Αν, όμως, από τη μία πλευρά της «τραμπάλας» είναι η προστασία προστατευόμενων ειδών, στην άλλη πλευρά της είναι τα φαινόμενα υπερπληθυσμού με διάφορες συνέπειες. Οπως την καταστροφή καλλιεργειών και τη μετατόπιση κάποιων ζώων κοντά σε αστικές περιοχές προς αναζήτηση τροφής, με την επιστημονική κοινότητα να αναζητά τη «χρυσή» ισορροπία.

Μετά τις φωτιές

Την τελευταία πενταετία παρατηρείται υπερπληθυσμός στα ελάφια Dama dama της Ρόδου, με τους κατοίκους να εντοπίζουν ιδιαίτερη αύξηση μετά τις φωτιές στο νησί. Οπως τονίζουν, επειδή κάηκαν οι βουνοκορφές και δεν μπορούσαν πλέον να βρουν τροφή κατέβαιναν σε πιο πεδινά μέρη, δημιουργώντας ποικίλα προβλήματα, όπως την καταστροφή των καλλιεργειών. Το δημοτικό συμβούλιο του νησιού είχε αποφασίσει τη σύσταση ειδικής επιτροπής με στόχο να βρεθεί νομική οδός για να επιτραπεί το κυνήγι προκειμένου να επιτευχθεί μείωση των ατόμων, ωστόσο το υπουργείο Περιβάλλοντος έκανε σαφές πως δεν θα επιτρέψει το κυνήγι του προστατευόμενου είδους. Αλλωστε, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, «τρέχει» ήδη σχέδιο δράσης, ώστε να επιλυθεί το ζήτημα.

Σύμφωνα με τα όσα είπε στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο καθηγητής Παθολογίας Παραγωγικών Ζώων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Γιώργος Χριστοδουλόπουλος, ο υπερπληθυσμός μπορεί να συμβεί και χωρίς να καούν εκτάσεις όπου έβοσκαν ελάφια, δεδομένου ότι πρόκειται για φυτοφάγα θηλαστικά τα οποία δεν έχουν φυσικούς εχθρούς σε ένα κλεισμένο οικοσύστημα και, έτσι, μοιραία οδηγούνται σε υπερπληθυσμό.

Ο πληθυσμός των ελαφιών εκτιμάται από την τοπική κοινωνία πως ανέρχεται σε 7.000 – 10.000, χωρίς, ωστόσο, αυτό να επιβεβαιώνεται. Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Περιβάλλοντος και όπως προκύπτει από έμμεσες ενδείξεις από αναφερόμενες καταγραφές σε τροχαία ατυχήματα και παγιδεύσεις, ανάγουν το πληθυσμιακό εύρος από ένα ελάχιστο 1.500-2.000 άτομα και άνω.

Ερωτηθείς για το πώς θα μπορούσε να περιοριστεί ο υπερπληθυσμός της Ρόδου, ο κ. Χριστοδουλόπουλος σημείωσε ότι θα πρέπει αρχικά να δημιουργηθεί σε τοπικό επίπεδο μια υπηρεσία που θα έχει την απαραίτητη τεχνογνωσία, ενώ σε δεύτερη φάση θα βοηθούσαν η σήμανση των ζώων και η στείρωση επιλεγμένων αναπαραγωγικών ατόμων, κατά προτεραιότητα των αρσενικών. «Από τη στιγμή που υπάρχει ένας πληθυσμός νέων ζώων, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα πάρκο, ώστε να διατηρείται εκεί ένας πληθυσμός», συμπληρώνει ο καθηγητής.

 Προβλήματα

Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, με συνεπακόλουθα προβλήματα από την ευρύτερη εξάπλωσή του στο νησί και την αλληλεπίδρασή του με ανθρώπινες δραστηριότητες.

Μεταξύ των προβλημάτων που εντοπίζονται από τον υπερπληθυσμό των ελαφιών στην Ρόδο είναι τα τροχαία ατυχήματα, ως αποτέλεσμα σύγκρουσης οχημάτων με διερχόμενα ζώα. Ο ετήσιος αριθμός των συγκεκριμένων ατυχημάτων (περίπου 60 τροχαία ατυχήματα/έτος) αποτελεί έμμεσο δείκτη αύξησης του πληθυσμού του πλατωνιού και εξάπλωσής του ευρύτερα στο νησί, ιδίως στο νότιο τμήμα του, όπου σημειώνονται τα περισσότερα ατυχήματα.

Ετερο πρόβλημα είναι η παθητική παγίδευση αρσενικών (κερασφόρων) σε πλαστικά δίχτυα περίφραξης καλλιεργειών και, φυσικά, οι καταστροφές που προκαλούν σε αγροτικές καλλιέργειες.

Στο «Σχέδιο δράσης για την προστασία του είδους Dama dama – πλατώνι στη νήσο Ρόδο», του οποίου η διαβούλευση ολοκληρώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, περιλαμβάνονται συγκεκριμένες προτάσεις.

Για τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων, καθώς και για την ασφάλειά τους, προτείνεται η σήμανση του οδικού δικτύου με πινακίδες που υποδεικνύουν πιθανή διέλευση άγριας ζωής, καλύτερη διευθέτηση απότομων στροφών στο οδικό δίκτυο για την εξασφάλιση μεγαλύτερης ορατότητας από τους οδηγούς και πιθανή διαπλάτυνση υφιστάμενων διόδων κάτωθεν του οδικού δικτύου, ώστε να δύνανται να εξυπηρετήσουν ως υπόγειες διαβάσεις για τη διέλευση άγριας ζωής.

Για τη μείωση της παθητικής παγίδευσης αρσενικών προτείνεται η αντικατάσταση των πλαστικών διχτυών περίφραξης καλλιεργειών με άλλου τύπου περίφραξη που δεν ευνοεί τέτοιο παθητικό εγκλωβισμό των ζώων.

Οσον αφορά στη μείωση των καταστροφών στις αγροτικές καλλιέργειες, προτείνεται η κατάρτιση ενός αποτελεσματικότερου πλαισίου καταγραφής των ζημιών, επιδοτήσεων και καταβολής αποζημιώσεων (ΥΠΑΑΤ-ΕΛΓΑ) προς τους πληττόμενους γεωργούς.

Οι υπηρεσίες του υπουργείου εργάζονται ήδη και εντατικά, ώστε να δοθεί άμεσα λύση στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού των ελαφιών.

Συγκεκριμένα, ολοκληρώθηκαν οι αυτοψίες των υπαλλήλων της Διεύθυνσης Δασών Δωδεκανήσου για την τοποθέτηση περιφράξεων καθ’ υπόδειξιν των αγροτών ως προς τα πιο επιβαρυμένα από την παρουσία του υπερπληθυσμού των ελαφιών σημεία του νησιού. Τις επόμενες ημέρες αρχίζει η υλοποίηση του έργου, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση (250.000 ευρώ) από τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ).

Σχεδιάζονται, επίσης, η παροχή νερού μέσω των υφιστάμενων υδατοδεξαμενών της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και η κατασκευή νέων, ενώ το Δασαρχείο του νησιού θα συνεχίσει να εναποθέτει αδιαλείπτως τροφή στις ταΐστρες που βρίσκονται τοποθετημένες σε διάφορα σημεία της Ρόδου.

Παράλληλα, θα υλοποιηθεί η μελέτη καταμέτρησης του πληθυσμού προκειμένου να γίνει ξεκάθαρος ο αριθμός των ζώων.

Προστατευόμενο είδος

Τα ελάφια της Ρόδου είναι προστατευόμενο είδος από την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ενώ περιλαμβάνονται και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) ως Κινδυνεύον – Endangered (EN). Ο πληθυσμός τους έχει πολλές χιλιετίες παρουσίας στο νησί και είναι γενετικά διακριτός από αυτόν της Μικράς Ασίας (Dama dama ssp. mesopotamica), καθώς και της Ευρώπης, καθιστώντας τη Ρόδο το μοναδικό νησί της Μεσογείου που διατηρεί αρχαίο πληθυσμό πλατωνιού.

Εμφανίζεται σε δύο περιοχές: Βόρεια (μεταξύ των χωριών Αρχίπολης, Διμυλιάς, Σορωνής, Θεολόγου, Μαριτσών και Ψίνθου) και νότια (μεταξύ των χωριών Απολλώνων, Μάσσαρι, Λάρδου, Ασκληπειού, Γενναδίου, Λαχανιάς, Κατταβιάς, Μεσαναγρού, Απολακκιάς, Σιαννών, Μονολίθου και Αγ. Ισιδώρου).

Το πλατώνι ζει στα δάση πεύκης και στις θαμνώδεις εκτάσεις του νησιού, τα οποία εναλλάσσονται με αγροτικές καλλιέργειες, κυρίως ελιάς και σιταριού. Οι δασικές και θαμνώδεις εκτάσεις τού προσφέρουν ασφαλή καταφύγια κατά τη διάρκεια της ημέρας και συνεισφέρουν σε μικρό βαθμό στη διατροφή του ζώου. Πλέον, τα ελάφια εισέρχονται σε αγροτικές καλλιέργειες προς αναζήτηση πόσιμου νερού, καθώς και φρούτων-τροφής.

 Επιδρομές αγριόχοιρων σε Θεσσαλονίκη και Αττική

Υπερπληθυσμός εντοπίζεται όμως και στους αγριόχοιρους, ενώ σε αρκετές αστικές περιοχές, κυρίως περιμετρικά της Θεσσαλονίκης και της Αττικής, τείνουν οι κάτοικοι να… συνηθίσουν την εικόνα των ζώων να κάνουν βόλτες στους δρόμους.

Δεδομένης της συχνότητας αυτής, το ΥΠΕΝ έχει προχωρήσει σε επιπρόσθετες ρυθμίσεις για την εξάλειψη του φαινομένου. Ανάμεσα σε αυτές είναι η έγκριση χρήσης παγίδων (κλωβοί με αυτόματο κλείσιμο) για τη σύλληψη και την απομάκρυνση αγριόχοιρων και υβριδίων από αστικές στις πλησιέστερες δασικές περιοχές, αποκλείοντας την επαναπροσέγγιση των αγριογούρουνων σε αστικά μέρη.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος για τη ραγδαία αύξηση των πληθυσμών του αγριόχοιρου. Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν αφορά στην αύξηση αυτού του είδους αλλά στην εμφάνιση ενός υβριδίου που προέκυψε με τη διασταύρωση των άγριων ειδών με εκτρεφόμενα.

Το φαινόμενο ξεκίνησε από την εποχή που επετράπη η ελεύθερη βοσκή των εκτρεφόμενων ήμερων χοίρων σε δασικές και άλλες περιοχές. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνθηκε η επιμιξία των χοίρων εκτροφής (ήμεροι) με τους αγριόχοιρους και προέκυψε το υβριδικό (ημίαιμο) είδος. Το νέο είδος αναπαράγεται με ακόμα υψηλότερους ρυθμούς και εμφανίζει διαφορετική συμπεριφορά, όπως π.χ. την εξοικείωση με τις αστικές περιοχές για εύρεση τροφής (συχνό φαινόμενο στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης).

Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, η αύξηση του πληθυσμού των αγριογούρουνων έχει επιπτώσεις στις αγροτικές καλλιέργειες (λόγω των ζημιών που προκαλούν σε αυτές οι αγριόχοιροι), στη μετάδοση ασθενειών, όπως η αφρικανική πανώλη των χοίρων (υψηλή μεταδοτικότητα μεταξύ των αγριόχοιρων και κίνδυνος μετάδοσης σε μια οργανωμένη μονάδα εκτροφής γουρουνιών, με αποτέλεσμα μεγάλη ζημιά στους κτηνοτρόφους), και την πρόκληση ατυχημάτων (λόγω της διέλευσης των κοπαδιών από δρόμους μεγάλης ή μικρότερης κυκλοφορίας).

Το υπουργείο εφάρμοσε μέτρα για την πληθυσμιακή μείωση των αγριογούρουνων κινούμενο σε δύο βασικούς άξονες: Αφενός, την απελευθέρωση της κάρπωσης του αγριογούρουνου (όπως αναφέρεται και στις ετήσιες ρυθμιστικές θήρας από το 2019 και μετά) και, αφετέρου, τη συγκρότηση ειδικών συνεργείων δίωξης που θα συνεχίσουν να κυνηγούν όλο τον χρόνο (κατά παρέκκλιση των όσων ορίζουν οι ρυθμιστικές θήρας).

Με βάση τα στοιχεία της τελευταίας κυνηγετικής περιόδου και τον προϊστάμενο στο Τμήμα Διαχείρισης Αγριας Ζωής και Θήρας της Γενικής Διεύθυνσης Δασών του ΥΠΕΝ, Νίκο Μπόκαρη, το σύνολο των θηρευμένων αγριογούρουνων υπολογίζεται στα 60.000 ζώα. Τα συνεργεία δίωξης και οι ειδικές ομάδες κυνηγών που δραστηριοποιήθηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας, με πιο εντατική δραστηριότητα, ωστόσο σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, υπολογίζεται πως έχουν θηρεύσει 500 – 600 άτομα αγριόχοιρων, μέχρι στιγμής.

Το σημαντικό που έχει προκύψει, έπειτα από τις παθητικές και ενεργητικές δειγματοληψίες που προβλέπεται να εφαρμόζονται στα θηρευμένα ζώα των συνεργείων δίωξης και των ειδικών ομάδων κυνηγών, είναι ότι δεν έχει επιβεβαιωθεί κρούσμα αφρικανικής πανώλης κατά το τελευταίο έτος.

Σχέδιο δράσης ύψους 200.000 ευρώ για τους λύκους

Τους προηγούμενους μήνες, μία επίθεση λύκου σε σκύλο στην Πάρνηθα έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα του υπερπληθυσμού τους και την ανάγκη να παρθούν μέτρα.

Στο τριετές Σχέδιο Δράσης του ΟΦΥΠΕΚΑ, που έχει ήδη καταρτιστεί, περιλαμβάνονται η εκπόνηση και η υλοποίηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον λύκο, συνολικού προϋπολογισμού 200.000 ευρώ.

Σε πρώτη φάση, εντείνονται οι περιπολίες που διενεργούνται από τους φύλακες της Μονάδας Διαχείρισης στις περιοχές εμφάνισης του είδους στον Εθνικό Δρυμό.

Παράλληλα, σε συνδυασμό με τις περιπολίες θα διαμοιράζονται στους επισκέπτες φυλλάδια με χρήσιμες οδηγίες, αναφορικά με την απαγόρευση εισόδου σε κατοικίδια, καθώς και την απαγόρευση εναπόθεσης τροφίμων με σκοπό την προσέλκυση του είδους.

Το ΥΠΕΝ θέλει, μεταξύ άλλων, να «χαρτογραφήσει» τις περιοχές με τα μεγαλύτερα προβλήματα και τις απώλειες κτηνοτροφικού κεφαλαίου και να δημιουργηθεί σχετικό μητρώο, ώστε να περιοριστούν οι απώλειες. Προβλέπεται, επίσης, η ενίσχυση παραδοσιακών μεθόδων φύλαξης, ενώ θα υπάρξει και εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.

Αλλο μέτρο, το οποίο θα βοηθήσει σημαντικά την κατάσταση, είναι η αντιμετώπιση υβριδισμού λύκου – σκύλου. Οπως εξηγούν πηγές στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, θα υπάρξουν δράσεις σύλληψης και στείρωσης αδέσποτων σκύλων σε αγροτικές και ορεινές περιοχές.

Ειδήσεις σήμερα