουμοποιός ο Γεώργιος Αρφάνης από την Εφεσο.

1837

Η πρώτη επίσημη σφραγίδα λουκουμοποιίας εμφανίζεται και ήταν του «Σταματελάκη».

1870

Στην απογραφή πληθυσμού καταγράφονται 55 επαγγελματίες «ζαχαροπλάσται».

1922

Με το προσφυγικό κύμα από την Καταστροφή της Σμύρνης έφτασαν στη Σύρο Μικρασιάτες ζαχαροπλάστες-λουκουμοποιοί.

1930

Στον «Οδηγό της Ελλάδος» αναγράφονται αλφαβητικά 15 λουκουμοποιεία.

1945

Ηταν καταγεγραμμένοι 128 «ζαχαροπλάστες και λουκομοποιοί», στη συντριπτική πλειονότητά τους προσφυγικής καταγωγής.

1950-1970

Το λουκούμι αποτελεί ισχυρό παίκτη στην αγορά.

1980-1990

Καταγράφεται πτώση στην αγορά.

Ειδήσεις σήμερα

Επίδομα Θέρμανσης: Σε ΦΕΚ η απόφαση – Οι δικαιούχοι, τα κριτήρια και οι εξαιρέσεις

Σεπόλια: Αυτοί είναι οι δύο νέοι συλληφθέντες – Υψηλά αμειβόμενοι στις δουλειές τους – Αναζητούνται ακόμα δύο

Yπολογιστής και κινητό μας αλλάζουν: Με καμπούρα και… διπλό βλέφαρο ο άνθρωπος του μέλλοντος