Σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα του παλαιοντολόγου του Ινστιτούτου Συστηματικής και Εξέλιξης των Ζώων της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών στην Κρακοβία, δρ Γεώργιου Γεωργαλή, η μεγαλύτερη ποικιλία ελληνικών σαυρών είναι γνωστή κατά τη Μειόκαινο εποχή (περίπου 23 με 5,5 εκατομμύρια χρόνια πριν), που συμπίπτει με πιο θερμά κλίματα σε σχέση με το σημερινό.

Αντιπροσωπευτικά είδη της ποικιλίας είναι μέλη των σημερινών ομάδων των αμφισβαίνιων, λατσερτίδων, σκίγκων, αγαμίδων, χαμαιλεόντων και ανγκουίδων που υπάρχουν και σήμερα στην Ελλάδα, καθώς και εξωτικές μορφές, όπως οι Βαράνοι και οι Κόρδυλοι.

Νεότερα

Σημαντική ποικιλία όμως υπάρχει και κατά την Πλειόκαινο εποχή (5,5 με 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν), καταλήγοντας στη σχετικά «φτωχή» σύγχρονη πανίδα σαυρών της Ελλάδας.

«Τις περισσότερες φορές, τα ευρήματα απολιθωμένων σαυρών στον ελλαδικό χώρο απαρτίζονται από θραύσματα από το κρανίο, δόντια, σπονδύλους και οστεόδερμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συνήθως η ταυτοποίηση σε βαθμό γένους ή είδους να είναι δύσκολη (έως αδύνατη), οδηγώντας κυρίως σε ταυτοποιήσεις απολιθωμάτων μόνο σε επίπεδο οικογένειας (π.χ. Lacertidae indet., δηλαδή μη προσδιορισμένο μέλος της οικογένειας των Lacertidae). Μόνο ένα εξαφανισμένο είδος σαυρών έχει ταυτοποιηθεί με βεβαιότητα στο ελληνικό αρχείο απολιθωμάτων: ο Βαράνος του Μαραθώνα (Varanus marathonensis), από τη διεθνούς φήμης απολιθωματοφόρο θέση του Πικερμίου στην Αττική», τόνισε ο δρ Γεωργαλής.

Είδη Βαράνου

Δύο άλλα είδη Βαράνου που ονομάστηκαν από την Ελλάδα, ο Varanus atticus (επίσης από το Πικέρμι) και ο Varanus amnhophilis (από τη Σάμο), δεν θεωρούνται πλέον διακριτά είδη. «Ο Βαράνος του Μαραθώνα ήταν μια μεγαλόσωμη σαύρα που άνηκε στο σημερινό γένος Varanus, σήμερα διαδεδομένο σε Αφρική, Ασία και Ωκεανία. Σε αυτό το γένος ανήκει η μεγαλύτερη σημερινή σαύρα, ο φημισμένος Δράκος του Κομόντο (Varanus komodoensis), που ζει στην Ινδονησία. Οι παλαιοντολογικές έρευνες αποδεικνύουν ότι οι Βαράνοι είχαν μεγάλη εξάπλωση κατά τη Μειόκαινο εποχή στη χώρα μας: απολιθώματα Βαράνων έχουν βρεθεί, εκτός από το Πικέρμι, στη Θεσσαλονίκη, στη Σάμο και τις Σέρρες. Σύμφωνα με έρευνα που είχα δημοσιεύσει το 2017, η πιο πρόσφατη εμφάνιση Βαράνων στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, εντοπίστηκε στο Μέσο Πλειστόκαινο της Αττικής, σηματοδοτώντας το οριστικό τέλος των εντυπωσιακών αυτών σαυρών από την ήπειρο», πρόσθεσε.

Στις Σέρρες

Οι Κόρδυλοι αποτελούν μια αξιοσημείωτη εμφάνιση στο ελληνικό αρχείο απολιθωμάτων. «Η συγκεκριμένη οικογένεια σαυρών υπάρχει σήμερα μόνο στην Υποσαχάρια Αφρική. Πάντως, απολιθώματα δείχνουν την ύπαρξη αυτής της ομάδας σε διάφορες θέσεις στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Στην Ελλάδα, έχουν βρεθεί, σε δημοσιεύσεις που έκανα το 2017 και 2019, αποκλειστικά στις θέσεις Ανω Μετόχι και Μαραμένα (αμφότερες στις Σέρρες) και πιθανόν ανήκαν στο ευρωπαϊκό γένος Παλαιοκόρδυλος (Palaeocordylus). Μάλιστα, οι Κόρδυλοι από τα Μαραμένα (ανώτατο Μειόκαινο με κατώτατο Πλειόκαινο, περίπου 5,5 εκατομμύρια χρόνια πριν) αποτελούν επίσης τους νεότερους όλης της Ευρώπης», τόνισε.

Είδη που επιβιώνουν μέχρι σήμερα

Εκτός από τους Βαράνους και τους Κόρδυλους, όλα τα υπόλοιπα απολιθώματα σαυρών στην Ελλάδα ανήκουν σε οικογένειες που υπάρχουν ήδη και σήμερα στην Ελλάδα, δηλαδή λατσερτίδες, σκίγκους, αμφισβαίνια, χαμαιλέοντες, αγαμίδες και ανγκουίδες. Μόνο από τα γκέκο (ή αλλιώς σαμιαμίδια) δεν έχουν περιγραφεί ποτέ απολιθώματα από την Ελλάδα (μέχρι τώρα), ίσως λόγω των εύθραυστων σκελετών τους.

Ο… χάρτης

«Φυσικά, πρέπει να αναφερθεί ότι η ταξινομική ποικιλότητα αυτών των σημερινών οικογενειών σαυρών στην Ελλάδα ήταν πολύ πλουσιότερη από τη σημερινή. Για παράδειγμα, ο Χαμαιλέοντας της Εύβοιας, που περιέγραψα το 2016, ήταν πιο συγγενικό είδος με τους εξαφανισμένους χαμαιλέοντες της Κεντρικής Ευρώπης, ενώ το πιο διαδεδομένο μέλος των Anguidae (η οικογένεια που περιλαμβάνει τα Κονάκια και τους Τυφλίτες) ήταν ο Οφίσαυρος (Ophisaurus), μια άποδη σαύρα που ζει σήμερα στην Ασία, στη Βόρεια Αφρική και τη Βόρεια Αμερική. Απολιθώματα Οφισαύρων έχουν βρεθεί σε Θράκη και Κεντρική Μακεδονία, σε έρευνές μου που δημοσιεύθηκαν το 2017 και 2019.

Μάλιστα, στα Μαραμένα Σερρών παρατηρείται μια εκπληκτική ποικιλομορφία του γένους, με πέντε διαφορετικούς μορφότυπους Οφισαύρων να παρατηρούνται στην ίδια θέση. Επίσης, πολλές ελληνικές αρτίγονες ομάδες σαυρών είχαν μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση από τη σημερινή: για παράδειγμα τα αμφισβαίνια ζουν σήμερα στην Ελλάδα μόνο σε μερικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αλλά τα απολιθώματα δείχνουν ότι υπήρχαν στο παρελθόν και στην Κρήτη (έρευνά μου το 2016), αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα (Σέρρες – έρευνά μου το 2018)», κατέληξε ο δρ Γεωργαλής.

Πηγή φωτογραφιών: Δρ Γεώργιος Γεωργαλής

Ειδήσεις σήμερα

Καιρός: Συστάσεις της Πολιτικής Προστασίας ενόψει έντονων καιρικών φαινομένων

Τζένιφερ Άνιστον: Τις διακοπές στη Κέρκυρα απολαμβάνει η ηθοποιός – Με ποιον συναντήθηκε; [εικόνα]

Τήλος: Συγκλονιστική διάσωση βρέφους – «Έπινε γάλα με θαλασσινό νερό για 3 μέρες» [εικόνες και βίντεο]

Πότε ανοίγουν τα σχολεία τον Σεπτέμβριο 2024 – Τι ώρα ξεκινάει ο αγιασμός;

Καιρός: Μήνυμα 112 σε Πάτρα και Ηγουμενίτσα – Σε ισχύ το έκτακτο δελτίο επιδείνωσης

Γιώργος Λιάγκας: Στη Μύκονο για σούσι με την Μαρία Αντωνά – Του χάιδευε το χέρι στο τραπέζι και του χαμογελούσε